خطر انقراض ماهی «افانیوس اصفهان» با خشکی زایندهرود
ایرنا/ رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش حفاظت محیط زیست اصفهان گفت: اگر خشکی و تشنگی زایندهرود و تالاب گاوخونی ادامه داشته باشد ماهی «افانیوس اصفهان» که گونهای بومزاد و منحصر به این استان است، منقرض میشود.
کپور دندان» و «آفانیوس گورخری» نامهای دیگر آفانیوس اصفهان است؛ این آبزی گونهای بومی و خاص رودخانه زایندهرود و تالاب گاوخونی است که در هیچ کجای دنیا جز در اصفهان یافت نمیشود، اصفهانیها این ماهی را با نام «جوبی راه راهی» میخوانند و در زمان جریان زایندهرود در مادیهای گسترده شهر اصفهان به وفور دیده میشدند.
حدود ۱۴ گونه آفانیوس در سراسر ایران زیست میکنند که گونهای نادر از آن با پسوند اصفهانی در بانک ژنتیک جهانی به ثبت رسیده است و ادامه حیات آن به جریان آب در زاینده رود و تالاب گاوخونی بستگی دارد.
مرتضی جوهری افزود: جمعیت گونه آفانیوس اصفهان هم اکنون بر اثر خشکی زاینده رود و تالاب گاوخونی به ۲ چشمه «دستجرد» و «شیدان» در جرقویه در شرق اصفهان محدود شده و خشکی زایندهرود مهمترین دلیلِ در معرض خطر انقراض قرار گرفتن این گونه بومی (اندمیک) اصفهان است.
وی ادامه داد: از طرف دیگر، محدود شدن محل زندگی این گونه به ۲ چشمه که در بین روستای دستجرد و شهر حسن آبادِ جرقویه قرار دارند و ورود آلودگیهای محیطی به این چشمهها، موجب تهدید همین جمعیت اندک باقی مانده از آفانیوس اصفهان نیز میشود.
جوهری خاطرنشان کرد: در سالهای اخیر سازمانهای مردم نهاد تلاشهای قابل توجهی بهمنظور فرهنگسازی و افزایش آگاهی جوامع محلی در رابطه با اهمیت این گونه خاص انجام دادند.
رییس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش حفاظت محیط زیست استان اصفهان گفت: این ماهی از تخم و لارو حشرات تغذیه میکند و با مبارزه بیولوژیکی منجر به پاکی آب محل زندگی خود میشود.
جوهری افزود: آفانیوس اصفهان که یک ماهی شکارچی است با خوردن تخم پشه «آنوفل» که بیماری مالاریا را منتقل میکند موجب کاهش جمعیت این پشه بیماریزا میشود.
بیماری مالاریا یکی از مُهلکترین بیماریهای دنیا بوده و پشه آنوفل عامل انتقال آن به انسان است.
جوهری گفت: اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان هر سال می کوشد تا سهمآبهای را به تالاب گاوخونی برساند و از سوی دیگر برای فرهنگسازی قدم بردارد تا به این واسطه جمعیت باقی مانده از این ماهی ها از بین نرود.
وی افزود: یکی از این اقدامات، افزایش آگاهی جوامع در رابطه با خطر رهاسازی ماهی قرمز سفره های نوروزی و همچنین گونههای غیر بومی و آکواریومی مثل ماهی «مولی» به آب محل زیست ماهی آفانیوس است زیرا این ماهیها دشمن گونه آفانیوس اصفهان هستند و به تسریع در روند نابودی جمعیت آنها منجر میشوند.
زایندهرود بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران است که از کوههای زاگرس مرکزی سرچشمه میگیرد و به تالاب بینالمللی گاوخونی در شرق اصفهان میریزد.
این رودخانه در سالهای اخیر بهدلایل متعدد از جمله کاهش منابع آبی، خشکسالی، برداشتهای بیرویه و مسائل مدیریتی، بطور زمانبندی شده و البته بیشتر برای آبیاری زمینهای کشاورزی شرق و غرب اصفهان جریان مییابد.
تالاب بینالمللی گاوخونی در شرق اصفهان یکی از بزرگترین و مهمترین تالابهای ایران محسوب میشود اما در زمان حاضر بخش بزرگی از این تالاب خشک است.
آخرین بار آذر سال ۱۴۰۲ بود که آب از سد «رودشتِین» به سمت تالاب بینالمللی گاوخونی بهمنظور تامین حقابه زیست محیطی آن جاری شد.