چالش‌ها و تهدیدات تالاب‌های خراسان جنوبی چیست؟

ایسنا/ مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی گفت: تالاب‌های خراسان جنوبی با چالش‌های جدی مواجه هستند، از جمله خشکسالی‌های بلندمدت و برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی. این مشکلات نه تنها به اکوسیستم تالاب آسیب می‌زند، بلکه بر معیشت جوامع محلی نیز تأثیر منفی می‌گذارد.

تالاب‌ها به عنوان یکی از اکوسیستم‌های مهم و منحصر به فرد طبیعی، نقش حیاتی در حفظ تنوع زیستی و تعادل محیط زیست ایفا می‌کنند. در خراسان جنوبی، تالاب کجی نمکزار به عنوان تنها تالاب ملی مصوب، به دلیل ویژگی‌های خاص خود و میزبانی از هزاران پرنده مهاجر، اهمیت ویژه‌ای دارد. این تالاب نه تنها به عنوان یک زیستگاه برای گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی عمل می‌کند، بلکه خدمات ارزشمندی مانند تصفیه آب، جذب رسوب و تنظیم آب و هوا را نیز ارائه می‌دهد.

---

بازار

---

با این حال، تالاب‌های خراسان جنوبی با چالش‌های جدی مواجه هستند، از جمله خشکسالی‌های بلندمدت و برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی. این مشکلات نه تنها به اکوسیستم تالاب آسیب می‌زند، بلکه بر معیشت جوامع محلی نیز تأثیر منفی می‌گذارد. به همین دلیل، حفاظت و احیای این تالاب‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است و نیازمند همکاری همه‌جانبه از سوی دولت، نهادهای غیردولتی و جوامع محلی است.

افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت تالاب‌ها و نقش آن‌ها در اکوسیستم منطقه، می‌تواند به حفظ و احیای این منابع طبیعی کمک کند. برنامه‌های آموزشی، جشنواره‌ها و همکاری با سازمان‌های مردم‌نهاد می‌تواند به ایجاد فرهنگ حفاظت از محیط زیست و تالاب‌ها منجر شود. در نهایت، با مدیریت صحیح و بهره‌برداری پایدار از منابع آبی، می‌توان به آینده‌ای روشن برای تالاب‌های خراسان جنوبی امیدوار بود.

اسدالله حاتمی در گفت و گو با ایسنا گفت: تالاب یک اصطلاح عمومی است که برای تعریف جهانی زیستگاه‌های مرطوب از جمله باتلاق، مرداب، لجنزار، آبگیر و مناطق غرقابی فصلی استفاده می‌شود، بر اساس تعاریف ارایه شده تالاب‌ها اکوسیستم‌های بی‌نظیری هستند که از لحاظ ویژگی‌های بوم‌شناختی منحصر به فرد بوده و به خوبی از سایر اکوسیستم‌های دیگر قابل تفکیک است.

وی افزود: آب و خاک شرایط خاص خود را دارند و این شرایط از یک طرف امکان رویش هر گیاه و زیست هر جانداری را میسر نمی‌سازد و از طرف دیگر گونه‌های زیستی بی‌نظیری را که در هیچ یک از زیستگاه‌های دیگر طبیعت یافت نمی‌شوند، پرورش می‌دهد، ویژگی بینابینی خشکی - آبی تالاب‌ها سبب شده است تا آنان از منظر تنوع زیستی و نیز غنای گونه‌های زیستی منحصر به فرد شوند و علاوه بر میزبانی از زیستمندان در حال زندگی، خدمات ویژه‌ای را ارائه دهند.

حاتمی ادامه داد: این خدمات شامل،جذب رسوب، شارژ و تخلیه آب زیرزمینی، فرآوری و تصفیه آب، ایجاد زیستگاه و مواد غذایی برای گیاهان و حیوانات، حفاظت از آب و هوای منطقه از طریق ذخیره‌سازی کربن، تنظیم آب و هوا و تأمین غذا و همچنین خدمات تفریحی است.

مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی گفت: تالاب کجی نمکزار نیز تنها تالاب ملی مصوب۱۳۹۷ هیات وزیران است که بدلیل فصلی بودن به محض وقوع بارندگی در منطقه آبگیری شده و پذیرای هزاران پرنده مهاجر آبزی و کنار آبزی است و لزوم حفاظت از تالاب به منظور تحقق خدمات فوق الذکر در تالاب کجی نیز علت اصلی اهمیت حفاظت از این موهبت خدادادی در دل کویر استان است.

حاتمی درخصوص مهمترین چالش در تالاب کجی نمکزار، افزود: خشکسالی بلندمدت که بالغ بر ۳۵ سال است که نه بر تالاب کجی بلکه بر کل استان حاکم شده و خسارت‌های شدیدی را به همراه داشته است. و مهمترین راه مقابله با خشکسالی، منوط به حمایت مردم و مسئولین در بهره‌برداری خردمندانه از ظرفیت طبیعی و منابع آبی محدود موجود در منطقه است.

وی تصریح کرد: با توجه به اینکه تالاب کجی در مسیر حرکتی پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی از شمال کشور به جنوب کشور واقع شده است در صورت آبگیری تالاب در فصل مهاجرت این پرندگان می‌تواند به عنوان یک زیستگاه مناسب برای استراحت کوتاه مدت پرندگان عمل کرده و در سلامت مهاجرت این پرندگان موثر خواهد بود.

مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی افزود: همچنین از آنجایی که تالاب کجی نمکزار تحت تاثیر بادهای ۱۲۰ روزه سیستان نیز واقع شده است در صورت خشک شدن پهنه تالاب در فصل تابستان به عنوان یک کانون گرد و غبار نمکی عمل کرده و خساراتی را به مردم منطقه و اراضی کشاورزی آنها وارد خواهد نمود، لذا حفظ حداقل آب کفه تالاب به منظور مرطوب بودن سطح آن از ضروریات است و تلطیف هوای منطقه، حضور پرندگان و گردشگری طبیعی از مهمترین نقش‌های اکوسیستم تالاب کجی نمکزار است.

شرایط زیستی شکننده تالاب‌ها

حاتمی با بیان اینکه شرایط خشکسالی و برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی و چرای بیش از حد دام سبک و حضور مستمر دام سنگین در حوضه پیرامونی تالاب، شرایط زیستی را بسیار شکننده کرده است، گفت: در راستای کاهش سطح اثر این مشکلات در منطقه، طرح مطالعاتی تعیین نیاز آبی زیست محیطی تالاب و برنامه مدیریت جامع تالاب که یک سند بالادستی است تدوین و تصویب شده است و در این طرح‌های مطالعاتی راهکارهای اجرایی برای حفظ تالاب کجی ارائه شده و جهت اجرا به تمامی دستگاه‌های اجرایی منعکس شده است و موضوع از ناحیه محیط زیست استان در دست پیگیری است.

مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی گفت: نصب کنتور هوشمند بر روی تمامی چاه های مجاز، پلمب چاه‌های غیرمجاز، اصلاح و مرمت رودخانه‌های منتهی به تالاب، اجرای برنامه‌های قرق و حفاظت بخشی از اقدامات حفاظتی در محدوده تالاب کجی نمکزار است.

حاتمی در پاسخ به اینکه چگونه می‌توانیم آگاهی عمومی را درباره اهمیت تالاب‌ها افزایش دهیم، اظهارکرد: اطلاع‌رسانی در خصوص اهمیت تالاب‌ها با معرفی تالاب‌ها، اعلام محدودیت و نقاط ضعف و قوت آنها در قالب اجرای برنامه‌های آموزشی، برگزاری جشنواره‌های مرتبط با محیط زیست و تالاب، اجرای برنامه‌های تفریحی و گردشگری طبیعی با مشارکت نهادهای عمومی و دولتی، استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد ‌میسر است.

وی تصریح کرد: سازمان‌های غیردولتی از قبیل سازمان‌های مردم نهاد همیشه با بیان مشکلات و چالش‌ها و حمایت‌های بی‌دریغ خود حامی محیط زیست بوده‌اند و در خصوص تالاب‌ها نیز بدلیل محدودیت نیروی انسانی، همیشه این نهادها نقش پررنگی در بحث آموزش‌های زیست محیطی و حفاظت از عرصه‌های طبیعی از جمله تالاب ها داشته و دارند.

مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی درخصوص برنامه‌های آموزشی برای جوامع محلی در ارتباط با تالاب‌ها، گفت: به صورت مستمر برنامه‌های آموزشی با هدف معرفی تالاب و لزوم حفاظت از تالاب برای گروه‌های موثر است و با توجه به عمده برداشت و مصرف آب زیرزمینی منطقه در زمینه کشاورزی و بازدهی پایین کشاورزی از لحاظ اقتصادی انجام پژوهش برای مدیریت آب در مزرعـه ضروری است، روی آوردن کشاورزان به سیستم‌های آبیاری نوین جهت کاهش مصرف آب و کاهش میزان تلفات آبیاری سنتی و میزان تبخیر سطحی در نتیجه افزایش راندمان آبیاری ضروری است.

حاتمی اظهار کرد: چشم‌انداز ۲۵ سال آینده تالاب کجی نمکزار این است که زیست بومی پایدار و پویا، دارای چشم‌اندازی زیبا، تنوع زیستی غنی و آب کافی با بهره‌برداری خردمندانه از منابع که به رفاه و معیشت جوامع محلی کمک می‌کند، داشته باشد که دستیابی به این چشم‌انداز تنها با مدیریت جامع حوضه آبریز با مشارکت همه ذینفعان مبتنی بر احیا و حفاظت از ارزش‌ها و کارکردهای تالاب همراه با قابلیت بهره‌برداری پایدار از منابع تالاب امکان‌پذیر است.

حاتمی همچنین در مورد پروژه‌های حفاظت از تالاب‌ها گفت: هر ساله پروژه‌هایی برای حفاظت از تالاب‌ها به استناد برنامه مدیریت جامع مصوب تالاب تهیه و به منظور جذب اعتبارات ملی مورد پیگیری قرار می‌گیرد و امسال نیز لیست پروژه‌ها تهیه و از طریق دفاتر مرتبط در سازمان حفاظت محیط زیست موضوع در دست پیگیری است.

وی با اشاره به اینکه اجرای برنامه‌های حفاظت و قرق، برنامه‌های آموزشی، انجام مطالعات اکولوژیکی زیستگاه‌های پیرامونی تالاب کماکان هرساله در دست پیگیری است، یادآورشد: شایان ذکر است به استناد برنامه مدیریت جامع تالاب، سایر دستگاه‌های اجرایی استان نیز موظف به پیگیری جذب اعتبارات ملی و استانی برای تحقق اقدامات اولویت‌دار خود هستند که باید مورد پیگیری قرار گیرد.

انتهای پیام