«خراسان جنوبی» نگین درخشان تاریخ ایران در فهرست یونسکو

ایرنا/ خراسان جنوبی به خاطر تاریخ غنی، فرهنگ متنوع و طبیعت زیبا، دارای آثار تاریخی و فرهنگی متنوع و زیادی است که برخی از آن‌ها در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده‌ و همچون نگینی از تاریخ کهن ایران در یونسکو می‌درخشد.

سازمان میراث جهانی یونسکو با هدف حفظ و پاسداری از آثار برجسته تاریخی، فرهنگی و طبیعی جهان تاسیس شده و این نهاد بین‌المللی تلاش دارد میراث ارزشمندی را که نمایانگر هویت، تمدن و دستاوردهای بشری هستند را برای نسل‌های آینده حفظ کند.

---

بازار

---

ایران با تاریخی کهن و فرهنگی غنی، از سال ۱۹۷۵ میلادی (۱۳۵۳ شمسی) به کنوانسیون میراث جهانی یونسکو پیوست و تاکنون ۳۰ اثر بی‌نظیر از این سرزمین در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است.

خراسان جنوبی با ثبت ۱۰ اثر در این فهرست، در شمار استان‌های دوم و یا سوم کشوری به لحاظ تعداد آثار به ثبت رسیده در یونسکو قرار دارد

ایران اکنون در زمره ۱۰ کشور نخست دنیا در تعداد آثار ثبت جهانی است از طرفی خراسان جنوبی نیز با ثبت ۱۰ اثر در این فهرست، در شمار استان‌های دوم و یا سوم کشوری به لحاظ تعداد آثار به ثبت رسیده در یونسکو قرار دارد.

هر یک از این آثار گواهی بر تمدن و هویت این سرزمین است، ضمن آنکه جهانی شدن ثبت آثار موجب توجه مضاعف‌ به حفاظت از اثر و جلب حمایت‌های ملی و بین‌المللی در این زمینه می‌شود. همچنین این جهانی شدن زمینه بسیار مؤثری را برای توسعه پذیرش گردشگری داخلی و خارجی و در پی آن بهره‌گیری از ظرفیت‌های توسعه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در جوامع میزبان فراهم می‌کند.

این آثار ارزشمند با پیوندی عمیق به تاریخ و فرهنگ ایران، هر گردشگری را به سفری در اعماق تاریخ دعوت می‌کنند، در ادامه به آثار ثبت شده خراسان جنوبی در فهرست میراث جهانی یونسکو می‌پردازیم.

باغ و عمارت جهانی اکبریه

مجموعه باغ اکبریه بیرجند که در آغاز سده ۱۴ هجری قمری، در سه کیلومتری جنوب شرقی بیرجند قرار داشته اکنون به علت توسعه شهر مانند نگینی در مرکز این شهر و در انتهای خیابان معلم بیرجند قرار دارد.

این باغ به لحاظ کارکرد سیاسی مهمترین مجموعه حکومتی شهر بیرجند به شمار می‌رفته و به نوعی مقر حکومت چند تن از امرای خاندان علم از جمله"محمد ابراهیم خان شوکت‌الملک" و "اسدالله علم" بوده است.

به طور کلی مجموعه‌ اکبریه دارای عناصر معماری نظیر سردر ورودی، عمارت، انبار، باغ، فضای بارانداز (اصطبل) مسجد، استخر و حصار است. این مجموعه تا سال ۱۳۵۵ هجری شمسی در مالکیت خاندان علم بود ولی در این سال از سوی اسدالله علم برای احداث موزه، وقف آستان قدس رضوی شد.

همچنین از سال ۱۳۷۲ مرمت این مجموعه با کاربری موزه آغاز شد و هم‌اکنون با کاربری فرهنگی در اختیار اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی قرار دارد. در کنار این باغ، بافت روستایی که در گذشته محل سکونت رعیت خاندان علم، خدمه باغ اکبریه، مادر و همسر "امیر علم خان حشمت-الملک" بوده و به عبارتی موجودیتش وابسته به این باغ بوده، قرار دارد.

از آنجا که باغ اکبریه بیرجند در روستای اکبریه قرار گرفته، نام این باغ را اکبریه گذاشته‌اند، این روستا تا به امروز نیز هویت خویش را حفظ کرده و بیشتر مالکیت آن وقفی است.

باغ اکبریه بیرجند به عنوان نخستین اثر تاریخی خراسان جنوبی ۱۳ سال پس از استان شدن این استان یعنی سال ۱۳۹۵ در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید

باغ و عمارت اکبریه به همراه هشت باغ ایرانی دیگر با شماره ۰۰۹-۱۳۷۲ به اتفاق آراء در سی و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی در سال ۱۳۹۰ه ‌ش به عنوان نخستین اثر تاریخی خراسان جنوبی به عنوان استانی نوپا که تنها ۱۳ سال از استان شدن آن می‌گذشت( ۱۳۸۳) در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید. قبل از این، مجموعه باغ اکبریه سال ۱۳۷۸ با شماره ۲۳۲۶ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده بود.

کویر لوت نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست یونسکو

۲۷ تیر ۹۵ درحالی که نشست یونسکو آخرین ساعات چهلمین اجلاس خود را در استانبول پشت سر می‌گذاشت بیابان لوت ایران با موافقت بیشتر کشورهایی که در وصف آن سخن گفتند به ثبت جهانی رسید.

تا قبل از آن، ایران دارای ۱۹ اثر ثبت شده در میراث جهانی بود که همه آنها جزو آثار فرهنگی ایران محسوب می‌شدند و هیچ اثر طبیعی از ایران در فهرست میراث جهانی وجود نداشت.

کویر لوت به عنوان نخستین میراث طبیعی ایران در فهرست جهانی یونسکو با مساحت بیش از ۴۰ هزار کیلومتر مربع (شامل عرصه و حریم) واقع در بین بخشی‌هایی از استان خراسان جنوبی، کرمان و سیستان بلوچستان از جمله مناطق فراگرم و خشک جهان بوده که حاصل تحولات تاریخ جغرافیا در دوران‌های مختلف زمین شناسی است.

کویر لوت و سامانه محیطی آن دارای ارزش‌های بالفعل و بالقوه فراوان با شاخص‌ترین عوارض محیط طبیعی بیابان‌های دنیا نظیر ناحیه کلوت‌ها با داشتن مرتفع ترین یاردانگ‌های (شیارهای) دنیا، گرمترین نقطه سطح کره زمین، بلندترین تپه‌های ماسه‌ای و نبکاهای جهان، خندق‌های عظیم فرسایشی، شبکه‌های هیدرولوژیک، چاله‌های زمین ساختی، پدیده‌های کم نظیر نمکی و دشت‌های وسیع ریگی (هامادا)، روستاهای تاریخی و استقرارگاه‌های انسانی در حاشیه آن، نمایشگاه متنوع و ارزنده‌ای از پدیده‌های بوم سازگان خشک جهان را ارائه کرده که می تواند مورد مطالعه دانشمندان، پژوهشگران و زمین شناسان قرار گیرد.

همچنین قرار گرفتن قطب حرارتی زمین در این بیابان، بسیاری از محوطه‌های پیش از تاریخ و تاریخی در عرصه و حریم اثر، وجود محوطه‌ها و گورستان های دوره مس سنگی و دژهای تاریخی به همراه قنات‌های زیبا و دیدنی منطقه از دیگر ویژگی‌های منحصر به فرد این بیابان محسوب می‌شود.

قنات بلده فردوس، نشانی از نبوغ و خلاقیت بشری

قنات بلده فردوس از مجموعه ١١ قنات ایرانی در چهلمین اجلاس کمیته میراث جهانی یعنی ۲۵ تیرماه ۱۳۹۵ در استانبول ترکیه به عنوان بیستمین اثر ایران و سومین اثر خراسان جنوبی در حافظه میراث جهانی ثبت شد.

قنوات بلده در شهر تاریخی فردوس(تون)، نشانی از نبوغ و خلاقیت بشری است که در طول زمان و از اعصار گذشته تاکنون توسط آدمیانی که آن را خلق کرده و در طول زمان حفظ و نگهداریش کرده‌اند و طبیعتاٌ بر غنای فرهنگی و تکنولوژیکی آن افزوده‌اند، اثری درخور توجه و با اهمیت محسوب می‌شود.

قنات بلده به ‌واسطه تکنولوژی پیچیده، نمایشگر مرحله مهمی از تاریخ بشر و گواهی بر یک سنت فرهنگی محسوب می‌شود که به حدود ۲ هزار سال پیش باز می‌گردد

قنات بلده به ‌واسطه تکنولوژی پیچیده، نمایشگر مرحله مهمی از تاریخ بشر و گواهی بر یک سنت فرهنگی محسوب می‌شود که به حدود ۲ هزار سال پیش باز می‌گردد.

قنات بلده در گذشته دارای ۲۷ رشته و چهار چشمه بوده که امروز تنها ۱۵ یا ۱۶ رشته از آن فعال است که از این ۱۶ رشته، ۱۲ رشته اصلی و چهار رشته فرعی محسوب می‌شوند.

آب قنات بلده فردوس به یک شاه‌جوی می‌ریزد و سپس به دو نهر کوچک‌تر تقسیم می‌شود. این قنات نه ‌تنها آب مورد نیاز زمین‌های کشاورزی اطراف شهر فردوس را به ‌راحتی تامین می‌کند، بلکه پس از طی حدود ۴۰ کیلومتر، به ۲ هزار و ۳۸۲ هکتار زمین دیگر نیز آب‌ می‌رساند. در طول مسیر شاهجو آب را گِل‌آلود می‌کنند. تکنولوژی گِل‌آلود کردن آب نیز ناشی از نبوغ بشری مردمان کویر بوده است.

قنات بلده در سال ۱۳۹۴ با شماره ۳۰۱۶۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

فردوس شهری تاریخی است که قدمت آن بر اساس برخی اسناد به هزاره سوم پیش از میلاد بازمی‌گردد، قنات بلده در ۲۲ کیلومتری شمال شرق شهر فردوس و در فاصله حدودی ۲۰۰ کیلومتری شمال غرب شهر بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی قرار دارد.

خراشاد، روستای جهانی توبافی

خراشاد روستایی خوش آب و هوا واقع در ۲۴ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان بیرجند است، این روستا به سبب نخبه پروری، صنایع دستی و نیز طبیعت زیبای آن شهرت دارد. روستای خراشاد در سال ۱۳۹۶ به عنوان نخستین روستای هدف صنایع دستی کشور و روستای ملی توبافی از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری معرفی و ثبت شده‌ است و یک سال بعد جهانی شد.

پارچه بافی سنتی خراشاد (یا توبافی به زبان محلی)، یکی از مهمترین صنایع دستی استان خراسان جنوبی است به طوریکه به عنوان یکی از محصولات صنایع دستی این استان، چندین نشان مرغوبیت صنایع دستی از سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری کشور را اخذ کرده است.

در خراشاد تقریبا تمامی بانوان به شغل بافندگی مشغول هستند حتی بانوان دانشجو یا شاغل که به طور موقت در بیرجند اقامت دارند در ایام تعطیلات به خراشاد بازگشته و به هنر بافندگی می‌پردازند در همین راستا و پس از ثبت به عنوان روستای ملی توبافی، یکی از کاندیدهای ثبت جهانی قرار گرفت که پس از بازدید ارزیابان و کارشناسان منطقه غرب آسیا و اقیانوسیه به عنوان دومین روستای جهانی ایران، با عنوان روستای جهانی توبافی (حوله بافی)، ثبت جهانی شد.

ژئوپارک طبس بهشت زمین‌شناسی ایران

ژئوپارک طبس با مساحت ۲۲ هزار و ۷۷۱ کیلومتر مربع در شمال غربی استان خراسان جنوبی و در مسیر ارتباطی جنوب و غرب به شرق و شمال شرق ایران، در منطقه‌ای با اقلیم بیابانی همراه با آب و هوای گرم و خشک قرار دارد.

این ژئوپارک سه بخش مرکزی، دیهوک و دستگردان را در بر می‌گیرد. تنوع بالای پدیده‌های کم‌نظیر زمین‌شناسی موجب شده تا این منطقه در میان زمین‌شناسان به «بهشت زمین‌شناسی ایران» مشهور شود.

در این ژئوپارک، سیر تحولات کره زمین از بیش از ۵۴۰ میلیون سال پیش (پرکامبرین) تا حدود ۱۰۰ میلیون سال پیش (اوایل کرتاسه) را بدون کمترین وقفه زمانی می‌توان مشاهده کرد.

دره‌های مشهور کال جنی، کال سردر و کال تفتو با جریان دائمی آب در بستر آنها، چشمه‌های آبگرم، معادن نوین و کهن، ریخت‌های فرسایشی و زمین‌ساختی نیز از زیبایی‌های این ژئوپارک هستند.

ارزش‌های زیست‌ محیطی ژئوپارک از جمله پناهگاه حیات وحش نایبندان به عنوان بزرگترین پناهگاه حیات وحش ایران و زیستگاه یوزپلنگ آسیایی، رویشگاه جنگلی سنو و بزرگترین رویشگاه آنغوزه شیرین ایران، آن را به عنوان میراث طبیعی ارزشمند در ایران مطرح کرده است.در ژئوپارک طبس، روستاها و مناطق نمونه گردشگری نظیر خرو، کُریت، اِصفَهک، نایبند، پِیکوه، پیرحاجات، اسفندیار، سُرُند و مُودر، اِزمیغان و ده‌ها روستای دیگر همراه با اقامتگاه‌های بومگردی پذیرای گردشگران هستند.

۱۷ آذرماه ۱۴۰۱ بود که ژئوپارک طبس به عنوان سومین ژئوپارک جهانی ایران، رأی مثبت شورای عالی ژئوپارک‌های جهانی یونسکو را دریافت کرد. پیش از طبس و همچنین تا قبل از تایید جهانی شدن ژئوپارک ارس، قشم تنها ژئوپارک ایران و خاورمیانه محسوب می‌شد

کاروانسراها نماد هنر، معماری اصیل و تجارت

اما پهنه استان خراسان جنوبی در گذشته، از قطب‌های تجارت ایران و در مسیر جاده ابریشم و همچنین هندوستان بوده که مسافران و کاروان‌های زیادی برای داد و ستد و تجارت از آن گذر می کرده‌اند. به دلیل طولانی بودن مسافت بین راه‌ها مکان‌هایی با عنوان کاروانسرا در این استان ساخته شدند تا محلی برای استراحت و تأمین امنیت مسافران باشد.

اغلب کاروانسراها در این استان پهناور و کویری را می‌توان به صورت بنایی با ایوان‌ها، حیاط مرکزی، ایوانچه‌هایی بر گرد حیاط، تالارهای چهار گوشه حیاط و اتاق‌هایی در پس ایوانچه‌ها تصور کرد که به خوبی نیاز کاروان‌ها را در مدت استراحت موقت فراهم کرده است.

این موضوع با اهمیت سبب شد تا پیگیری‌ها برای ثبت جهانی کاروانسراهای خراسان جنوبی نیز در دستور کار قرار گیرد و در نهایت در چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو که روز یکشنبه ۲۶ شهریورماه ۱۴۰۲ در ریاض عربستان برگزار شد، پرونده «کاروانسراهای ایران» به عنوان بیست و هفتمین اثر تاریخی و طبیعی ایران در فهرست جهانی یونسکو تأیید و به ثبت رسید.

در این پرونده، ۵۴ کاروانسرای ایران ثبت شدند که چهار کاروانسرای سرایان، ده محمد، خان و چهل پایه مربوط به استان خراسان جنوبی است و باعث شده آثار به ثبت رسیده این استان در فهرست جهانی یونسکو به ۹ اثر برسد.

کاروانسرای چهل پایه

کاروانسرای چهل پایه در جنوبی ترین منطقه شهرستان طبس، در نزدیکی روستای نایبند، بخش دیهوک و در مسیر جاده کرمان به دیهوک قرار دارد. این مسیر در گذشته شهرهای جنوبی کشور را به خراسان وصل می کرد؛ از این رو مسافران زیادی که قصد زیارت امام رضا (ع) را داشتند از این جاده گذر می‌کردند.

این بنا درون دره‌ای به همین نام جای گرفته که در کنار آن چاه آبی نیز قرار دارد. این نام از ستون‌های سنگی راهنما در مسیر گرفته شده که تعداد قابل توجهی داشته‌اند و شاید در ابتدا تعداد این ستون‌ها ۴۰ مورد بوده است.

کاروانسرای چهل پایه علاوه بر ارزش‌های معماری و قدمت تاریخی، در کنار بناهای همجوار خود شامل، آب انبار، برج دیده بانی، کوره آجرپزی در یک مجموعه آثار تاریخی جای گرفته است.

کاروانسرای چهل پایه با پلان چهار ایوانی مربع شکل نمونه‌ای خاص از کاروانسراهای دوره صفوی است که با توجه به اقلیم و شرایط آب و هوایی منطقه الگوی اقامت در آن متفاوت است؛ بطوریکه فضای اقامتی در این کاروانسرا به ایوانچه‌های دورتا دور حیاط، ایوانچه‌های نمای ورودی و داخل شترخان محدود می‌شود و تعداد حجره‌های اقامتی آن بسیار محدود است.

این کاروانسرای از بناهای دوره صفوی است که توسط یکی از بزرگان منطقه بم بنام احتشام سلیمان خان بهجه الدوله بنا شده است. افضل الملک در کتاب خود از اقدامات سلیمان خان جهت احداث کاروانسرا و بناهای خدماتی پیرامون آن به منظور رفاه و آسایش کاروانیان و زوار یاد کرده است این اثر ارزشمند در سال ۱۳۹۹ به شماره ۳۳۱۵۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

کاروانسرای ده محمد

کاروانسرای ده محمد از جمله کاروانسراهای مسیر راه تاریخی طبس- بشرویه است که در ۷۰ کیلومتری شمال طبس قرار گرفته است. به لحاظ موقعیت قراگیری خاص خود درمسیر طبس، درطول تاریخ از اهمیت خاصی برخوردار بوده است.

این کاروانسرای گونه‌ای از کاروانسراهای چهارگوش و چهار ایوانی فلات مرکزی ایران است که در چهار گوشه بنا، چهار برج مدور جانمایی شده است.

کاروانسرای ده محمد با طراحی زیبا و هنرمندانه نمونه‌ای کمیاب از کاروانسراهای دوره قاجار است که در دو جبهه بنا اتاق‌ها و در دو جبهه دیگر شترخان‌ها واقع شده‌اند. در این کاروانسرا، شترخان‌ها دو جبهه از بنا را انحصارا به خود اختصاص داده‌اند.

دستگاه ورودی کاروانسرای ده محمد در مقایسه با سایر بخش های بنا از زیبایی و ظرافت خاصی برخوردار است. سردر ورودی به همراه دو ایوانچه در طرفین خود در جبهه جنوب غربی بنا قرار دارد که نسبت به نمای ورودی دارای پیش آمدگی است.

نکته منحصر بفرد در این بنا وجود ایوان باریک و طویلی است که در جلو بالاخانه و رو به جاده قرار دارد و از این ایوان می‌توانسته‌اند کاروان‌ها و آمد وشد آنها را تماشا کنند. پس از ورود به بنا از طریق دالان مستطیل شکل با سکوهایی در طرفین آن، به حیاط مرکزی کاروانسرا راه می‌یابیم.

در میانه اضلاع این دالان دو ورودی جهت دسترسی به شترخان های جبهه جنوب غربی تعبیه شده است. در سمت راست درب ورودی رباط کتیبه ای سنگی وجود دارد که تاریخ بنای آنرا سال ۱۲۱۵ هجری قمری(۱۸۰۰ میلادی) ذکر کرده است. این اثر ارزشمند در سال ۱۳۷۸ به شماره ۲۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

کاروانسرای خان آخرین منزلگاه کویر

کاروانسرا یا رباط خان در حاشیه جاده قدیم طبس به یزد و در فاصله ۱۲۰کیلومتری شهر طبس قرار دارد. این منطقه در گذشته از مناطق کاروانی بسیار مهم به حساب می‌آمده زیرا آخرین منزلی بوده که از نعمت آب برخوردار بوده و پس از آن، کویر پهناور و خطرناک بدون آب بر سر راه کاروانیان بوده است.

کاروانسرای خان با پلانی مشابه کاروانسرای کلمرز نمونه ای منحصربفرد از الگوی شترخان رواق دار است؛ با این تفاوت که در کاروانسرای خان در پس فضای رواق دار شترخان، اتاقی وجود ندارد. یکی از ویژگی‌های معمارانه این کاروانسرا، کالبد فضایی مجموعه بادگیر و گنبد شاه نشین آن است.

فضای شاه نشین گنبدخانه‌ای در ضلع جنوبی و مقابل ایوان جنوبی بنا است که از طریق درگاهی سه دری به اتاقی با یک بادگیر منتهی می‌شود. صفاء السلطنه در سفرنامه خود از منزل و کاروانسرای خان یاد کرده است و آورده است که کاروانسرایی است دارای بادگیر که در دوره قاجار توسط حاج محمد ابراهیم تاجر لاری ساکن یزد در سال ۱۲۷۱ هجری ساخته است. این کاروانسرای متعلق به دوره قاجار در سال ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۲۷۵۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

کاروانسرای سرایان

بنای کاروانسرای سرایان از جمله کاروانسراهای درون شهری دوره صفوی است که در میدان کوثر بافت تاریخی سرایان واقع شده است. به لحاظ موقعیت قرارگیری کاروانسرا در قسمت جنوب شرقی بافت تاریخی سرایان و به لحاظ پلان شهری، در نقطه عطف بافت شهر سرایان قرار گرفته است. چرا که در مجاورت بازار، آب انبار و حمام سرایان قرار دارد و این نقطه کانون آمد و شد مردم و اهالی شهر بوده است.

در انتهای شاخه شمالی راسته بازار با فاصله بسیار کمی از کاروانسرا، مسجد جامع سرایان جای گرفته است. این کاروانسرا با وسعتی حدود ۱۲۰ متر مربع، نمونه ای از یک کاروانسرای درون شهری در مسیر تاریخی سرایان به فردوس بوده است.

با توجه به متون تاریخی و آنچه که از فرم پلان و بافت پیرامون آن به دست می‌آید این بنا متعلق به دوره صفوی است. در مجاورت این کاروانسرا حمام قدیمی با سنگ کتیبه به تاریخ ۹۵۱ ه.ق و یک آب انبار با کتیبه ای به تاریخ ۱۰۷۸ ه.ق قرار گرفته است. این اثر ارزشمند در سال ۱۳۸۲ به شماره ۸۷۳۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

اصفهک دومین دهکده جهانی ایران

و اما جدیدترین اثر ثبت شده خراسان جنوبی در فهرست یونسکو روستای اصفهک طبس است که در سال ۲۰۲۴ ( آبان ۱۴۰۳) توانست خود را در فهرست ۵۵ روستای برتر جهان جای دهد و به ‌عنوان یکی از بهترین روستاهای گردشگری سازمان جهانی گردشگری در این سال به ثبت برسد.

اصفهک روستایی بیابانی و گرمسیر در میان نخلستان‌های کویری و ۴۰ کیلومتری شهر طبس واقع شده است که ویژگی بارز آن «معماری خشتی» هزار ساله است. زلزله‌ای ویرانگر سال ۱۳۵۷ با بزرگی ۷.۸ ریشتر به شدت به این روستا آسیب رساند بگونه‌ای که تا پنج سال پس از زمین لرزه حتی نشانی از سکونت در این روستا به چشم نمی‌خورد.

بعدها منازل مسکونی جدید صدها متر فاصله از بافت اصلی روستا ساخته و خانه‌های خشت و گلی ویرانه شده در زلزله، خالی از سکنه ماند اما بافت تاریخی با آثاری همچون مسجد جامع، حمام و یک رصدخانه کویری هنوز جان داشت و تاریخ را فریاد می‌زد.

روستای اصفهک پس از آن زلزله مهیب آسیب‌های جدی دید و قابل زندگی نبود و ساکنان آن چندی در خیمه زندگی کردند و بعد با همت یک خیر و کمک اهالی اتاق‌هایی چوبی معروف به اتاق چوبی ساختند و در آن زندگی کردند تا این که روستای مدرن جدید ساخته شد.

این روستا در دهستان دیهوک قرار داشته و بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیت آن (۲۵۰خانوار) ۸۳۶ نفر بوده ‌است.

در سال ۲۰۰۸، گروهی از روستاییان جوان با موسسات تحقیقاتی برای احیای اصفهک همکاری کردند که منجر به شناخته شدن آن به عنوان یک مقصد گردشگری ملی شد. بازیابی روستا به الگویی برای جوامع متاثر از بلایای طبیعی تبدیل شد و نشان داد که چگونه می‌توان از گردشگری برای منافع اقتصادی و اجتماعی بهره برد.

زلزله سال ۱۳۵۷ بخش اعظم اصفهک را ویران کرد، اما پس از گذشت چنددهه، نوادگان قربانیان شروع به احیای خانه‌های اجدادی خود به خانه‌های روستایی کردند. آنها با استفاده از اصول معماری پایدار برای حفظ میراث فرهنگی خود یک کارگاه خشت تأسیس کردند. این تلاش برای اصفهک جایزه معماری آسیایی در سال ۲۰۱۷ را به ارمغان آورد و جایگاه خود را به عنوان یک مقصد گردشگری قابل توجه تثبیت کرد.

جوانان اصفهک در اقدامی الهام بخش، تورهای امید را برای ارتقای تاب آوری و امید در میان جوامع زلزله زده در سراسر ایران راه‌اندازی کردند. آنها با تشکیل تعاونی‌ صنایع دستی و سوغات محلی و تمرکز بر فعالیت گردشگری بصورت جمعی و گروهی ، روستا را به قطبی برای تحقیقات علمی از جمله یک مرکز لرزه‌نگاری با قابلیت پیش‌بینی مخاطرات طبیعی تبدیل کردند. فداکاری آنها باعث شد تا روستا در سال ۲۰۲۰ برنده جایزه TO DO در آلمان شود و رویکرد نوآورانه آنها برای بهبودی و توانمندسازی جامعه را به رسمیت بشناسد.

آثار به ثبت رسیده خراسان جنوبی در فهرست جهانی یونسکو نه‌ تنها نشان‌ دهنده پیشینه غنی فرهنگی این استان مرزی هستند، بلکه ظرفیت بزرگی برای توسعه گردشگری و اقتصاد محلی محسوب می‌شوند بنابراین برماست که این آثار را بیش از پیش حفظ و احیا کرده و با تکمیل زیرساخت‌های گردشگری زمینه بهره برداری بهینه از آنها را فراهم آوریم.

آخرین خبر خراسان جنوبی در اینستاگرام :
https://instagram.com/skhorasan_today