ردّپای آدمهایی عجیب در سواحل ایران!

فارس/ هنوز جنجال تخریب ساحل نقرهای هرمز تمام نشده که تصاویر تأسفبار دیگری از سواحل خلیج فارس، باز هم پای مباحث تلخی چون بیفرهنگی برخی از مردم را به میان کشیده است!
زبالهریزی در محیطزیست موضوعی است که قطعاً جای دفاع ندارد و نمیتوان اشتباهات مردمی را بهپای ناآگاهی آنها گذاشت. چند روز پیش تصاویری از جمعآوری زباله در سواحل بوشهر منتشر شد که در پس این اقدام ارزشمند دوستداران محیطزیست، معضلی به نام زبالهریزی نیز نمود پیدا کرد؛ یعنی نمایی از بیتوجهی و ضعفهای فرهنگی مردمی که این مدل رفتاریشان تناسبی با تمدن غنی و پیشینه فرهنگی ایرانیان ندارد و نمیتوان بیتفاوت از کنار آن گذشت، زیرا امروز در حالی نسبت به این مسئله بیتوجه هستیم که حفاظت از محیطزیست برای تکتک ما بهعنوان یک مسئولیت اجتماعی و فرهنگی محسوب میشود تا بتوانیم با حفظ این میراث حیاتی، سلامت امروز خود و زندگی آینده فرزندانمان را تضمین کنیم، اما متأسفانه خیلیها تعهدی به این مسئولیت ندارند و طبیعت را قربانی بیفرهنگی خود میکنند.
ضعفهای فرهنگی، اصلیترین عامل زبالهریزی
نریختن زباله در محیطزیست از سادهترین و ابتداییترین رفتارهای فردی به شمار میرود اما بسیاری از مردم در فهم و رعایت همین موضوع بهظاهر ساده نیز دچار مشکل هستند که به اعتقادات روانشناسان و جامعهشناسان، نه از سر ناآگاهی بلکه بیشتر از ضعفهای شخصیتی و فرهنگی افراد ناشی میشود.
حمیدرضا اشراقی، جامعهشناس در این باره میگوید: اصل این ناهنجاری، ریشه در باورها و فرهنگپذیری آن دسته از آدمهایی دارد که این کار را انجام میدهند؛ البته با ذکر این نکته که شاید بتوان گفت بیشتر این افراد در طیف گروه نوجوان و جوان ما هستند، زیرا بزرگترها آداب و رسوم جامعه را پذیرفته و از سطح فرهنگپذیری بالاتری برخوردارند اما در مورد جوانها کمتر توانستهایم این مسائل را برایشان نهادینه کنیم، بنابراین باید برای فرهنگسازی و اصلاح رفتارهای جامعه هدف بیشازپیش تلاش کرده و از ابزارهای مختلف همچون رسانهها، کنشگران فعال، برپایی کارگاهها در مدارس، دانشگاهها، مساجد، محلات و حتی باورهای دینی کمک بگیریم.
این جامعهشناس در ادامه به بحث قانونگرایی اشاره کرده و توضیح میدهد: در این زمینه دولتها نیز نقش بسزایی دارند و با تدوین قوانین عمومی و اجرای آن در استفاده از کوهها، جنگلها و دریاها میتوانند حفاظت از محیطزیست توسط عموم مردم را به بالاترین حد ممکن برسانند.
وقتی مشکلات روحی به زبالهریزی دامن میزند!
گر چه آموزش و فرهنگسازی بهعنوان موِلفههای اصلی در پیشگیری از زبالهریزی به شمار میرود و احتمالاً میتواند اثربخشی قابلتوجهی در اصلاح این اوضاع داشته باشد اما از طرفی نباید فراموش کرد که برخی افراد از جمله وندالها بهرغم اطلاع از این رفتار غیرفرهنگی، اساساً به سبب مشکلات رفتاری و شخصیتی دست به این کار میزنند.
فریبا سلطانی، کارشناس روانشناسی در این باره توضیح میدهد: سوای از مباحث فرهنگی، ممکن است عوامل روانی مختلفی در این اتفاق نقش داشته باشد. تنبلی یا اهمالکاری، بینظمی ذهنی که خواسته یا ناخواسته میتواند منجر به بینظمی اجتماعی شود، خودشیفتگی و بیتوجهی به حقوق دیگران، خشم افراد از جامعه و حکومت و داشتن شخصیت ضد اجتماعی که فرد را از جامعه جدا کرده و منجر به ناهنجاریهای اجتماعی میشود، همهوهمه میتواند عواملی اثرگذار بر زبالهریزی در محیطزیست باشد که هر یک از اینها، آموزشهای تخصصی و همچنین نظارت و اعمال قوانینی بازدارنده را میطلبد.
کشورهای مطرح دنیا با زبالهریزها چه میکنند؟
وقتی از قوانین بازدارنده از جمله جریمه برای متخلفان صحبت میشود، برخیها این پیشنهاد را صرفاً فرصتی برای درآمدزایی دولت میدانند، در حالیکه جریمه نقدی فقط نوعی از جرایم است و جریمه جایگزین همچون پاکسازی محیطزیست نیز میتواند بهعنوان اقدامی بازدارنده لحاظ شود. ضمن اینکه همه ما باید بدانیم، این جرایم در بسیاری از کشورهای دنیا اعمال میشود، چون زبالهریزی در همه کشورها وجود دارد و هر کشوری برای مقابله با این معضل راهکارهای خاص خود را دارد که البته جریمه نقدی یکی از مهمترین راهکارها به شمار میرود.
جالب است بدانید که برای زبالهریزی در ابوظبی، جریمهای بین ۵۰۰ تا ۴۰۰۰ درهم در نظر گرفته شده و در ایالتهای مختلف آمریکا، جرایمی از ۱۸۰ تا ۳ هزار دلار لحاظ میشود. اما بشنوید از ژاپن که به علت یک اقدام تروریستی در سطلهای زباله، تعداد سطلهای زباله آنها در سطح شهر بسیار کم است اما با اینحال طبق نوشته مجله یوتوپین، ژاپن برای زبالهریزی تا ۳۰ هزار ین جریمه در نظر گرفته و گاهی مردم مجبورند در طول روز زبالههای خود را نگه دارند تا به خانه برسند!
همچنین طبق اعلام خبرگزاری صداوسیما، در انگلیس نیز جرایمی از ۱۵۰ تا ۲۵۰۰ پوند شامل حال زبالهریزها میشود؛ البته دولت این کشور به همان اندازه که نسبت به زبالهریزی سختگیرانه عمل میکند، به اقدامات عملی در این زمینه نیز تعهد دارد؛ مثلاً به هر خانه سطلهای زباله تر و خشک میدهد.
گر چه در قوانین ما هم جرایمی برای زبالهریزها به چشم میخورد اما بهقدری در اجرای این قوانین ضعیف عمل کرده یا اصلاً عمل نمیکنیم که زبالهریزها واهمهای از کار خود ندارند و شاید اصلاً ندانند که روزی ممکن است قانون گریبانشان را بگیرد.