رونق صنعت مسگری زنجان نیازمند سرمایه‌گذاری

ایرنا/ زنجان - ایرنا - صنعت مس زنجان قدمت چندین هزار ساله دارد، در این میان هنرمندان و کارشناسان امر معتقدند سرمایه‌گذاری، حمایت دولتی و تامین مواد اولیه با کیفیت می تواند تحولی اساسی را در این صنعت کهن ایجاد کند.

به گزارش خبرنگار ایرنا، هنرهای دستی ریشه، هویت و تمدن یک ملت را نشان می دهد، این حوزه از این جهت اهمیت داشته و دارد که مردمان سختکوش و فعالان این عرصه همواره و با تمامی محدودیت ها و موانع حاکم تلاش کرده اند، اثرهای ماندگار و بدیعی را برای نسل های آینده به ارمغان بگذارند.

---

بازار

---

یکی از هنرهای خاص تاریخی استان زنجان نیز صنایع دستی مس است که مطالعات صورت گرفته نیز نشان می دهد قدمت آن به بیش از هزار سال قبل و دوره ساسانیان در زنجان باز می‌گردد.

بر اساس گواه تاریخی و به احتمال زیاد مهمترین مقطع رشد صنایع مس زنجان در دوره سلجوقیان بوده که صنعتگران زنجانی برای این اقوام تازه استقرار یافته ترک آفتابه و لگن‌های مسی با نقش حیوانات اساطیری می‌ساختند.

در دوره ایلخانان هم با ورود تعدادی هنرمند چینی توسط هولاکوخان به زنجان، صنعت مس استان تکامل بیشتری یافته و آفتابه و لگن های مسی برجسته و منقش این شهر با نقش هایی از گل و گیاه و با لگن های کنگره دار مزین و برای صدور به بلاد چین و کناره های مدیترانه آن روز مهیا شد.

این نشانه ها خود دلایل مستحکمی از ارزشمند بودن این هنر دستی در استان است، هنری که از سالیان سال تاکنون با مردمان این خطه عجین بوده و با فراز و نشیب های مختلف اکنون به فعالیت خود ادامه می دهد، هر چند فعالان این رشته با مشکلاتی مواجه هستند.

در این میان صنعتگران در رابطه با دسترسی به مواد اولیه، زیرساخت‌ها و واردات و صادرات با چالش‌ها و معضلاتی همراه هستند که مانع از توسعه صنایعی همچون مفتول‌سازی، مقاطع برنجی و مسی، تولید شمش مس و سایر صنایع پایین‌دستی شده‌اند.

با رفع مشکلات صنایع پایین‌دستی، رشد اشتغال و درآمدزایی در صنعت مس روی خواهد داد و بر همین اساس ضرورت دارد دولت، و مسوولان حمایت‌های لازم را از تولیدکنندگان این بخش به عمل آورند.

توسعه صنایع پایین دست مس، نیازمند تعادل قیمت‌ها و کاهش مداخلات غیرضروری

رئیس اداره میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی شهرستان زنجان به تاثیر ایجاد زیرساخت‌های پایین دست تولیدات مس و ارزش افزوده و رونق آن اشاره کرد و گفت: ایجاد زیرساخت‌های پایین‌دست تولیدات مس تأثیرات مهم و چندجانبه‌ای بر ارزش افزوده و رونق صنایع دستی مس دارد.

مهدی باقری افزود: تاثیرات ایجاد زیرساخت‌های پایین‌دست تولیدات مس، افزایش ارزش افزوده محصولات مس، تولید محصولات پایین‌دست با خلوص بالاتر (مثلاً مس با خلوص ۹۹.۹۹ درصد) ارزش افزوده قابل توجهی ایجاد می‌کند و محصول نهایی را به قیمت بالاتری (بین ۱۵۱ تا ۲۵۱ دلار در کیلوگرم) می‌رساند.

وی با بیان اینکه این محصولات در صنایع استراتژیکی مانند هوافضا، مخابرات و نظامی کاربرد دارند که تقاضای پایداری را تضمین می‌کند، گفت: رشد اشتغال و درآمدزایی توسعه صنایع پایین‌دست مس موجب افزایش اشتغال و درآمدزایی در صنعت مس می‌شود.

به گفته باقری، این صنایع می‌توانند با ایجاد فرصت‌های شغلی و افزایش تولید داخلی، به رونق اقتصادی منطقه‌ای و ملی کمک کنند و از طرفی کاهش وابستگی به صادرات مواد خام با توسعه صنایع پایین‌دست، به جای صادرات مواد خام مس، محصولات فرآوری شده با ارزش افزوده بالاتر صادر می‌شود که موجب بهبود تراز تجاری و افزایش درآمدهای ارزی کشور می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه تقویت صنایع دستی مس زیرساخت‌های مناسب در پایین‌دست مس می‌تواند صنایع دستی مس را نیز تقویت کند اضافه کرد: زیرا مواد اولیه با کیفیت و قیمت مناسب‌تر در اختیار صنعتگران قرار می‌گیرد و امکان تولید محصولات متنوع‌تر و با کیفیت بالاتر فراهم می‌شود.

چالش‌ها و نیازهای زیرساختی مشکلات تامین مواد اولیه و زیرساخت‌ها صنایع پایین‌دست مس با مشکلاتی مانند کمبود مواد اولیه، تأمین تجهیزات و ماشین‌آلات، کمبود گاز، برق و آب مواجه هستند که مانع از توسعه و افزایش بهره‌وری این صنایع می‌شود. باقری افزود: چالش‌ها و نیازهای زیرساختی مشکلات تامین مواد اولیه و زیرساخت‌ها صنایع پایین‌دست مس با مشکلاتی مانند کمبود مواد اولیه، تأمین تجهیزات و ماشین‌آلات، کمبود گاز، برق و آب مواجه هستند که مانع از توسعه و افزایش بهره‌وری این صنایع می‌شود.

رئیس اداره میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی شهرستان زنجان ادامه داد: فرسودگی ماشین‌آلات و فناوری قدیمی عمر بالای ماشین‌آلات و استفاده از فناوری‌های قدیمی باعث کاهش بهره‌وری و افزایش مصرف انرژی می‌شود که نیازمند نوسازی و به‌روزرسانی تجهیزات است.

وی با بیان اینکه نیاز به حمایت‌های دولتی از جمله تسهیل صدور مجوزها، تامین مواد اولیه، تعادل قیمت‌ها و کاهش مداخلات غیرضروری می‌تواند به توسعه پایدار صنایع پایین‌دست کمک کند اظهار داشت: توسعه زیرساخت‌های مرتبط با انرژی و حمل‌ونقل اجرای طرح‌های توسعه‌ای مانند طرح کیمیا نیازمند تامین زیرساخت‌هایی از جمله برق، گاز، آب، جاده‌های دسترسی و تجهیزات معدنی بوده که برای افزایش ظرفیت تولید و توسعه زنجیره ارزش مس ضروری است.

باقری خاطرنشان کرد: ایجاد زیرساخت‌های پایین‌دست تولیدات مس نقش کلیدی در افزایش ارزش افزوده، توسعه اقتصادی، اشتغال‌زایی و رونق صنایع دستی مس دارد.

وی افزود: با این حال، تحقق این اهداف مستلزم رفع چالش‌های تامین مواد اولیه، بهبود زیرساخت‌ها، نوسازی ماشین‌آلات و حمایت‌های دولتی است، توجه به این موارد می‌تواند ظرفیت‌های بالقوه مس در ایران را به صورت بهینه به فرصت‌های اقتصادی تبدیل کند.

باقری با بیان اینکه تولیدات مسی نقش زنجان در ارزش افزوده تولیدات مسی بسیار برجسته و مهم است اظهار داشت: استان زنجان مرکز اصلی تولید صنایع دستی مسی در ایران محسوب و به عنوان قطب مسگری سنتی کشور شناخته می‌شود.

رئیس اداره میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی شهرستان زنجان یادآور شد: در این استان، حدود پنج هزار نفر به صورت مستقیم و سه هزار نفر به صورت غیرمستقیم در صنعت مسگری مشغول به کار هستند و روزانه به طور میانگین ۱۵ تن ظروف مسی تولید می‌شود که گردش مالی ماهانه این صنعت حدود چهار هزار ۳۹۰ میلیارد ریال برآورد شده است.

نادیده گرفتن شدن صنایع پایین دست آسیب جدی به اقتصاد محلی

رییس اتحادیه مسگران زنجان نیز با بیان اینکه در خصوص صنایع پایین دستی ظروف مسی می توان به هنر، هنرمندان اشاره کرد گفت: هنرمندان در حوزه قلمزنی برجسته، حکاکی، نقره کوبی روی ظروف مسی، فیروزه کوبی روی ظروف مسی، مس پرداز، مینا کاری، الماس تراش و تابلو معرق کاری شده و تابلو سازی مشبک بر روی ظروف مسی ساخته شده انجام می دهند تا افزایش ارزش افزوده بالایی داشته باشد.

محسن سلیمی افزود: همچنین در بازارهای خارجی هم حمایت‌ها از سوی ارگان‌های دولتی به خصوص اتاق بازرگانی می تواند در شناسایی و مطالعه بازار هدف کمک شایانی برای ایجاد تقاضا در بازارهای خارجی و عرضه محصولات صنایع دستی مسی که با هنرهایی از سوی استاد کاران زنجانی و ایرانی آمیخته است، در کشورهای دیگر فراهم کند.

وی اظهار داشت: در صنایع پایین دستی مرتبط در حوزه صنایع دستی مس می توان به سرمایه‌گذاری در طراحی بسته بندی زیبا صنایع دستی اشاره کرد که با این کار جذب بازارهای داخلی و صادراتی و همچنین سرمایه گذاری در حوزه بازاریابی صادراتی و یا فروشگاهی در بازار داخلی را به دنبال داشته باشد که می تواند برای صنایع دستی مفید باشد.

نادیده گرفتن صنایع پایین‌دستی در حوزه صنایع دستی می‌تواند پیامدهای منفی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی داشته باشد، صنایع دستی اغلب به عنوان بخشی از هویت ملی و میراث فرهنگی یک کشور شناخته می‌شوند و حمایت از زنجیره ارزش کامل آن (از تولید مواد خام تا عرضه محصول نهایی) برای حفظ این هنرها ضروری است. سلیمی با تاکید بر اینکه نادیده گرفتن صنایع پایین‌دستی در حوزه صنایع دستی می‌تواند پیامدهای منفی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی داشته باشد افزود: صنایع دستی اغلب به عنوان بخشی از هویت ملی و میراث فرهنگی یک کشور شناخته می‌شود و حمایت از زنجیره ارزش کامل آن ( از تولید مواد خام تا عرضه محصول نهایی) برای حفظ این هنرها ضروری است.

وی پیامدهای نادیده گرفتن صنایع پایین‌دستی صنایع دستی مس را یادآور شد و گفت: اگر مواد اولیه باکیفیت (کاتد یا ضایعات کابل مسی) به‌درستی تامین نشود، کیفیت محصول نهایی کاهش می‌یابد.

به گفته این فعال حوزه صنایع دستی مس، از بین رفتن مشاغل سنتی بسیاری از صنایع وابسته (همانند انواع رسته های مسگری) ممکن است به دلیل عدم حمایت از بین بروند و دانش فنی آنها منسوخ شود.

وی با بیان اینکه مشکلات زیست‌محیطی مس یک ماده قابل بازیافت است و صنایع دستی مسی معمولا دوستدار محیط‌زیست هستند گفت: جایگزینی این محصولات با کالاهای پلاستیکی یا فلزات غیرقابل بازیافت می‌تواند آسیب زیست‌محیطی بیشتری ایجاد کند.

سلیمی به راهکارهای پیشنهادی برای حمایت از صنایع پایین دستی مسی اشاره کرد و افزود: حمایت دولتی، ارائه تسهیلات مالی و بیمه‌ای به صنعتگران، در حوزه تبلیغات و بازاریابی معرفی این محصولات در بازارهای داخلی و بین‌المللی می‌تواند اثرگذار باشد.

وی خاطرنشان کرد: آموزش و نوآوری، ترکیب طرح‌های سنتی با سلیقه‌های مدرن برای جذب نسل جوان، توسعه گردشگری، ایجاد کارگاه‌های نمایشی و فروشگاه‌های صنایع دستی در مناطق گردشگری نیز می تواند در حمایت از این صنعت اثر گذار استان مفید واقع شود.

وی اضافه کرد: اگر این صنایع نادیده گرفته شوند، نه‌تنها یک هنر ارزشمند از بین می‌رود، بلکه بخشی از تاریخ و اقتصاد محلی نیز آسیب جدی می‌بیند، بنابراین، توجه و سرمایه‌گذاری در این حوزه ضروری است.

بی‌مهری وزارت میراث و گردشگری به موضوع صنایع دستی

یک تولید کننده با ۱۰ سال سابقه در صنعت مسگری زنجان نیز به وضعیت صنایع پایین دستی مس و فرصت های نادیده اشاره کرد و گفت: بررسی‌های سال گذشته نشان می‌دهد که کل تراکنش مالی فروش ظروف مسی در دنیا نزدیک به یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار بوده است.

علیرضا حق شناس افزود: از این مقدار، ۷۰۰ میلیون دلار مربوط به منطقه خاورمیانه و به ویژه کشورهای حاشیه خلیج فارس بوده در حالی که سهم ایران از این بازار تنها حدود ۶۰ تا ۷۰ هزار دلار است که عملاً ناچیز به شمار می‌آید.

وی به ظرفیت بالای مس اشاره کرد و گفت: با تنوع حداقل دو هزار مدل ظروف مسی و تزیینی، ایران می‌تواند بخشی از این بازار را به خود اختصاص دهد که متاسفانه نادیده گرفته شده است.

متاسفانه در برنامه هفتم توسعه وزارت میراث فرهنگی و گردشگری توجه کافی به صنایع دستی نداشته و بیشتر بر روی گردشگری تمرکز کرده است که مشکلات موجود در گمرک و عدم آشنایی کارشناسان با محصولات مسی باعث تاخیر در صادرات می‌شود.این هنرمند مسگری زنجان با بیان اینکه در برنامه هفتم توسعه وزارت میراث فرهنگی و گردشگری توجه کافی به صنایع دستی نداشته و بیشتر بر روی گردشگری تمرکز کرده است ادامه داد: مشکلات موجود در گمرک و عدم آشنایی کارشناسان با محصولات مسی باعث تاخیر در صادرات می‌شود.

حق شناس به کارآفرینی و ایجاد شغل در صنعت مسگری استان اشاره کرد و گفت: فعالان این صنعت، با وجود بازارهای داخلی مشغول به کار هستند، ایجاد راه‌های مختلف برای صادرات این محصولات می تواند به افزایش کارآفرینی و ایجاد شغل منجر می شود.

وی با بیان اینکه مواد اولیه این هنر مس بوده و به دلیل نوسانات دلار حتی بورس جهانی کاتد مس را تحت تأثیر قرا داده است، اظهار داشت: این امر بر قیمت تمام شده تولیدکنندگان تاثیر می‌گذارد و در نتیجه به رکود فروش منتهی می شود.

این فعال صنایع دستی با بیان اینکه به دلیل کاهش سرانه درآمدی مردم، تمایل به خرید نیز به مراتب کاهش یافته است، گفت: تنها راه گریز از این شرایط، ایجاد ارزش افزوده و صادرات محصولات است که متاسفانه هیچ نهاد دولتی کمک حال نبوده و در این راستا تشکل‌هایی در زنجان برای بازاریابی و بازارسازی در حال فعالیت هستند.

وی با بیان اینکه در این راستا وب سایت اینترنتی جامع راه اندازی شده است، گفت: صادرات به کشورهای همسایه در اولویت قرار گرفته و کالاهای بسیار زیبا و متعدد تولید می شود که ارسال آنها به همت جمعی و حمایت دستگاه های متولی امر باز می گردد.

حق شناس، بر ضرورت سرمایه‌گذاری در صنایع پایین دستی مس تاکید کرد و گفت: برای رونق این هنر، باید به این حوزه توجه بیشتری شود تا بیش از گذشته به مسیر رو به رشد خود ادامه دهد.

برآیند: صنعت مس زنجان ظرفیت‌های بسیار بالایی دارد، اما بی توجهی به صنایع پایین دستی و عدم سرمایه گذاری و حمایت های کافی می‌تواند موانع جدی را در توسعه روز افزون این هنر اصلی زنجانی‌ها فراهم کند.