پیری جمعیت، تهدیدی برای آینده گلستان؛ قصه‌ای که باید بازنویسی شود

ایرنا/  استان گلستان، سرزمینی با دو میلیون ساکن، در برابر بحرانی پنهان اما عمیق کاهش زاد و ولد، بالا رفتن سن ازدواج، افت نرخ باروری و شتاب پیری جمعیت ایستاده که آینده توسعه این دیار را به مخاطره انداخته است.

جمعیت جوان و پویا، نیروی پیش‌برنده اقتصاد، فرهنگ و امنیت هر جامعه‌ای است اما کاهش فرزندآوری و گرایش به سالمندی، نه‌تنها توازن جمعیتی را بر هم می‌زند، بلکه پیامدهایی ژرف در عرصه‌های اقتصادی، فرهنگی و روانی به جا می‌گذارد.

---

بازار

---

صاحب‌نظران هشدار می‌دهند غفلت از این روند، چرخه تولید را مختل، پویایی اجتماعی را کم‌رنگ و سرمایه انسانی را تضعیف خواهد کرد.

در گلستان، آمارهای نگران‌کننده از کاهش موالید و کوچک شدن پیکره خانوارها، هشداری است برای آینده‌ای که در انتظار این سرزمین است.

معاون فنی مرکز بهداشت گلستان، در گفت‌وگویی با ایرنا اظهار کرد: سیر نزولی جمعیت چنان شتابان است که حتی سیاست‌گذاران جهانی را به نگرانی واداشته و این هشدار برای گلستان نیز باید با جدیت نگریسته شود.

دکتر مهدی صداقت با اشاره به کاهش چشمگیر موالید در سال‌های اخیر افزود: اوج موالید سالانه استان در هفت سال پیش، ۴۳ هزار مورد بود، اما این رقم در سال ۱۴۰۲ به ۳۰ هزار و در سال گذشته به ۳۰ هزار و ۵۰۰ مورد رسید و پیش‌بینی می‌شود امسال این عدد به ۲۷ یا ۲۸ هزار کاهش یابد.

آمارهایی که دل را می‌لرزاند

بر پایه داده‌های رسمی، نرخ رشد جمعیت گلستان حدود یک درصد است. مراوه‌تپه با ۱.۷ درصد، بالاترین و بندرگز با تنها ۰.۰۱ درصد، پایین‌ترین نرخ رشد را به خود اختصاص داده‌اند.

این ارقام نشان می‌دهد برخی مناطق استان عملاً در رشد جمعیت راکد مانده‌اند.

گرگان، پرجمعیت‌ترین شهر با ۴۷۸ هزار نفر، نرخ باروری بحرانی یک فرزند به ازای هر زن را ثبت کرده، در حالی که مراوه‌تپه با ۲.۸ هنوز از سطح جایگزینی فراتر است.

با این حال، حتی این مناطق نیز از کوچک شدن خانوارها در امان نمانده‌اند؛ در گرگان، بُعد خانوار به ۲.۶۷ کاهش یافته که نشانه‌ای از تنگ شدن دایره خانواده‌ها است.

زهرا حسینی جبلی، مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری گلستان، نرخ باروری کل استان در سال ۱۴۰۲ را ۱.۹۳ اعلام کرد و گفت: گرچه این رقم نسبت به سال پیش اندکی بهبود یافته، اما همچنان زیر سطح جایگزینی است و هشداری جدی برای آینده به شمار می‌رود.

ریشه‌های کاهش فرزندآوری در گلستان

کاهش فرزندآوری در گلستان تنها به مسائل اقتصادی محدود نمی‌شود. حسینی جبلی بر این باور است که باید ریشه‌های این بحران را در سه ساحت جست‌وجو کرد.

وی گفت: یکی از دلایل مهم کاهش فرزندآوری، عوامل اقتصادی است که گرانی، دشواری‌های معیشتی و موانع بانکی در دسترسی به تسهیلات ازدواج و فرزندآوری، اشتیاق به تشکیل خانواده را کم‌رنگ کرده است.

شعارهای پیشین مانند «یک فرزند بس است»، تجمل‌گرایی، چشم‌وهم‌چشمی و نفوذ سبک زندگی بیگانه نیز نگرشی منفی به فرزندآوری پدید آورده است.

همچنین ازدواج‌های دیرهنگام، حضور گسترده‌تر زنان در بازار کار، تغییر اولویت‌های زندگی و گرایش به نگهداری حیوانات خانگی به جای فرزند، از عوامل اثرگذار کاهش فرزندآوری هستند.

پیامدهای اقتصادی و اجتماعی: آینده‌ای در مخاطره

کاهش جمعیت فعال، چرخه تولید و اقتصاد را به سوی ناپایداری سوق می‌دهد. صداقت هشدار داد: اگر ساختار سنی به سمت سالمندی پیش رود، مسیر نخبگان رو به افول خواهد گذاشت و استواری اقتصادی به خطر خواهد افتاد.

از سوی دیگر، کوچک‌شدن خانواده‌ها، بنیاد خانوار را سست و سرمایه اجتماعی را تضعیف می‌کند. در مقابل، افزایش فرزندآوری می‌تواند نشاط اجتماعی، امنیت فرهنگی و ظرفیت انسانی استان را قوت بخشد.

برای رویارویی با این بحران، ترکیبی از تدابیر کوتاه‌مدت و بلندمدت ضروری است.

آگاهی‌بخشی عمومی از طریق آموزش مهارت‌های زندگی پیش از ازدواج در مدارس و برنامه‌های مداوم تربیتی برای تغییر نگرش به فرزندآوری، ضرورتی انکارناپذیر است.

سیاست‌های حمایتی باید با اجرای روان‌تر تسهیلات ازدواج و فرزندآوری، کاهش ساعت کاری مادران شاغل، مرخصی تشویقی برای پدران و تقویت دورکاری همراه شود.

ارائه بسته‌های معیشتی، جهیزیه و تسهیلات مسکن برای زوج‌های جوان، انگیزه‌ای برای تشکیل خانواده خواهد بود.

همچنین، اصلاحات فرهنگی برای مقابله با تجمل‌گرایی و ترویج ارزش‌های خانواده‌محور، گامی اساسی در این مسیر است.

حسینی جبلی تأکید کرد: اگر امروز تدبیری نیندیشیم، فردا با سالمندی زودرس، افسردگی خانوادگی و کاهش پویایی اجتماعی روبه‌رو خواهیم بود.

رتبه بیست و هفتم گلستان در پرداخت وام ازدواج

با وجود تأکید قانون جوانی جمعیت بر حمایت از خانواده‌ها، موانع بانکی و فرآیندهای زمان‌بر، اثرگذاری این سیاست‌ها را کاهش داده است.

در سال ۱۴۰۳، تنها ۱۳ هزار و ۸۵۹ نفر در گلستان وام ازدواج دریافت کردند و هزار و ۲۵۳ نفر همچنان در انتظارند.

در حوزه فرزندآوری نیز ۹ هزار و ۵۶۵ نفر وام دریافت کرده‌اند و ۸۸۷ نفر در نوبت باقی مانده‌اند. رتبه بیست و هفتم گلستان در پرداخت تسهیلات ازدواج، گواهی بر نارسایی‌های اجرایی است.

گلستان، با وجود جوانی نسبی در قیاس با دیگر استان‌ها، در مسیر سالمندی گام برمی‌دارد.

کاهش موالید، کوچک شدن خانواده‌ها و افت نرخ باروری، تهدیدی جدی برای توسعه آینده این دیار است اما با تدابیر هوشمندانه، حمایت‌های واقعی و تحول در نگرش فرهنگی، می‌توان این سیر را معکوس کرد.

آخرین خبر گلستان در اینستاگرام : Instagram.com/golestan_today

آخرین خبر گلستان در اینستاگرام :
Instagram.com/golestan_today