تولید بالا، فرآوری کم؛ معضل تکراری باغداران هلو در خراسان‌شمالی

ایرنا/ صدای افتادن میوه‌های له‌شده در زیر درختان هلو، این روزها بلندتر از هر فریادی است؛ صدایی که نه تنها در نبود صنایع تبدیلی وابسته، بلکه از بی‌توجهی‌های طولانی‌مدت به درد کشاورزانی حکایت می‌کند که در اوج تولید، در قعر درآمد ایستاده‌اند.

در امتداد دشت‌های سبز و باغ‌های به‌بارنشسته خراسان شمالی که شاخه‌های سنگین از میوه‌های رسیده زیر بار تابستان خم شده‌اند، صدای خستگی و دلسردی باغدارانی به گوش می‌رسد که ثمره یک سال تلاش‌شان بی‌صدا در سایه نبود حمایت و زیرساخت، پژمرده می‌شود.

---

بازار

---

با آنکه این استان به‌واسطه آب‌وهوا و دانش بومی در ردیف تولیدکنندگان بزرگ هلو در کشور قرار گرفته و سالانه بیش از ۲۳ هزار تن از این میوه لطیف و شیرین را روانه بازار می‌کند، اما زخم کهنه‌ای به نام نبود صنایع فرآوری هر سال عمیق‌تر می‌شود.

هلو می‌رسد، اما بازار نمی‌رسد، سبدها پر می‌شوند، اما سردخانه‌ای برای حفظ محصول نیست. قیمت‌ها سقوط می‌کنند، اما هزینه‌ها پابرجا می‌مانند و در این میان، آنچه به زمین می‌افتد نه فقط میوه که امید باغدار است.

اینجا صدها باغدار شب و روز پای درختان‌شان ایستاده‌اند، اما بی‌سر و صداتر از همیشه در حال باختن‌ هستند و سرمایه‌گذاری برای بسته‌بندی، فرآوری و تبدیل این میوه‌ها به کنسانتره، کمپوت یا خشکبار نه‌تنها انجام نمی‌شود، بلکه حتی حمایت حداقلی هم از تولیدکنندگان دریغ می‌شود.

نتیجه‌اش آن است که بخشی از محصول چیده نمی‌شود، بخشی در همان باغ‌ها می‌گندد و بخش اندکی هم به دست دلالانی می‌رسد که محصول را با کمترین بها می‌برند و سود اصلی را به جیب می‌زنند.

رنج باغداران خراسان شمالی تنها در گرمای تابستان و بار میوه خلاصه نمی‌شود، بلکه در نگاه‌های خسته‌ای نهفته است که هر سال به امید تغییر به افق چشم می‌دوزند اما همچنان با همان دردها و وعده‌های ناتمام، فصل برداشت را پشت سر می‌گذارند.

رتبه هفتم کشور در تولید هلو، اما بدون زیرساخت‌

خراسان شمالی با بیش از یک‌هزار و ۵۰۰ هکتار سطح زیرکشت هلو رتبه هفتم تولید این محصول در کشور را داراست.

به گفته مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان؛ امسال نیز پیش‌بینی می‌شود دست‌کم ۲۳ هزار تن هلو از باغ‌های استان برداشت شود.

صفدر صفدری می افزاید: ۱۲ رقم مختلف هلو از جمله زودرس، میان‌رس و دیررس در باغ‌های این منطقه پرورش می‌یابد و برداشت از رقم ۶۰ روزه آغاز شده و تا پاییز ادامه دارد.

با وجود این تنوع و میزان تولید بالا، فقدان صنایع تبدیلی و فرآوری از جمله کارخانه‌های کنسانتره‌گیری، سردخانه و بسته‌بندی یکی از مهمترین دغدغه‌های باغداران به‌ویژه در فصل برداشت است.

بسیاری از میوه‌ها به دلیل فسادپذیری بالا و نبود بازار مصرف مناسب، ناچار به فروش با قیمت پایین یا حتی دورریز می‌شوند.

روایت باغداران؛ محصول را می‌ریزیم، چون نمی‌صرفد

در حاشیه یکی از باغ‌های پهناور شهرستان مانه و سملقان محمدجواد اسماعیلی باغدار باسابقه‌ای که بیش از ۱۲ سال در زمینه کشت هلو فعالیت دارد با چهره‌ای گرفته به سبدهای پر از هلوهای رسیده نگاه می‌کند و با حسرت می‌گوید: تولید این میوه هزینه‌های سنگینی دارد از خرید نهاده‌ها تا آبیاری سم‌پاشی و مراقبت‌های دائمی اما وقتی به زمان برداشت می‌رسیم قیمت‌هایی می‌شنویم که واقعا توهین به زحمات ماست سال گذشته بخش زیادی از محصول را برداشت نکردم چون کرایه حمل تا بجنورد از قیمت خرید بالاتر بود.

او ادامه می‌دهد: هلو میوه‌ای بسیار حساس است تنها چند روز زمان داریم تا آن را به بازار برسانیم اما نبود سردخانه انبار مناسب و صنایع تبدیلی باعث می‌شود حجم زیادی از محصول در همان باغ بپوسد و از بین برود این در حالی است که سرمایه‌گذاری اندک در حوزه فرآوری می‌توانست هم به اشتغال کمک کند و هم ما را از این ضررهای مکرر نجات دهد

در روستای باغچق نیز زهرا یوسفی از بانوان فعال در عرصه باغداری که همراه همسرش بیش از پنج هکتار باغ هلو را مدیریت می‌کند به‌سختی تلاش می‌کند تا امید خود را حفظ کند او در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا می‌گوید: ما توان تولید داریم حتی برای بسته‌بندی و صادرات اما زیرساختی نیست حمایتی نیست اگر چند دستگاه خشک‌کن خانگی در روستاها بود می‌توانستیم محصولات را خشک کنیم و از ضایعات جلوگیری کنیم اما گرفتن وام آنقدر شرایط سختی دارد که بیشتر باغداران حتی جرأت مراجعه به بانک را هم ندارند.

یوسفی با گلایه می‌افزاید: امسال بخشی از محصول را به قیمت بسیار پایین به خودروهای دوره‌گرد فروختیم فقط برای اینکه خراب نشود اما هنوز چندین سبد هلو در انبار مانده که نه مشتری دارد نه بازار مشخص این در حالی است که با یک برنامه‌ریزی ساده می‌توانستیم هم از محصول محافظت کنیم و هم شغل ایجاد کنیم.

این درد دل‌ها تنها نمونه‌هایی از صدای خاموش باغداران خراسان شمالی است مردمی پرتلاش که سال‌هاست در سایه نبود صنایع تبدیلی نوسان قیمت‌ها و بی‌ثباتی بازار بار سنگین کشاورزی را بر دوش می‌کشند اما از ثمره آن تنها خسارت و خستگی سهم‌شان می‌شود.

از عملکرد بالا تا نبود بازار مطمئن

در برخی باغ‌ها، عملکرد محصول با استفاده از پایه‌های رویشی تا ۱۸ تا ۲۰ تن در هکتار نیز افزایش یافته است، در حالی که عملکرد متوسط حدود چهار تن است.

این اختلاف قابل توجه، نشان‌دهنده ظرفیت بالای استان در ارتقای بهره‌وری باغی است؛ ظرفیتی که بدون توسعه صنایع پایین‌دستی، عملا به هدر می‌رود.

شهرستان مانه و سملقان در حال حاضر بیشترین سهم را در تولید هلو دارد و مناظر سرسبز باغ‌های هلو در مسیر جاده بجنورد – جنگل گلستان، چشم‌نواز اما در عین حال یادآور چالشی عمیق برای باغداران این منطقه است: "تولید داریم، اما فرآوری نه! "

کنسانتره و میوه خشک؛ دو راهکار برای کاهش ضایعات

به گفته مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی، صدور مجوز برای احداث یک واحد فرآوری کنسانتره میوه از جمله هلو و سیب در دستور کار قرار گرفته و یک سرمایه‌گذار نیز برای این طرح اعلام آمادگی کرده است و اجرای این پروژه می‌تواند گام مؤثری برای جلوگیری از ضایعات میوه‌هایی چون هلو باشد که ماندگاری کمی دارند.

صفدری می افزاید: در کنار این طرح، تولید میوه خشک نیز به‌عنوان یک ظرفیت ارزش‌آفرین مورد توجه قرار گرفته است و جهاد کشاورزی و دفتر توسعه روستایی استانداری در تلاش‌اند با پرداخت تسهیلات به متقاضیان مشاغل خرد و خانگی، زمینه خرید دستگاه‌های میوه‌خشک‌کنی را فراهم کنند؛ دستگاه‌هایی که به گفته صفدری، بین یک‌ونیم تا ۲ میلیارد ریال هزینه دارند اما می‌توانند در بلندمدت سودآور باشند و بخشی از مشکل فروش و ضایعات را حل کنند.

لزوم نگاه توسعه‌محور به باغداری استان

در شرایطی که ۴۴ درصد جمعیت استان در روستاها ساکن‌اند و باغداری یکی از مهم‌ترین محورهای اقتصادی مناطق روستایی به‌شمار می‌رود، عدم توسعه صنایع تبدیلی، تهدیدی جدی برای معیشت و انگیزه تولید محسوب می‌شود.

اگرچه اقداماتی برای راه‌اندازی صنایع فرآوری در حال انجام است، اما سرعت این اقدامات با شتاب رشد تولید باغی هم‌خوان نیست.

برای رفع معضل ضایعات و افزایش درآمد باغداران، خراسان شمالی نیازمند حمایت هدفمند در توسعه زنجیره ارزش از کاشت تا فرآوری و بازاررسانی است.

آخرین خبر خراسان شمالی در اینستاگرام :
https://instagram.com/bojnord_today