چهار نخل، یک عشق؛ بازخوانی محرم در دیار فرهنگ‌ها

ایرنا/ در دل کویر، جایی که سکوت صحرا هنوز پژواک قدم‌های کاروان کربلا را در خود دارد، جاجرم هر سال با شروع محرم رنگ ماتم می‌گیرد. در این دیار کهن، چهار نخل بر دوش دلدادگان، روایت‌گر قرن‌ها عشق به حسین(ع) است؛ عشقی که در کوچه‌پس‌کوچه‌های محله قدیم می‌چرخد و دل‌های زخمی از غربت کربلا را با خود می‌برد.

صبح عاشورا، آفتاب هنوز کامل بالا نیامده که نخل‌ها آماده سفر می‌شوند. نخل در اینجا فقط یک سازه نیست، تکه‌ای از تاریخ است، تکه‌ای از داغ، حجله‌ای از غربت. دستان پیر و جوان، از مردان ریش‌سفید تا نوجوانانی که تازه مرد شده‌اند، هم‌دل و هم‌نوا زیر نخل می‌روند و با هر گام، گویی قطره‌ای از حماسه عاشورا را در کوچه‌ها جاری می‌کنند.

---

بازار

---

آیین نخل گردانی سال‌هاست در ایام عزاداری محرم از سوی ارادتمندان به اهل بیت(ع) و سرور و سالار شهیدان در جاجرم برگزار می‌شود، این آیین روایت گر قیام روز عاشورا و حوادث آن است.

در این آیین از چهار نخل در مراسم عزاداری استفاده می شود که شامل نخل بزرگ چوبی مستقر در پای تکیه حسینیه بزرگ، نخل بزرگ آهنی هیات دهقان ها مستقر در حسینیه دهقان ها، نخل گهواره حضرت علی اصغر(ع) مستقر در هیات سرمحله و نخل گهواره علی اصغر مستقر در هیات نونهالان است.

آیین علم گردانی در غروب تاسوعا و صبح عاشورا بعد از اذان صبح انجام می شود و حرکت درآوردن نخل از حسینیه بزرگ جاجرم آغاز می شود و سه دور در محله قدیم شهر به گردش در می آید.

ظهر عاشورا بعد از مراسم عزاداری، غروب روز عاشورا بعد از تعذیه خوانی هم نخل گردانی انجام می شود.

روایتی از قرن‌ها سوگ و شور

نخل بزرگ چوبی، کهن‌ترین نخل جاجرم، در پای تکیه حسینیه بزرگ سال‌هاست آرمیده، اما با شروع محرم دوباره جان می‌گیرد. این نخل، با پارچه‌های مشکی و سبز، آیینه و شمشیر، به نماد تابوت سیدالشهدا(ع) تبدیل می‌شود.

مردان محله با چشمانی اشک‌بار، زیر نخل می‌روند، صلوات می‌فرستند، اسپند دود می‌کنند و چاووش می‌خوانند. این نخل، پیر و سنگین است، اما برای مردمی که عشق، ستون وجودشان است، هیچ باری سنگین نیست.

در سوی دیگر، نخل آهنی هیات دهقان‌ها برافراشته می‌شود. نخل چوبی قدیمی این هیات دیگر رمقی نداشت، اما عشق پابرجاست. نخل آهنی، اگرچه مدرن‌تر است، اما همان بوی کهنه پارچه‌های عزای مادری را می‌دهد که قرن‌ها پیش، چشم‌انتظار کاروانی از کربلا مانده بود.

و در میان این همه شور، گهواره‌ای کوچک به چشم می‌آید؛ نخل علی‌اصغر(ع)، نخل اشک و آه. گهواره‌ای که نه‌تنها کودک شش‌ماهه را یادآور می‌شود، که مظلومیت همه تاریخ را در دل خود دارد. عکس شهدا بر آن می‌نشیند، و مادران، در سکوت، آن را نوازش می‌کنند؛ گویی برای لحظه‌ای، آغوشِ خالیِ رباب را پر می‌کنند.

نخل نونهالان؛ تجلی عشق در قد و قامت کوچک

اما در کنار نخل‌های تاریخی، نخل سبک‌وزن دیگری هم هست؛ نخلی که فقط یک دهه عمر دارد اما باری سنگین بر دل‌ها می‌گذارد. نخل نونهالان، با گهواره‌ای کوچک‌تر، بر دوش نوجوانان شهر حمل می‌شود. پاهای کوچک، دل‌های بزرگ. آن‌ها که هنوز کربلا را نخوانده‌اند، اما به‌غریزه، حسین را می‌شناسند. شور این نخل، نشانه‌ای‌ست از ادامه‌ی راه؛ از نسلی که با چشمان خیس، علم عشق را بلند نگه می‌دارد.

ظهر عاشورا، چهار نخل، هر کدام از گوشه‌ای از شهر، به حسینیه بزرگ می‌رسند. نوحه‌ها اوج می‌گیرد، بغض‌ها فرو می‌ریزد و زمین، از سنگینی داغ‌ها می‌لرزد. در پایان، مراسم "مظلوم حسینم" برگزار می‌شود؛ آیینی که صدای بی‌پناهی تاریخ را به گوش جهان می‌رساند.

محرم، در جاجرم، نه فقط سوگواری، که بازخوانی یک عشق است؛ عشقی که در قاب نخل‌ها قاب گرفته شده، در دل نسل‌ها نشسته و در این سرزمین کویری، هنوز شعله‌ور است.

نخل‌گردانی، آیین‌ عزاداری ویژه‌ی ماه محرم است که قدمتی طولانی دارد و هر ساله در روز عاشورا با حضور پرشور مردم برگزار می‌شود.

نخل از معروف ترین ابزار عزاداری است که از قرن‌ها قبل به عنوان تابوت شهدا و حجله عزا در روز عاشورا تشییع و حمل می شود و جمعیت زیادی پای آن به سینه زنی و نوحه خوانی می پردازند.

۳۳ نفر در برداشتن نخل ها شرکت دارند، در طول نخل ها ۲۴ نفر یعنی در طرفین هر نخل، سمت راست ۱۲ و سمت چپ ۱۲ نفر و مابقی در جلو و عقب نخل شرکت دارند.

شهرستان جاجرم با ۳۶ هزار نفر جمعیت در ۱۵۰ کیلومتری بجنورد و در مسیر ارتباطی خراسان شمالی به استان سمنان واقع است.

آخرین خبر خراسان شمالی در اینستاگرام :
https://instagram.com/bojnord_today