بحران کم‌آبی در مشهد به نقطه هشدار رسید؛ مخازن سدها تا پاییز تخلیه می‌شود

وی با اشاره به کاهش چشمگیر بارندگی در سطح استان خراسان رضوی گفت: میزان بارش امسال تنها 126 میلی‌متر بوده، در حالی که این عدد در سال گذشته 165 میلی‌متر و میانگین بلندمدت استان 180 میلی‌متر بوده است. در مشهد، میزان بارندگی نسبت به سال گذشته 51 درصد کاهش داشته که این آمار زنگ خطری جدی برای تأمین آب شرب است.

نعمت‌نژاد خاطرنشان کرد: از مجموع 1.57 میلیارد مترمکعب ظرفیت سدهای استان، تنها 136 میلیون مترمکعب آب باقی مانده که بخش زیادی از آن مربوط به سد دوستی است. این رقم نسبت به سال گذشته بیش از 50 درصد کاهش یافته است، پرشدگی مخازن سدهای مشهد از 17 درصد در سال گذشته، به تنها 6 درصد رسیده است.

مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان رضوی افزود: پروژه‌هایی نظیر سد شوریجه، انتقال آب از هزارمسجد و بازچرخانی پساب به غرب مشهد در دست اجرا هستند، اما این طرح‌ها صرفاً برای مقابله موقت با بحران طراحی شده‌اند و نمی‌توانند راه‌حل بلندمدت باشند.

وی درباره پروژه‌های بزرگ‌تری مانند انتقال آب از دریای عمان و دریای خزر نیز گفت: این طرح‌ها در مراحل اولیه اجرا قرار دارند و نیاز به منابع مالی و هماهنگی‌های بین‌دستگاهی گسترده دارند. تکمیل پروژه انتقال آب از عمان برای خراسان رضوی در خوش‌بینانه‌ترین حالت تا سال 1406 پیش‌بینی شده است.

نعمت‌نژاد همچنین به وضعیت بحرانی منابع زیرزمینی اشاره کرد و گفت: در حالی که مجاز به برداشت 40 درصدی از منابع تجدیدپذیر هستیم، هم‌اکنون برداشت‌ها دو برابر ظرفیت مجاز است. این وضعیت به افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی، فرونشست زمین و کاهش کیفیت منابع منجر شده است.

مدیرعامل آب منطقه‌ای استان خراسان رضوی با اشاره به وجود بیش از 6 هزار و 200 حلقه چاه غیرمجاز در سطح استان، خواستار اقدامات جدی برای کنترل برداشت‌های غیرقانونی شد.

وی به اهمیت همکاری‌های فرامرزی در حوزه آب اشاره کرد و گفت: کاهش ورودی سد دوستی علاوه بر خشکسالی، تحت تأثیر سدسازی‌های بالادستی در خاک افغانستان بر روی رودخانه هریرود نیز قرار دارد که در حال حاضر از سوی وزارت نیرو و وزارت خارجه در حال پیگیری است.

نعمت‌نژاد تأکیدکرد: عبور از این بحران نیازمند مدیریت مصرف، اجرای پروژه‌های اضطراری و مشارکت جدی مردم و نهادها در مصرف بهینه آب است.

مدیرعامل آب منطقه‌ای استان خراسان رضوی با اشاره به وضعیت پروژه‌های تأمین آب مشهد گفت: همان‌گونه که اشاره شد، پروژه‌هایی با رویکرد اضطراری، میان‌مدت و بلندمدت برای تأمین آب شرب مشهد در دست اقدام است. پروژه‌های اضطراری عمدتاً با هدف عبور از دوره پیک مصرف طراحی شده‌اند و شامل 14 طرح در سطح دو شرکت آب و فاضلاب و آب منطقه‌ای هستند که اجرای آن‌ها به صورت مرحله‌ای و در بازه زمانی یک تا دو ساله دنبال می‌شود.

وی افزود: در حوزه طرح‌های میان‌مدت، سه پروژه در دستور کار شرکت آب منطقه‌ای قرار دارد که شامل احداث سد شوریجه، انتقال آب از یال شمالی هزارمسجد و طرح انتقال پساب به غرب دشت مشهد به منظور جایگزینی با منابع آبی کشاورزی است. همچنین در افق بلندمدت نیز سه مسیر اصلی برای تأمین پایدار آب در نظر گرفته شده که شامل انتقال آب از دریای عمان، دریای خزر و منابع فرامرزی است. مطالعات مقدماتی این پروژه‌ها انجام شده و برخی بخش‌های آن نیز در حال اجرا توسط وزارت صمت و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی است.

نعمت‌نژاد با اشاره به پروژه انتقال آب از دریای عمان به عنوان یکی از طرح‌های مهم و راهبردی برای شرق کشور گفت: این پروژه شامل تأمین آب شرب و صنعتی سه استان سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی است و در حال حاضر پیشرفت فیزیکی بخش آب‌شیرین‌کن به 20 درصد و سامانه انتقال به 31 درصد رسیده است. در مجموع حدود یک‌هزار کیلومتر مسیر در این کریدور بازگشایی و لوله‌گذاری شده که بخش‌هایی از آن تا زاهدان به اتمام رسیده است.

مدیرعامل آب منطقه‌ای استان خراسان رضوی ادامه داد: همچنین بخشی از پروژه شامل حفر تونل و ایجاد کانال است که در مرحله اجرایی قرار دارد. البته تحقق این پروژه نیازمند تبدیل سهم شرب استان‌های خراسان رضوی و جنوبی به قانون رسمی است تا وزارت نیرو تضمین خرید آب را برای سرمایه‌گذار بخش خصوصی ایجاد کند.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به پروژه سد شوریجه، یکی از مهم‌ترین طرح‌های تأمین آب مشهد، گفت: این سد در انتهای حوزه آبریز کشف‌رود با وسعتی بالغ بر 15 هزار کیلومترمربع قرار دارد و پیشرفت فیزیکی آن به 83 درصد رسیده است. سامانه انتقال مربوط به این سد نیز بیش از 52 درصد پیشرفت دارد. طبق محاسبات صورت‌گرفته، آورد بلندمدت این سد حدود 29.5 میلیون مترمکعب برآورد شده که 15 میلیون مترمکعب آن به تأمین آب شرب مشهد اختصاص دارد. این سد تا پایان سال جاری به بهره‌برداری خواهد رسید.

نعمت‌نژاد همچنین به پروژه مهم انتقال آب از سد سرس اشاره کرد و گفت: این طرح که در حوزه سیاسی شهرستان سرس واقع شده، ابتدا با هدف توسعه کشاورزی طراحی شده بود، اما به دلیل بحران تأمین آب مشهد، ساختار آن برای تأمین آب شرب اصلاح شد. این سامانه شامل 15.6 کیلومتر خط انتقال، دو ایستگاه پمپاژ، مخزن تعادلی و اتصال به سامانه انتقال سد دوستی است.

مدیرعامل آب منطقه‌ای استان خراسان رضوی تاکید کرد: طراحی این پروژه به گونه‌ای است که حداکثر بهره‌برداری در فصل تابستان و همزمان با پیک مصرف آب انجام شود. همچنین به منظور ارتقای کیفیت آب و حذف شوری احتمالی، احداث تصفیه‌خانه نیز در دستور کار قرار دارد. در واقع طراحی این پروژه به نحوی انجام شده که از نظر کیفی و زیست‌محیطی، هیچ خللی در تأمین آب پایدار مشهد ایجاد نشود.

وی بیان کرد: در شرایط فعلی، تأمین اعتبار برای اجرای پروژه‌ها یکی از چالش‌های اصلی ماست، اما تلاش داریم تا با مدیریت دقیق منابع و همراهی دولت و بخش خصوصی، مسیر اجرای طرح‌ها را با حداقل وقفه پیش ببریم. به‌ویژه در مشهد که با خشکسالی شدید و افت منابع زیرزمینی مواجه هستیم، پروژه‌هایی مانند سد شوریجه و انتقال آب از هزارمسجد نقشی حیاتی در پایداری منابع خواهند داشت.