فرآوری؛ حلقه پنهان اما حیاتی در زنجیره برنج گیلان

برنج، محصول راهبردی کشاورزی گیلان، تنها با برداشت از شالیزار به سفره مردم نمی‌رسد؛ حلقه‌ای به نام «فرآوری» است که مسیر برداشت را به مصرف پیوند می‌دهد و نقشی مهم در تثبیت امنیت غذایی کشور ایفا می‌کند.

فرآوری برنج به‌عنوان حلقه واسط تولید و توزیع، نقشی تعیین‌کننده در رساندن محصول نهایی به دست مصرف‌کننده و تثبیت امنیت غذایی کشور دارد، از آغاز فصل برداشت در مردادماه، چرخ‌های شالیکوبی‌های استان به‌صورت شبانه‌روزی به حرکت درمی‌آید و این روند تا سه یا چهار ماه بعد، یعنی پایان مراحل بسته‌بندی، ادامه دارد. 

در یکی از این واحدها که تنها نمونه‌ای از 1500 شالیکوبی فعال استان است، مراحل فرآوری شامل خشک‌کردن، پوست‌گیری، سفیدکردن و الک‌زنی انجام می‌شود تا برنج سفید آماده عرضه به بازار شود، این کارخانه سالانه حدود 1500 تن شلتوک را فرآوری می‌کند و ظرفیت روزانه کوبیدن چهار تا پنج تن شالی را دارد.

موسوی، مالک این شالیکوبی و خود از شالیکاران باسابقه، با اشاره به شیوه تولید ارگانیک در زمین‌هایش می‌گوید: 20 هکتار زمین زراعی دارم که طی 34 سال گذشته هیچ‌گونه آفت‌کشی در آن انجام نشده است، حاصل کار، برنجی با کیفیت بالاست که پس از فرآوری، حدود 56 درصد آن به برنج سفید خالص تبدیل می‌شود که از 1500 تن شلتوک، حدود 800 تن برنج سفید بی‌خرد تولید می‌کنیم.

وی می‌گوید: کیفیت فرآوری ما به گونه‌ای است که 56 درصد محصول به برنج سفید خالص تبدیل می‌شود؛ یعنی از 1500 تن شلتوک، حدود 800 تن برنج بدون خرد تولید می‌کنیم.

موسوی با بیان اینکه این سال‌ها دقت و حساسیت شالیکوبان در فرآوری موجب ارتقای کیفیت و افزایش بازدهی شده است، اما دغدغه اصلی ما همچنان قیمت‌گذاری محصول است، گفت: ابتدای برداشت، دلالان و واسطه‌ها بازار را تحت تأثیر قرار می‌دهند و قیمت‌های پیشنهادی گاهی زحمات یک‌ساله کشاورز را نادیده می‌گیرد. نرخ‌گذاری منصفانه می‌تواند انگیزه تولیدکنندگان را برای کشت مجدد افزایش دهد.

دقت و حساسیت شالیکوبان در فرآوری طی سال‌های اخیر باعث ارتقای کیفیت و افزایش بازدهی محصول شده است، این واحدها با آماده‌سازی محصول نهایی، نه‌تنها کیفیت غذایی خانوارها را تضمین می‌کنند، بلکه ثبات بازار و تأمین امنیت غذایی را نیز تقویت می‌کنند.

نقش سازمان‌های متولی به‌ویژه جهاد کشاورزی در حمایت، نظارت و تسهیل دسترسی تولیدکنندگان به فناوری‌های نوین در این چرخه، بسیار کلیدی است. 

با وجود این ظرفیت‌ها، یکی از دغدغه‌های اساسی شالیکاران همچنان قیمت‌گذاری محصول است.

موسوی تأکید می‌کند که ابتدای برداشت، واسطه‌ها و دلالان بازار را در دست می‌گیرند و قیمت‌هایی پیشنهاد می‌کنند که با هزینه‌های تولید همخوانی ندارد، قیمت‌گذاری منصفانه می‌تواند انگیزه کشاورزان را برای ادامه تولید افزایش دهد.

کارشناسان معتقدند آینده فرآوری برنج در گیلان، وابسته به تقویت زیرساخت‌ها، استفاده از فناوری‌های نوین و اصلاح نظام قیمت‌گذاری است؛ اقداماتی که می‌تواند هم جایگاه این محصول را در بازار داخلی تثبیت کند و هم زمینه صادرات آن را فراهم آورد.