باران‌های ۱۰ دقیقه‌ای خراسان‌شمالی، خسارت‌بار و بی‌فایده

ایرنا/ بجنورد- ایرنا- آمارهای هواشناسی نشان می‌دهد میانگین بارندگی خراسان شمالی از ۲۷۵ میلی‌متر در سال گذشته به کمتر از نصف کاهش یافته و الگوی بارش به سمت رگبارهای سیل‌آسا تغییر کرده است؛ بارانی که در چند دقیقه معابر را می‌بندد و مزارع را تخریب می‌کند، اما اثری در بهبود منابع آبی ندارد.

به گزارش ایرنا، در حالی که ۱۰۰ درصد از وسعت خراسان شمالی با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند و آسمان این خطه ماه‌ها از باران‌های پایدار بی‌بهره مانده است، الگوی جدید بارش‌ها به شکلی نگران‌کننده تغییر کرده است.

---

بازار

---

رگبارهایی کوتاه‌مدت که گاه در کمتر از ۱۰ دقیقه تا ۱۰۰ میلی‌متر باران بر زمین می‌ریزند، نه‌تنها التیام‌بخش زمین‌های خشک و تشنه نیستند، بلکه موجی از خسارت را به زیرساخت‌ها، مزارع و خانه‌های مردم روانه می‌کنند.

آمارها نشان می‌دهد که میزان بارندگی سالانه استان از ۲۷۵ میلی‌متر در سال گذشته به تنها ۱۳۰ میلی‌متر در سال جاری کاهش یافته است؛ رقمی که در کنار افزایش ۳.۸ درجه‌ای دما نسبت به میانگین بلندمدت، تصویری روشن از شدت تغییرات اقلیمی در این منطقه ترسیم می‌کند.

این باران‌های لحظه‌ای در عوض آنکه آرام و پیوسته در خاک نفوذ کنند و سفره‌های آب زیرزمینی را تغذیه نمایند با شدتی غیرقابل مهار جاری می‌شوند، معابر شهری را به رودخانه‌های خروشان بدل می‌سازند و محصولات کشاورزی را در عرض چند دقیقه نابود می‌کنند.

تنها در یکی از این رخدادها، سیل ناشی از چنین بارندگی‌هایی در ۲۰ مردادماه جاری، یک‌هزار و ۳۸۰ میلیارد ریال خسارت به کشاورزان سه شهرستان مانه، بجنورد و راز و جرگلان وارد کرد؛ بیشترین آسیب نیز به منطقه مرزی راز و جرگلان رسید، جایی که روان‌آب‌ها مزارع را شستند و رسوبات سنگین بر جای گذاشتند.

با وجود بارش‌های مقطعی، خشکسالی همچنان چهره غالب استان است و کارشناسان بر این باورند که ادامه این روند، علاوه بر تهدید امنیت غذایی و معیشت مردم، هزینه‌های هنگفتی را بر دوش بخش‌های عمرانی و کشاورزی می‌گذارد.

نبود مرکز پیش‌بینی و هواشناسی کاربردی در استان، کمبود تجهیزات رصدی همچون رادار مستقل و همچنین نداشتن مراکز تحقیقاتی تخصصی، باعث شده امکان مدیریت و پیشگیری به‌موقع از اثرات این پدیده‌ها کاهش یابد.

در چنین شرایطی، مسئولان نسبت به ضرورت بازنگری در صدور مجوز صنایع آب‌بر و تغییر الگوی کشت متناسب با شرایط اقلیمی جدید هشدار می‌دهند، چرا که باران‌های ۱۰ دقیقه‌ای، نه امید را برمی‌گردانند و نه بحران آب را فرو می‌نشانند.

خشکسالی عامل باران های خسارت بار

نوربخش داداشی، مدیرکل هواشناسی استان، می‌گوید بر اساس آخرین پایش‌ها، ۹۹.۷ درصد از وسعت خراسان شمالی درگیر خشکسالی است و الگوی بارش‌ها به سمت رگبارهای کوتاه‌مدت و سیل‌آسا تغییر کرده است.

سال گذشته ۲۷۵ میلی‌متر بارندگی ثبت شد اما امسال تنها ۱۳۰ میلی‌متر باران باریده و بخش زیادی از آن در قالب رگبارهای زودگذر رخ داده است.

گاهی در یک رگبار ۱۰ دقیقه‌ای تا ۱۰۰ میلی‌متر باران فرو می‌ریزد که نه‌تنها مفید نیست بلکه خسارت‌بار است.

گرمای بی‌سابقه و کاهش بارندگی

داداشی می‌افزاید که فروردین امسال، خراسان شمالی ۳.۸ درجه گرم‌تر از میانگین بلندمدت بوده و در جایگاه گرم‌ترین استان کشور قرار گرفته است و پیش‌بینی سه‌ماهه نیز حکایت از کاهش بیشتر بارندگی دارد.

وی همچنین بر لزوم ایجاد یک رادار مستقل هواشناسی در استان و بازنگری در صدور مجوز صنایع آب‌بر تاکید می‌کند.

به گفته مدیرکل هواشناسی خراسان شمالی، کشاورزی نیز باید با تغییر الگوی کشت خود را با شرایط جدید اقلیمی سازگار کند.

رگبارهای سیل‌آسا و خسارت سنگین به کشاورزی

بارندگی‌های اخیر نمونه‌ای از این تغییر الگو بود. عصر دوشنبه ۲۰ مردادماه، آسمان شیروان، فاروج و راز و جرگلان به‌یکباره تیره شد و رگباری سنگین همراه با طوفان و رعدوبرق فرو ریخت.

آب در خیابان‌ها جاری شد، معابر بسته شدند و عبور و مرور کند گشت و روان‌آب‌های سهمگین به سوی روستاها سرازیر شد و در محدوده سد چندیر، پس از ماه‌ها کاهش شدید ذخایر، آب گل‌آلود از تپه‌ها فرو می‌غلتید و وارد مخزن می‌شد.

این بارش‌ها هرچند امیدی به بهبود بخشی از ذخایر آبی داد، اما بهای سنگینی بر کشاورزان تحمیل کرد.

علی گودرزی، مدیرکل دفتر مدیریت بحران استان، می‌گوید سیل اخیر یکهزار و ۳۸۰ میلیارد ریال به مزارع و باغ‌های سه شهرستان مانه، بجنورد و راز و جرگلان خسارت زده است که بیشترین آسیب در منطقه مرزی راز و جرگلان بوده است.

افزون بر آن، رسوب‌گذاری در جاده‌ها، آبگرفتگی خانه‌ها و نیاز به امدادرسانی فوری از سوی هلال احمر و دیگر نیروها، از پیامدهای این سیل بود.

گودرزی اعلام کرد که با توجه به هشدار سطح زرد هواشناسی، مدیریت بحران استان تا به امروز در حالت آماده‌باش قرار داشت و دستگاه‌های خدماتی و امدادی از جمله راهداری، پلیس راه، شهرداری‌ها و جمعیت هلال احمر در مناطق پرخطر مستقر شدند.

زندگی میان خشکسالی و سیلاب

مردم خراسان شمالی این روزها با دو چهره متضاد طبیعت روبه‌رو هستند؛ زمین ترک‌خورده و تشنه‌ای که ماه‌ها چشم‌انتظار باران می‌ماند و ناگهان، بارشی چند دقیقه‌ای که به‌جای جان‌بخشی، سیل و خسارت به بار می‌آورد.

این دوگانگی، هشداری جدی از تغییرات اقلیمی است؛ هشداری که اگر امروز جدی گرفته نشود، فردا حتی همین ۱۰ دقیقه باران هم ممکن است از این سرزمین دریغ شود.