آزادسازی کاروانسرای سمنان؛ روایت رهایی از بند دیوار و وعده‌ها

ایرنا/ سمنان - ایرنا - کاروانسرای شاه‌عباسی سمنان پس از سه دهه وعده و انتظار، سرانجام از بند دیوارهای زندان و بناهای مزاحم رها شد؛ بنای تاریخی که روزگاری مامن رهگذران جاده ابریشم بود، امروز با تحقق وعده‌ها، به امید رونق گردشگری و بازآفرینی هویت شهری نفس تازه می‌کند.

به گزارش ایرنا، کاروانسرای شاه عباسی سمنان، واقع در مرکز شهر تاریخی سمنان و یکی از ۹۹۹ کاروانسرای ساخته شده در دوران شاه عباس صفوی در این شهر است که نه‌تنها در حافظه تاریخی مردم این شهر بلکه در گستره معماری ایران جایگاهی ویژه دارد.

---

بازار

---

این بنا بخشی از مسیر تاریخی جاده ابریشم و شبکه کاروانسراهای صفوی محسوب می‌شود که سال‌ها آزادسازی آن در سمنان برای گردشگران، پژوهشگران، دوستداران میراث فرهنگی و مردم محلی یک آرزو بود.

کاروانسرای تاریخی سمنان برای شهروندان فقط چهار دیوار و چند حجره‌ خاموش نیست، جایی است که گذشته و حال در آغوش هم می‌نشینند و یادآوری می‌کنند که انسان همیشه رهگذر است، و آنچه می‌ماند، ردّ پای خاطره‌هاست.

نقش تاریخی کاروانسرا

روزگاری این بنا مامن امن رهگذران برای اقامت و زدودن خستگیِ راه در سکوت حیاط و خنکای حجره‌ها بود، هر مسافر با قصه‌ای می‌آمد و با قصه‌ای می‌رفت و تار و پود کاروانسرا تمامی این حکایت‌ها را در دل خویش نگه داشته‌است.

آجرها و طاق‌های کاروانسرای ۴۰۰ ساله همچون دفترچه‌ای می‌ماند که قرن‌هاست ورق می‌خورد، بی‌آنکه سطرهایش پاک شود.

بنای ارزشمند کاروانسرای شاه عباسی سمنان سال ۱۳۵۲ خورشیدی به ثبت ملی رسید و به مدت ۴۰ سال و تا خرداد ۱۳۹۹ به عنوان زندان استفاده می‌شد و آزادسازی آن یکی از مطالبه‌های مردم استان بود که سرانجام با پیگیری فراوان مسوولان و مردم، بنای کاروانسرا فروردین ۱۴۰۲ از بند کاربردی به عنوان زندان آزاد شد، امام همچنان در بین دیوارها محصور و در کنار بنایی غیرمرتبط و مزاحم باقی بود.

کش‌وقوس‌ها در مسیر آزادسازی کاروانسرا

آزادسازی حریم کاروانسرای ۴۰۰ ساله مرکز شهر سمنان با کش و قوس‌های فراوانی همراه بود و هر یک از مسوولان به نوبه خود برای آزادسازی حریم تلاش کردند. از جمله آنکه نشست مسوولان ارشد استان از جمله استاندار وقت سمنان با وزیر وقت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، معاون اول قوه قضاییه و ده‌ها نشست بین دستگاهی و نهادی با مسوولان مختلف و همچنین پیگیری‌های نماینده سمنان، مهدی شهر و سرخه در مجلس شورای اسلامی برگزار شد.

سرانجام تابستان ۱۴۰۴ بنای ۴۰۰ ساله صفوی با برچیده شدن دیوارها در اذهان عمومی خودنمایی کرد و اولین امیدها برای نشاط‌افزایی، زیباسازی منظر شهری و رونق گردشگری را زنده کرد.

نقش اساسی استانداری در هماهنگی‌های بین‌بخشی

آزادسازی حریم و بنای ۴۰۰ ساله کاروانسرای شاه عباسی در سمنان گام نخست در فرآیند حفاظت از این اثر تاریخی و رونق گردشگری بود، چرا که تخریب ساختمان‌های اطراف، کاروانسرا را نمایان‌تر و قابل‌دسترس‌تر کرد. اما مهم‌تر از آن، برنامه‌ریزی برای مرمت اصولی و کاربری متناسب با هویت بناست که اگر این اثر به فضایی فرهنگی، گردشگری یا هنری تبدیل شود تا ارزش واقعی خود را به شهر بازگرداند.

استانداری سمنان طی این دوره‌ها نقشی اساسی در هماهنگی بین‌بخشی داشت. به ویژه آنکه برای این منظور به نوعی هماهنگی بین قوا نیاز بود.

ایجاد هم‌افزایی بین بخش دولتی، دستگاه قضایی و مدیریت شهری، کار کوچکی نبود و فقط به همت مدیران ارشد استان سمنان برای رفع مشکل آزادسازی کاروانسرا و استفاده بهینه از آن میسر شد.

شاید شهروندان از مراحل مختلف این هماهنگی اطلاع دقیقی نداشته باشند، اما ساختمانی از مدیریت شهری در اختیار دستگاه قضایی قرارگرفت و از سوی دیگر و برای جبران، ساختمانی دیگر از سوی میراث فرهنگی در اختیار مدیریت شهری قرارگرفت تا هماهنگی لازم و هرچه بیشتر برای آزادسازی کاروانسرا با رفع نیاز همه بخش‌ها میسر شود.

انتظار می‌رود متولیان در فرآیند مرمت و احیا کاروانسرای تاریخی سمنان به گونه‌ای نظارت داشته باشند که عملیات عمرانی به سازه تاریخی آسیب نزند و همه مراحل با نظارت دقیق متخصصان پیش برود که هویت و اصالت بنا حفظ و گویای تاریخ و تمدن دیار دارالمرحمه سمنان باشد.

تحولی تاریخی-فرهنگی با بازآفرینی کاروانسرا

آزادسازی حریم و مرمت کاروانسرای شاه‌عباسی تنها یک طرح عمرانی نیست؛ بلکه بخشی از بازآفرینی هویت شهری سمنان به شمار می‌رود و تجربه شهرهایی مانند کاشان و اصفهان نشان داده است که احیای کاروانسراها می‌تواند به رونق گردشگری، افزایش تعاملات فرهنگی و حتی ایجاد اشتغال پایدار کمک کند.

اکنون کاروانسرای شاه‌عباسی در نقطه‌ای ایستاده که آینده آن می‌تواند به ۲ مسیر متفاوت منتهی شود: یا به نمادی پررنگ در گردشگری و فرهنگ سمنان تبدیل شود، یا در صورت بی‌توجهی، همچنان به فهرست طرح‌ةای نیمه‌تمام و در انتظار اعتبار و هماهنگی‌ها باقی بماند.

با آغاز عملیات آزادسازی حریم، این بنای ۴۰۰ ساله صفوی نفس تازه‌ای گرفته است. اما آنچه بیش از هرچیز اهمیت دارد، آینده‌ای است که برای آن رقم خواهد خورد؛ آینده‌ای که می‌تواند سمنان را در مسیر معرفی به‌عنوان یکی از مقصدهای مهم گردشگری تاریخی کشور قرار دهد.

** خبرنگار خبرگزی جمهوری اسلامی(ایرنا) در استان سمنان