پایداری نسبی تالاب نئور پس از اجرای طرح‌های احیا

ایرنا/ اردبیل- ایرنا- تالاب نئور در استان اردبیل که در دهه‌های گذشته به دلیل دستکاری غیراصولی در مسیر نابودی قرار داشت، با اجرای طرح‌های حفاظتی در این چند سال احیا شده و شرایط اکنون به پایداری نسبی رسیده است.

به گزارش ایرنا، تالاب نئور که به عنوان بخشی از منطقه حفاظت شده لیسار شناخته می‌شود جزو مناطق تحت مدیریت اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان اردبیل است و در ۴۸ کیلومتری جنوب شرقی مرکز این استان واقع شده است.

---

بازار

---

نئور به واقع بزرگ‌ترین دریاچه طبیعی آب شیرین استان اردبیل است که از باران و برف پاییزی و زمستانی و چند دهنه چشمه تغذیه می‌کند؛ بارش‌هایی که از کوه‌های اطراف به آن سرازیر می‌شود و در بازه‌ای حتی در تامین بخشی از آب مورد نیاز اراضی پایین‌دست هم نقش دارد.

تالاب نئور که در محدوده‌اش ۷۰ گونه گیاهی و ۹۰ گونه جانوری شناسایی شده است، با مداخله انسانی برای چند دهه میزبان قزل‌آلای رنگین کمانی نیز بود که از گاماروس‌ها (نوعی میگوی آب شیرین) تغذیه می‌کرد ولی به تدریج شرایط در آن رو به افول رفت.

طی چندین سال جمعیت قزل‌آلاها به میزانی رسید که صید را توجیه‌پذیر کرد و در پی آن در فصولی از سال علاقه‌مندان ماهیگیری برای چند روز راهی نئور می‌شدند؛ رنگین کمانی‌ها حتی گاهی به بازار نیز راه می‌یافتند و زینت‌بخش سفره اردبیلی‌ها می‌شدند.

این تالاب که با چشم‌اندازهای روح‌نوازش تعداد زیادی از گردشگران را نیز میزبانی می‌کرد، در پی یک سهل‌انگاری دوباره دستخوش تغییر شد و گونه‌ای مهاجم، جمعیت قزل‌آلاها را منقرض کرد تا حسرت همیشگی بر دل مردم منطقه بماند و سفره‌های رنگین کمانی به خاطره‌ تبدیل شود.

اگرچه صید در نئور همچنان ممنوع بوده و آب رفته به جوی بازنگشته است، اما در این چند سال گام‌های موفقیت‌آمیزی از سوی دولت در راستای پاک‌سازی نئور برداشته شد، به طوری که به عنوان یکی از طرح‌های حفاظتی موفق هفته گذشته میزبان اعضای شورای عالی جهادی محیط زیست کشور بود.

ایستگاه پایش و مطالعات دایمی دریاچه نئور نیازمند اعتبار

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تشریح کرد: تالاب نئور حدود ۵۶۰ هکتار مساحت دارد و عمیق‌ترین قسمت آن به ۱۱ متر می‌رسد اما متوسط عمق آن حدود ۶ متر است و پیش از پیروزی انقلاب اسلامی تعدادی ماهی به نام قزل‌آلای رنگین کمانی در نئور رهاسازی کردند که در عمل موجب تغییراتی در جمعیت جانوری دریاچه شد.

کیومرث سفیدی با اشاره به آسیب‌های دستکاری در زیست‌سازگان (اکوسیستم) نئور و کاهش ارزش‌های حفاظتی دریاچه افزود: با توجه به تغییراتی که در جمعیت ماهیان دریاچه نئور رخ داده بود و تکثیر گونه مهاجمی به نام کاراس که میگوی خاص این منطقه (گاماروس) را تهدید می‌کرد، در عمل دریاچه در حال از بین رفتن بود و حتی هنگام حضور در محدوده دریاچه بوی نامطبوعی احساس می‌شد.

وی بیان کرد: نئور یکی از دریاچه‌های منحصر بفرد است که با ارتفاع ۲ هزار و ۵۰۰ متر از سطح دریا شاید مرتفع‌ترین دریاچه کوهستانی کشور نیز محسوب شود و با توجه به اهمیت آن سازمان حفاظت محیط زیست و اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان اردبیل در چند سال‌ گدشته برنامه‌های متعددی برای احیای دریاچه انجام دادند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل اضافه کرد: بر همین اساس برنامه‌های متعددی از جمله برای کنترل جمعیت این گونه مهاجم تعریف و نسبت به حذف فیزیکی کاراس‌ها اقدام شد طوری که تا امروز حدود ۱۰۰ تا ۱۱۰ تن ماهی کاراس از دریاچه جمع‌آوری و معدوم شده است.

وی گفت: اقدامی هم چندی پیش برای کنترل زیستی (بیوژیک) جمعیت گونه کاراس انجام گرفت، به این صورت که تعدادی اردک ماهی در دریاچه نئور رهاسازی کردند و با توجه به شکارچی بودن اردک ماهی‌ها، توانستیم تا حدودی جمعیت کاراس‌ها را کنترل کنیم.

سفیدی ادامه داد: در پی این اقدامات پارسال در قسمت‌هایی از دریاچه نئور گاماروس‌ها (نوعی میگوی آب شیرین) مشاهده و امید به احیا و حفظ تالاب قوت گرفت و در اتفاقی ویژه‌ توجه سازمان حفاظت محیط زیست به این مساله معطوف شده و تلاش‌هایی در حال انجام است تا طرح اجرا شده در این منطقه به صورت آزمایشی، به عنوان یک اقدام ملی موفق در زمینه حفاظت از تالاب‌ها در سطح کشور معرفی شود.

وی بیان کرد: در صورت تامین اعتبار مورد نیاز به‌زودی ایستگاه پایش و مطالعات دائمی دریاچه نئور و آزمایشگاهی در این منطقه راه‌اندازی خواهد شد تا نئور به محلی برای آشنایی علاقه‌مندان و پژوهشگران داخلی و خارجی با تجربه و تلاش همکاران اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان اردبیل در زمینه احیای تالاب به عنوان یک الگو تبدیل شود.

حفظ و احیای کامل نئور در گرو همکاری جوامع محلی

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل با اشاره به زمان‌بر بودن فرایند احیا تاکید کرد: نئور نمونه موفقی از برنامه احیای تالاب‌ها است و امیدواریم بتوانیم همین روند را ادامه دهیم و پیش ببریم که البته در کنار این تلاش‌ها جوامع محلی نیز می‌توانند نقش پررنگ و غیرقابل انکاری در حفاظت از تالاب ایفا کنند.

وی افزود: جوامع محلی به ویژه روستاهای همجوار و دامداران در واقع بیشترین سود را از وجود دریاچه نئور می‌برند و از همین رو مشارکت آنها در حفاظت دریاچه بسیار اهمیت دارد؛ در عمل نگاه سازمان حفاظت محیط زیست و اداره‌کل این است که بحث حفاظت جز با همکاری بومیان منطقه اتفاق نخوهد افتاد.

سفیدی گفت: گاهی بحث‌هایی در مورد از سر گیری ماهیگیری در دریاچه نئور مطرح می‌شود که به هیچ وجه این اتفاق نخواهد افتاد و هر گونه صید در محدوده دریاچه ممنوع است؛ زیرا ماهیان موجود به صورت آزمایشی در نئور رهاسازی شدند و از بین بردن جمعیت آنها با صید، در عمل به مختل شدن پروژه حفاظتی منجر خواهد شد.

وی با بیان اینکه مشکل نئور به دریاچه ختم نمی‌شود، افزود: گونه‌های گیاهی مانند گون در ارتفاعات مجاور دریاچه نقش مهمی در ذخیره‌سازی بارش‌ها و تغذیه دریاچه ایفا می‌کنند، اما برخی افراد سودجو با آتش زدن آنها و تلاش برای تغییر کاربری، منابع تغذیه دریاچه را با چالش مواجه می‌کنند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل بیان کرد: تنها محدوده معینی از دریاچه نئور در اختیار این اداره‌کل است و زمین‌های مجاور تحت مدیریت اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری قرار دارد و بر همین اساس برای جلوگیری از آسیب به زیست‌سازگان منطقه می‌بایست اقدامی بین بخشی انجام شود یا دست‌کم مدیریت بخش‌هایی به سازمان حفاظت محیط زیست سپرده شود.

وی تاکید کرد: نئور سوای ارزش‌هایی که از نظر زیباشناختی دارد، از نظر حفاظتی نیز بسیار مهم است و از این رو از همه مردمی که در منطقه حضور می‌یابند، انتظار می‌رود قوانین و شیوه‌نامه‌های مربوطه را رعایت کنند و به ماموران اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان در احیا و نگهداری بهینه از این تالاب کمک کنند.