زرشک خراسان جنوبی؛ گنج پنهان ایران

ایرنا/ بیرجند - ایرنا - خراسان جنوبی با ۲۷ هزار و ۱۹۶ هکتار سطح زیر کشت، رتبه اول تولید زرشک در ایران را به خود اختصاص داده است. این دانه سرخ و پرخاصیت به عنوان گنجی پنهان، پتانسیل بالایی برای توسعه صادرات و تبدیل به یکی از برندهای جهانی دارد.

به گزارش ایرنا، در دل کویرهای گرم و خشک شرق ایران، جایی که تابش آفتاب بی‌امان، خاک را سخت و زمین را تشنه نگه می‌دارد، گیاهی روییده که با همه‌ی سختی‌ها ساخته است؛ گیاهی با دانه‌هایی کوچک اما پرقدرت، که رنگ سرخش بر بستر طلایی خاک‌های خراسان جنوبی خودنمایی می‌کند.

---

بازار

---

زرشک، این گنج پنهان کویر، نه تنها یک محصول کشاورزی بلکه میراثی فرهنگی، اقتصادی و حتی درمانی برای ایران است. خراسان جنوبی تنها نقطه‌ای در جهان است که زرشک خوراکی بی‌دانه را به‌صورت انبوه تولید می‌کند؛ محصولی که حاصل قرن‌ها تجربه بومی، آبیاری با قطره‌های محدود، و سازگاری با سخت‌ترین شرایط اقلیمی است.

بیش از ۲۷ هزار هکتار سطح زیرکشت زرشک در این خراسان جنوبی، و سهم ۹۸ درصدی از تولید ملی، نشان می‌دهد که زرشک نه فقط بخشی از کشاورزی استان، بلکه محور معیشت هزاران خانواده‌ی روستایی و موتور محرک توسعه روستاهای مرزی و کوهستانی خراسان جنوبی است.

با این حال، این یاقوت سرخ نیز بی‌دردسر نیست. از تغییرات شدید اقلیمی و خشکسالی‌های پیاپی گرفته تا شیوع بیماری‌ها، افزایش هزینه‌ها، نبود برند واحد و چالش‌های بازار فروش، همه و همه سایه‌ای بر سر زرشک‌کاران افکنده‌اند.

بسیاری از باغداران با کمترین امکانات، همچنان به امید برداشت سالانه خود روزگار می‌گذرانند؛ در حالی که زرشک تولیدی آنان می‌تواند جایگاهی جهانی در صنایع غذایی، دارویی و فرآورده‌های سلامت پیدا کند.

خراسان جنوبی مهد تولید و رتبه اول تولید زرشک کشور

رئیس جهاد کشاورزی خراسان جنوبی روز چهارشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به بررسی آخرین وضعیت تولید، چالش‌ها و چشم‌انداز زرشک در استان پرداخت و افزود: اکنون سطح زیرکشت زرشک در خراسان جنوبی به ۲۷ هزار و ۱۹۶ هکتار رسیده که این استان را در جایگاه نخست کشور از نظر سطح زیرکشت و میزان تولید قرار داده است.

محسن اسفندیاری ادامه داد: خراسان جنوبی با تولید سالانه بین ۱۲۰ تا ۱۳۰ هزار تن زرشک، حدود ۹۸ درصد تولید زرشک کشور را به خود اختصاص داده و رتبه نخست تولید این محصول استراتژیک را دارا است.

خراسان جنوبی با تولید سالانه بین ۱۲۰ تا ۱۳۰ هزار تن زرشک، حدود ۹۸ درصد تولید زرشک کشور را به خود اختصاص داده است

وی با اشاره به وضعیت باردهی باغات زرشک در سال جاری نسبت به سال گذشته اظهار کرد: امسال به دلیل خسارات ناشی از یخبندان بهاره و گرمای شدید تابستان، کیفیت محصول زرشک استان کاهش خواهد یافت و میزان دقیق تولید پس از برداشت نهایی محصول برآورد می‌شود.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی افزود: فصل برداشت زرشک در استان بسته به شرایط آب‌ و هوایی مناطق مختلف از اواخر مهرماه شروع‌ می‌شود و تا نیمه اول آذرماه ادامه دارد و پنج شهرستان این استان شامل قاینات، زیرکوه، درمیان، سربیشه و بیرجند بیشترین سطح زیر کشت زرشک را دارند.

وی با اشاره به مهم‌ترین مشکلات زرشکاران در حوزه تولید و برداشت، گفت: تغییرات اقلیم و اثرات منفی آن بر کمیت و کیفیت محصول، افزایش قیمت نهاده‌های کشاورزی و ضعف بنیه مالی باغداران، خرده‌مالکی و تبعات جانبی آن، گسترش آفات و امراض جدید، خشکسالی مداوم و شور شدن منابع آب و خاک از چالش‌های اصلی پیش‌روی زرشکاران استان است.

اسفندیاری با بیان اینکه خشکسالی و تغییرات اقلیمی به یکی از چالش‌های جدی کشاورزی استان تبدیل شده، افزود: کاهش سهم آب باغداران و خاموشی چاه‌های کشاورزی به دلیل ناترازی انرژی، بر مشکلات موجود افزوده است.

تهدید زنگ جارویی برای زرشک‌کاران

وی درباره بیماری‌ها و آفات زرشک تصریح کرد: بیماری زنگ جارویی برای نخستین‌بار در سال ۱۳۸۵ در برخی نقاط استان به‌صورت لکه‌ای گزارش شد و اکنون یکی از تهدیدات جدی برای باغات زرشک محسوب می‌شود.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی بیان کرد: هرچند این بیماری جزو بیماری‌های خصوصی است و مسئولیت مستقیم مقابله با آن برعهده سازمان حفظ نباتات نیست، اما به‌دلیل اهمیت اقتصادی و استراتژیک زرشک برای استان، اقدامات گسترده‌ای در این زمینه انجام شده است.

وی ادامه داد: تشکیل ستاد کنترل بیماری زنگ زرشک و تهیه نقشه پراکنش بیماری، اجرای طرح تحقیقاتی تأثیر سموم مختلف با همکاری مرکز تحقیقات استان، خرید هفت دستگاه دیتا لاگر جهت ردیابی و پیش‌آگاهی از آفات، برگزاری کارگاه‌های آموزشی، تهیه و توزیع پوستر، پمفلت و تقویم باغی،تهیه و ارسال دستورالعمل‌های فنی و توزیع رایگان سموم مناسب برای تشویق کشاورزان به مبارزه به‌موقع از جمله این اقدامات است.

اسفندیاری افزود: همچنین تجهیز ناوگان سمپاشی در مناطق آلوده، تدوین طرح اعتباری کنترل بیماری و ارسال آن به وزارت جهاد کشاورزی و استانداری، استفاده از نیروهای بسیج سازندگی برای انجام عملیات هرس و مبارزه شیمیایی، اعمال قوانین قرنطینه‌ای و جلوگیری از انتقال پاجوش از مناطق آلوده از دیگر اقدامات جهاد کشاورزی برای این محصول راهبردی خراسان جنوبی است.

وی درباره بحث قیمت‌گذاری زرشک گفت: همه ساله با آغاز فصل برداشت زرشک، جلسات کارشناسی با حضور نمایندگان باغداران در سازمان جهاد کشاورزی برگزار و براساس هزینه‌های تولید، قیمت کارشناسی محصول مشخص می‌شود.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در ادامه افزود: همچنین سازمان تعاون روستایی برای خرید توافقی محصول زرشک خراسان جنوبی اقدام می‌کند.

وی با اشاره به میزان فرآوری زرشک در استان عنوان کرد: براساس آخرین آمار اخذشده، از مجموع محصول تولیدی استان ۱۲ هزار و ۸۸۹ تن وارد فرآیند صنایع تبدیلی و غذایی شده است.

اسفندیاری بیان کرد: با توجه به ظرفیت موجود در خراسان جنوبی و حمایت‌های انجام شده، این رقم در آینده افزایش قابل‌توجهی خواهد یافت.

وی ادامه داد: اکنون ۹۶ واحد دارای پروانه فرآوری زرشک در استان وجود دارد که از این تعداد ۷۷ واحد فعال و نیمه‌فعال هستند و سالانه ۱۴ هزار و ۸۸۵ تن زرشک را فرآوری می‌کنند.

۹۶ واحد دارای پروانه فرآوری زرشک در استان وجود دارد که سالانه ۱۴ هزار و ۸۸۵ تن زرشک را فرآوری می‌کنند

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی گفت: برای توسعه این صنعت، تفاهم‌نامه‌هایی با مسئولان کشوری منعقد شده و آموزش‌هایی نیز برای آشنایی کشاورزان، تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران با مزایای بسته‌بندی و فرآوری زرشک برگزار شده است.

ثبت ملی و پیگیری ثبت جهانی زرشک خراسان جنوبی

وی با اشاره به اقدامات انجام شده برای ایجاد برند واحد و ثبت جهانی زرشک خراسان جنوبی، اظهار کرد: نشان جغرافیایی محصول زرشک خراسان جنوبی با عنوان «زرشک جنوب خراسان ایران» به شماره ۴۵- جی- آی در مرکز مالکیت معنوی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور به ثبت ملی رسیده است.

اسفندیاری از پیگیری ثبت جهانی زرشک از طریق مرکز ترویج و توسعه فناوری زرشک و عناب استان خبر داد و افزود: این اقدام با هدف ارتقای برند و افزایش ارزش صادراتی محصول انجام می‌شود.

وی درباره آینده این محصول راهبردی بخش کشاورزی خراسان جنوبی تصریح کرد: با توجه به منحصر به‌فرد بودن زرشک در ایران و نیاز روزافزون صنایع غذایی و دارویی به آن، در صورت حمایت مالی و تحقیقاتی، چشم‌انداز بسیار روشنی برای توسعه کشت و فرآوری زرشک در میان مدت و بلندمدت قابل متصور است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی تاکید کرد: انتظار است در صورت انجام حمایت‌های لازم از سوی مسئولین تحقیقاتی و مالی استان و کشور از واحدهای بهره‌برداری شده و یا واحدهایی که درآینده مورد بهره‌برداری قرارخواهند گرفت، و از طرفی نقش واحدهای صنایع تبدیلی وغذایی در افزایش بهره‌وری و امنیت غذایی جامعه بشری قسمت اعظم محصول تولیدی استان در قالب واحدهای صنایع تبدیلی و غذایی مورد استفاده قرار گیرد.

وی ادامه داد: همچنین به علت محدودیت منابع آبی، برنامه‌ریزی سازمان جهاد کشاورزی بر افزایش عملکرد و کیفیت محصول تولیدی براساس اجرای طرح‌های اصلاح و نوسازی باغات و انجام توصیه‌های لازم به باغداران مبتنی خواهد بود.

وی با اشاره به ارائه تسهیلات یا حمایت‌های دولت و جهاد کشاورزی از زرشکاران گفت: تسهیلاتی در طول سال برای اصلاح و نوسازی باغات به بانک‌های عامل ابلاغ می‌شود که در صورت تخصیص اعتبار، زرشکاران نیز همانند سایر باغداران می‌توانند از آن بهره‌مند شوند.