خراسان جنوبی در آستانه تحول تجاری؛ تلاش‌ دولت وفاق برای فعال‌سازی بازارچه‌های مرزی

ایرنا/ بیرجند - ایرنا - خراسان جنوبی در آستانه تحول تجاری بزرگ قرار دارد و با تلاش‌های مستمر دولت چهاردهم برای فعال‌سازی بازارچه‌های مرزی استان به ویژه یزدان و دوکوهانه پس از سالها وقفه، چشم‌انداز جدیدی برای افزایش صادرات، تقویت روابط اقتصادی با افغانستان و آسیای میانه و ایجاد رونق اقتصادی در مناطق مرزی فراهم شده است.

به گزارش ایرنا خراسان جنوبی که در شرق ایران و در مرز مشترک با کشور افغانستان قرار دارد، همواره یکی از نقاط کلیدی در تجارت و مراودات اقتصادی ایران با همسایگان بوده است. این استان با ۳۳۱ کیلومتر مرز مشترک با افغانستان، در سال‌های اخیر شاهد تحولات فراوانی در عرصه اقتصادی و تجاری بوده و هم‌اکنون به‌ویژه با توجه به موقعیت جغرافیایی و ظرفیت‌های مرزی خود، به نقطه‌ای طلایی برای صادرات ایران به کشورهای آسیای میانه و جنوبی تبدیل شده است.

در این میان، بازارچه‌هایی نظیر «ماهیرود»، «دوکوهانه»، «گلورده» و «یزدان» که در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ از رونق و اهمیت ویژه‌ای برخوردار بودند، نقش عمده‌ای در صادرات و تسهیل تجارت با افغانستان داشتند. اما از سال ۱۳۹۳ و به‌دلیل مسائل سیاسی و دیپلماتیک، افغانستان به‌صورت یک‌طرفه مبادلات تجاری از طریق سه بازارچه «دوکوهانه»، «گلورده» و «یزدان» را متوقف کرد و تجارت مرزی تنها از طریق مرز رسمی «ماهیرود» در شهرستان سربیشه ادامه یافت.

پس از این اتفاق، بسیاری از تجار و بازرگانان برای ادامه فعالیت‌های تجاری خود، به تنها گذرگاه فعال استان یعنی «ماهیرود» روی آورند و این تغییر در طول این سالها فشار زیادی به اقتصاد مرزنشینان وارد کرده است.

پیگیری‌های متعددی برای بازگشایی این بازارچه‌ها از سوی مسئولان استان و دستگاه دیپلماسی کشور انجام شد، اما تنها بازارچه یزدان در شهرستان زیرکوه، در سال ۱۴۰۰ به‌صورت خرده‌فروشی فعال شد، هرچند رونق خاصی نداشت و مطالبات مردمی برای راه‌اندازی گمرک رسمی افغانستان در این مرز افزایش یافت.

با این حال، در سال‌های اخیر با توجه به رویکرد دولت چهاردهم برای تقویت روابط اقتصادی با کشورهای همسایه و به‌ویژه افغانستان، برخی تحولات مهم در این زمینه رقم خورده است. یکی از این تحولات مهم، سفر هیئت ایرانی به افغانستان و مذاکرات مستمر برای بهبود وضعیت مرزهای مشترک بود.

در ابتدای سال ۱۴۰۴، هیئتی تجاری و سیاسی از ایران به ویژه خراسان جنوبی به استان‌های هرات و فراه افغانستان سفر کرد. این سفر دستاوردهای مهمی به‌دنبال داشت که از جمله آن‌ها می‌توان به آغاز عملیات احداث و آسفالت جاده فرامرزی ماهیرود ـ فراه پس از ۱۶ سال بلاتکلیفی اشاره کرد. این جاده که قرار است تا پایان سال جاری تکمیل شود، به‌طور مستقیم بر حمل‌ونقل کالاهای صادراتی اثر خواهد گذاشت و می‌تواند تحولی اساسی در تسهیل تجارت مرزی ایجاد کند.

ارزآوری بیش از ۲۳۰ میلیون دلاری صادرات خراسان جنوبی

تلاش برای افزایش مراودات اقتصادی با کشورهای مختلف، اعزام و پذیرش هیات‌های تجاری و افزایش میزان صادرات کالا به لحاظ ارزشی و وزنی بخشی از اقدامات مسئولان در خراسان‌ جنوبی است که موجب شده صادرات قطعی استان در ۶ ماه نخست سال جاری از نظر ارزشی ۱۲۳ درصد و از نظر وزن ۷۲ درصد افزایش یابد.

همچنین ۵۰۸ هزار و ۷۹ تن کالاهای تولیدی خراسان جنوبی و سایر استان‌ها به ارزش ۴۳۵ میلیون و ۴۳۲ هزار و ۷۶۸ دلار در این مدت به خارج کشور صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر ارزش ۱۱ درصد و از نظر وزن ۲۰ درصد رشد دارد.

مدیرکل گمرکات خراسان جنوبی در این رابطه در گفتگو با خبرنگار ایرنا با اشاره به صادرات کالاهای تولیدی استان گفت: صادرات قطعی کالاهای تولیدی خراسان جنوبی از گمرکات بیرجند، ماهیرود و گمرک مستقر در بازارچه مرزی ماهیرود در نیمه نخست امسال یک میلیون و ۴۲ هزار و ۵۶۹ تن کالا به ارزش ۲۳۰ میلیون و چهار هزار و ۶۸۵ دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه پارسال ۱۲۳ درصد از نظر ارزش و ۷۲ درصد از نظر وزن افزایش داشته است.

محمد کوهگرد بیان کرد: کالاهای تولیدی استان در این مدت به کشورهای روسیه، ترکیه، پاکستان، عراق، ترکمنستان و افغانستان صادر شده است.

وی افزود: شمش آهن، سیمان، قیر، ورق فلزی، صیفی جات، هیدروکربن، مرکبات، تخم مرغ، زعفران و کاشی و سرامیک از جمله کالاهای تولیدی خراسان جنوبی است که از گمرکات استان صادر شده است.

مدیرکل گمرکات خراسان جنوبی تصریح کرد: همچنین در نیمه نخست امسال در مجموع یک میلیون و ۵۰۸ هزار و ۷۹ تُن کالای تولیدی خراسان جنوبی و سایر استان‌های کشور، به ارزش ۴۳۵ میلیون و ۴۳۲ هزار و ۷۶۸ دلار از گمرکات خراسان جنوبی به خارج از کشور صادر شد که این رقم در مقایسه با مدت مشابه پارسال از نظر ارزش ۱۱ درصد و از نظر وزن ۲۰ درصد افزایش داشته است.

تصویب مرز رسمی یزدان؛ گامی مهم در جهت تقویت تجارت مرزی
یکی دیگر از اتفاقات قابل توجه و مهم در عرصه تجارت مرزی خراسان جنوبی، تصویب پایانه گمرک «یزدان» به‌عنوان دومین مرز رسمی استان بود. پایانه گمرک یزدان که بیش از ۲۵۰ سال قدمت دارد، در دهه ۷۰ به‌عنوان یکی از پایانه‌های برتر صادراتی کشور شناخته می‌شد و در آن زمان نقشی برجسته در تجارت بین‌المللی ایفا می‌کرد. با این حال، در سال ۱۳۹۳ به‌دلیل مسائل سیاسی، این پایانه تعطیل شد و از آن زمان به بعد، صرفاً به‌عنوان یک بازارچه خرده‌فروشی مورد استفاده قرار گرفت.

اما با پیگیری‌های مستمر مسئولان استان و کشور، در مردادماه سال ۱۴۰۴، تصمیم به ارتقای مرز یزدان به مرز رسمی گرفته شد. این اقدام به‌ویژه پس از تصویب کارگروه مرزهای مجاز کشور در نشست‌هایی که با حضور مسئولان استانی و کشوری برگزار شد، به‌طور رسمی اعلام شد و اکنون نشانه‌هایی از بازگشایی مجدد بازارچه‌ و به‌ویژه ارتقای مرز «یزدان» به مرز رسمی دیده می‌شود.

استاندار خراسان جنوبی ۲۷ شهریورماه در جریان سفر وزیر صنعت، معدن و تجارت به خراسان جنوبی و دیدار با فعالان اقتصادی، کشور افغانستان را فرصت طلایی صادراتی برای استان دانست و بر لزوم تقویت زیرساخت‌های مرزی و تجاری برای بهره‌برداری حداکثری از این ظرفیت تأکید کرد.

سید محمدرضا هاشمی با اشاره به ۳۸۱ کیلومتر مرز مشترک خراسان جنوبی با افغانستان، افزود: اکنون ما سه بازارچه مرزی فعال در مرز ماهیرود، یزدان و دوکوهانه داریم که بازارچه یزدان که مدت‌ها تعطیل بود، با پیگیری‌های انجام شده، موافقت راه‌اندازی مجدد آن اخذ شده و مقدمات اجرایی آن در حال انجام است.

وی ادامه داد: بازارچه ماهیرود امروز به یک فرصت طلایی برای صادرات جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده است و در سال گذشته، مجموع صادرات ایران به افغانستان حدود یک میلیارد و ۷۵۰ میلیون دلار بوده که از این میزان، حدود ۷۶۰ میلیون دلار معادل ۳۸ درصد، از مرزهای خراسان جنوبی انجام شده است.

استاندار خراسان جنوبی بیان کرد: این دستاورد باعث شد که والی وقت استان فراه افغانستان، طی نامه‌ای رسمی، از جمهوری اسلامی ایران به دلیل این سطح از مراودات و پشتیبانی، تشکر ویژه کند.

وی گفت: برای اولین‌بار استاندار یک کشور به عنوان نماینده دولت جمهوری اسلامی ایران به مدت سه روز به استان‌های مختلف افغانستان سفر کرد که این سفر نقطه عطفی در توسعه روابط تجاری ۲ کشور خواهد بود.

هاشمی ادامه داد: در ایام جنگ اقتصادی، روزانه به‌طور میانگین بیش از ۲۰۰ کامیون از این مرز عبور می‌کردند و در برخی روزها، این عدد به یک هزار دستگاه نیز رسید که این نشان‌دهنده اهمیت راهبردی خراسان جنوبی در تجارت بین‌المللی است.

استاندار خراسان جنوبی همچنین ۲۹ شهریورماه در کارگروه توسعه صادرات استان گفت: با توجه به شرایط ویژه استان در مجاورت با بازار هدف افغانستان، همه دستگاه‌های اجرایی، اقتصادی و امنیتی باید به صورت منسجم و هدفمند برای رونق مرز و تسهیل جذب سرمایه‌گذار وارد میدان شوند.

وی اظهار کرد: امروز مرز برای خراسان جنوبی صرفاً یک محدوده جغرافیایی نیست، بلکه فرصتی برای تحول اقتصادی، اشتغال‌آفرینی و افزایش درآمد سرانه استان است.

هاشمی با اشاره به اهمیت مرز در ایجاد اشتغال برای ساکنان مناطق محروم استان عنوان کرد: مشکلات کوله‌بران باید با دقت، سرعت و دلسوزی حل شود تا مردم از فعالیت رسمی در مرز منتفع شوند.

خراسان جنوبی الگویی موفق در مدیریت مرزی است

در پی مصوبه ماه گذشته وزارت کشور، پایانه مرزی یزدان در خراسان جنوبی در حال آماده‌سازی برای تبدیل به دومین دروازه طلایی این استان و یکی از قطب‌های اقتصادی مرزی با افغانستان است. در همین زمینه، مدیرکل امور مرزی و مرزشینان وزارت کشور روز دوشنبه ۸ مهرماه در سفر به شهرستان زیرکوه، ظرفیت‌ها و موانع توسعه پایانه مرزی یزدان را بررسی و در ادامه از بازارچه مرزی ماهیرود و دوکوهانه نیز بازدید کرد و در کارگروه ویژه مرز استان حضور یافت.

حسن عباسی با تأکید بر اهمیت راه‌اندازی پایانه‌های مرزی گفت: اگر به استان‌های مرزی فرصت داده شود، توان و ظرفیت بالایی برای گسترش مبادلات اقتصادی با کشورهای همسایه دارند.

وی تأکید کرد: خراسان جنوبی و ایلام دو نمونه موفق در مدیریت و بهره‌گیری از مرزها هستند که جایگاه ویژه‌ای در کشور دارند.

مدیرکل دفتر امور مرزی و مرزنشینان وزارت کشور با بیان اینکه ایجاد مرز رسمی تنها یک نقطه فنی نیست، بلکه پیشران اشتغال، امنیت، و سرمایه‌گذاری در مناطق مرزی است، ادامه داد: موضوع شناسایی و رسمی‌سازی مرزها، فرآیندی صرفاً استانی نیست و ماهیتی ملی، حاکمیتی و بین‌المللی دارد که با مشارکت نهادهای فرابخشی و در چارچوب قانون پیگیری می‌شود.

وی با اشاره به نقش حیاتی خراسان جنوبی در مراودات اقتصادی و مرزی با کشور افغانستان افزود: با توجه به موقعیت ویژه افغانستان به عنوان کشوری فاقد دسترسی به آب‌های آزاد، توسعه مرزهای شرقی ایران فرصتی راهبردی برای توسعه صادرات، ترانزیت و تجارت دوجانبه است.

عباسی با اشاره به اینکه در گام نخست فعال‌سازی مجدد بازارچه یزدان به صورت موقت و مرحله‌ای آغاز می‌شود، افزود: پس از اخذ تأییدیه نهایی از دستگاه‌های مسئول، امکان رسمی‌سازی آن فراهم خواهد شد و این روند نیازمند رایزنی با افغانستان است که در دستور کار وزارت خارجه قرار دارد.

وی با اشاره به اینکه طرح جامع مرزی یزدان تهیه شده و در مراحل بررسی و تصویب نهایی است، گفت: دستورالعمل جدید نحوه استقرار دستگاه‌ها در مرز نیز در حال بازنگری نهایی است تا پاسخگوی شرایط جدید مرزهای کشور باشد.

نماینده مردم شهرستان‌های قاینات و زیرکوه در مجلس نیز در این بازدید به ظرفیت‌های گسترده‌ای که در مرز یزدان برای توسعه اقتصادی وجود دارد اشاره کرد و گفت: تمامی زیرساخت‌های فنی، اقتصادی و قانونی برای تبدیل این مرز به یک کانون اقتصادی فراهم شده است.

سلمان اسحاقی یادآور شد: ۲ ظرفیت قانونی مهم، شامل فعالیت‌های کولبری و خرده‌فروشی نیز تصویب شده‌اند که می‌توانند به جذب سرمایه‌گذاری و توسعه اشتغال در این منطقه کمک شایانی کنند.

وی همچنین دوشنبه ۲۷ مردادماه در گفتگو با ایرنا اظهار کرد که تصویب پایانه گمرک یزدان به عنوان دومین مرز رسمی استان خراسان جنوبی در کارگروه مرزهای مجاز کشور یکی از دستاوردهای اقتصادی دولت چهاردهم محسوب می‌شود.

نماینده مردم شهرستان‌های قاینات و زیرکوه در مجلس افزود: پایانه گمرک یزدان علاوه بر داشتن ۱۱ پست سازمانی و پنج پست در حوزه حمل و نقل جاده‌ای، دارای ۴۰ غرفه، جایگاه سوخت و استقلال گمرکی است.

وی با اشاره به اینکه کشور افغانستان در سال ۹۶ موافقت خود را برای رسمی شدن این مرز اعلام کرده است، گفت: این پایانه پس از یک دهه تعطیلی در سال ۱۴۰۰ مجددا راه‌اندازی شده است و در سال‌های اخیر، به عنوان بازارچه خرده‌فروشی و در برخی موارد محل فعالیت کولبری مورد استفاده قرار می‌گرفت اما با تصویب رسمی آن، ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری آن به صورت قانونی و رسمی به کار گرفته خواهد شد.

توسعه بازارچه‌های مرزی در دستور کار خراسان جنوبی

استاندار خراسان جنوبی هم در خصوص آخرین پیگیری‌ها برای بازگشایی بازارچه‌های مرزی خراسان جنوبی به خبرنگار ایرنا با اشاره به بازدید دو روزه کارگروه مرزهای رسمی کشور از بازارچه‌های یزدان، دوکوهانه، گلورده و ماهیرود، گفت: مدیرکل دفتر امور مرزی و مرزنشینان وزارت کشور در بازید از مرزهای خراسان جنوبی رضایت بسیار خوبی در حوزه زیرساخت‌های مرزی داشت که مرز یزدان با موافقت اولیه کارگروه مرز و تکمیل زیرساخت‌ها و تأیید نهایی به جمع مرزهای رسمی کشور اضافه خواهد شد.

سید محمدرضا هاشمی افزود: یکی از فرصت‌های بسیار خوبی که در خراسان جنوبی وجود دارد، موضوع کشور افغانستان است که ۳۳۱ کیلومتر مرز مشترک با هم داریم و یکی از بازارچه‌های فعال کشور، مستقر در این استان است.

وی ادامه داد: مرز ماهیرود خراسان جنوبی به استان فَراه کشور افغانستان متصل است که صادرات از آن به نحو شایسته‌ای انجام می‌شود، هم صادرات استان و هم صادراتی خارج از استان و حتی از مسیر ترانزیتی بندرعباس و بندر شهید رجایی به سمت افغانستان از مرز ماهیرود در حال انجام است.

استاندار خراسان جنوبی بیان کرد: مسیر بازارچه مرزی ماهیرود به کشور افغانستان نسبت به بازارچه‌های دیگر کشور، کوتاه‌تر است و بیش از ۴۰۰ کیلومتر صرفه‌جویی مسیر داریم.

وی به وجود سه بازارچه مرزی دیگر در استان اشاره کرد و گفت: بازارچه یزدان، بازارچه دوکوهانه و بازارچه میل ۷۳ از دیگر ظرفیت‌های مرزی استان هستند که بازارچه یزدان در کارگروه مرز تایید شده، بازارچه دوکوهانه نیز در حال آماده‌سازی است و در جلسه اخیر نیز به‌عنوان پروژه اولویت‌دار مطرح شد که در حال پیگیری هستیم تا این بازارچه‌ها فعال شوند.

هاشمی ادامه داد: سوالی گاه در ذهن برخی خبرنگاران یا تجار وجود دارد که آیا کشور مقابل ما نیز آمادگی دارد؟ در همین زمینه، سفری به کشور افغانستان داشتیم و دیدارهایی با والی هرات و والی فَراه انجام شد و هر دو والی علاقه‌مند به تجارت با جمهوری اسلامی ایران هستند.

وی تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران با کشور افغانستان ارتباط دیرینه دارد و از نظر زبانی و فرهنگی نیز اشتراکات بسیاری داریم و طرف افغانستانی علاقه‌مند به حوزه تجارت است البته باید زیرساخت‌ها را آماده کنیم که در حال آماده‌سازی است.

صادرات ۱۲۸ درصدی و پایان انتظار ۱۷ ساله برای جاده مرزی

استاندار خراسان جنوبی با اشاره به روند رو به رشد صادرات استان گفت: در مرداد سال جاری نسبت به مرداد سال قبل، صادرات جمهوری اسلامی ایران به افغانستان ۱۲۸ درصد رشد داشته است.

وی افزود: پروژه‌ جاده‌ ماهیرود به فَراه ۱۷ سال معطل مانده بود که در همان اوایل مسئولیتم در نشست با گروه تجاری افغانستان و در جلسه‌ای که در محل استانداری برگزار شد، این موضوع را مطرح کردم و رئیس اتاق بازرگانی افغانستان در استان فَراه نیز اعلام کردند که تکلیف جاده ماهیرود به فَراه چه می‌شود زیرا این جاده ۱۷ سال معطل بوده است.

هاشمی بیان کرد: بلافاصله مکاتبه‌ای با ریاست جمهور انجام دادیم که به وزارت راه و شهرسازی دستور دادند و پروژه‌ای که ۱۷ سال معطل مانده بود، به طول ۱۱۷ کیلومتر، اکنون ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و امیدواریم تا اوایل سال آینده به بهره‌برداری برسد.

وی در ادامه گفت: در سفر به افغانستان و همچنین سفر والی فَراه به خراسان جنوبی، علاقه‌مندی زیادی نسبت به استان و شهر بیرجند در حوزه گردشگری سلامت، کشت فراسرزمینی و فرآوری معادن ابراز کردند لذا در همین زمینه تفاهم‌نامه‌هایی نیز امضا شد که اتفاقات بسیار خوبی را در آینده شاهد خواهیم بود.

برگزاری نمایشگاه مشترک تولیدات ایران و افغانستان در بیرجند

وی از برگزاری نمایشگاه مشترک جمهوری اسلامی ایران و کشور افغانستان در بیرجند خبر داد و افزود: این نمایشگاه از ۲۶ تا ۲۹ مهرماه در محل نمایشگاه بین‌المللی شهر بیرجند افتتاح خواهد شد که از همه مردم عزیز دعوت می‌شود از این نمایشگاه بازدید کنند.

هاشمی درباره مرز یزدان نیز توضیح داد: در حوزه یزدان مجوز در کارگروه‌های امور زیربنایی و مرز صادر شده و تلاش داریم تا اوایل سال آینده به شرط تایید افغانستان فعال‌سازی شود.

وی افزود: البته اکنون مرز یزدان تعطیل نیست و کارهایی از جمله خرده‌فروشی در حال انجام می‌باشد و تنها ۱۵ درصد از ظرفیت این مرز در حال استفاده است و برخی از شهروندان افغانستانی از روستاهای همجوار برای خرید روزمره به بازارچه مراجعه می‌کنند. اما باید این مرز به‌روزرسانی شود و صادرات گسترده از آن شکل بگیرد.

استاندار خراسان جنوبی با بیان اینکه موضوع فعال شدن و ایجاد مرز رسمی در دیگر بازارچه‌های استان به ویژه دوکوهانه هم با جدیت در حال پیگیری است، تاکید کرد: امیدواریم با تکمیل پروژه‌ها و فعال‌سازی بازارچه‌ها، زمینه توسعه صادرات، رونق مرزها و ارتقای معیشت مرزنشینان بیش از پیش فراهم شود.

نکته پایانی

خراسان جنوبی با توجه به موقعیت جغرافیایی و ظرفیت‌های مرزی خود، به یکی از نقاط کلیدی تجارت ایران با کشورهای همسایه به‌ویژه افغانستان تبدیل شده است. پس از توقف فعالیت برخی بازارچه‌های مرزی این استان در سال‌های اخیر، اقدامات گسترده‌ای برای بازگشایی و ارتقای این پایانه‌ها به مرزهای رسمی در حال انجام است.

یکی از دستاوردهای مهم در این زمینه، تصویب پایانه گمرک یزدان به‌عنوان دومین مرز رسمی استان و احداث جاده فرامرزی ماهیرود ـ فراه ��ست که به‌زودی تکمیل خواهد شد لذا این تحولات در کنار رشد چشمگیر صادرات کالا از خراسان جنوبی، زمینه‌ساز تقویت روابط اقتصادی و تجاری با افغانستان و سایر کشورهای آسیای میانه و جنوبی است.

با توجه به پیشرفت‌های اخیر و حمایت‌های دولتی، خراسان جنوبی به‌ویژه در مرز ماهیرود، به نقطه‌ای طلایی برای صادرات ایران تبدیل شده است که این تحولات به‌ویژه در شرایط اقتصادی و سیاسی منطقه، می‌تواند به‌عنوان فرصتی استراتژیک برای رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال در مناطق مرزی استان، با اثرات مثبت برای معیشت مرزنشینان، تلقی شود.

در مجموع، با تکمیل پروژه‌های زیرساختی و بازگشایی و توسعه بازارچه‌های مرزی، خراسان جنوبی می‌تواند به‌عنوان الگویی موفق در مدیریت مرزی و تجارت بین‌المللی با کشورهای همسایه، نقش مهم‌تری در توسعه اقتصادی کشور ایفا کند.

آخرین خبر خراسان جنوبی در اینستاگرام : https://instagram.com/skhorasan_today