اختلالات عاطفی کودکان؛ پرهیجانی یا زنگ خطر؟

ایرنا/ بجنورد- ایرنا- کودکان دنیای هیجان‌های پیچیده‌ای دارند؛ پرخاشگری، اضطراب و نگرانی‌های پنهان، هر روز بیش از پیش والدین را نگران می‌کند و پرسش اصلی را مطرح می‌کند که این رفتارها طبیعی است یا نشانه هشدار؟

به گزارش ایرنا، در گوشه‌ای از اتاق بازی، کودکی با چشم‌هایی پر از سوال و لبخندی ناآرام، اسباب‌بازی‌هایش را کنار می‌زند و مادرش با نگرانی به او نگاه می‌کند؛ خشم‌های ناگهانی، اضطراب‌های بی‌دلیل و بی‌خوابی‌های شبانه برای او و بسیاری از والدین تبدیل به کابوسی خاموش شده است.

---

بازار

---

کودکان گاهی حرف‌هایی نمی‌زنند که بزرگ‌ترها به آن نیاز دارند، اما رفتارشان پیام‌های روشنی دارد؛ پیام‌هایی که نشان می‌دهد دنیای درونشان دچار آشفتگی است.

اختلالات عاطفی و رفتاری در اوایل کودکی، پدیده‌ای شایع اما کمتر دیده شده است. کودکان از ۲ تا ۶ سال ممکن است علائم مختلفی از اضطراب، افسردگی خفیف، پرخاشگری یا کم‌توجهی را نشان دهند.

این اختلالات نه تنها رشد اجتماعی و تحصیلی کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه سلامت روان والدین را نیز به چالش می‌کشد.

به بهانه هشتم اکتبر برابر با شانزدهم مهرماه، روز جهانی کودک و برای روشن‌تر شدن این مسئله، با «سارا صانعی»، روانشناس کودک در خراسان شمالی به گفت‌وگو نشستیم تا دیدگاه کارشناسی او درباره نشانه‌ها، علل و راهکارهای حمایتی ارائه شود.

ایرنا: خانم سارا صانعی، اولین علامتی که والدین باید به آن توجه کنند چیست؟

صانعی: کودکان خردسال در مسیر رشد، تغییرات رفتاری متعددی دارند و برخی از این تغییرات کاملا طبیعی هستند؛ مانند عصبانیت‌های کوتاه، لجبازی‌های مقطعی یا بی‌حوصلگی گاه‌به‌گاه. اما وقتی این رفتارها مداوم شود یا شدت پیدا کند، باید زنگ خطر را جدی گرفت.

به عنوان مثال، کودکی که شب‌ها خواب آرام ندارد، یا از بازی با همسالان خودداری می‌کند، ممکن است دچار اضطراب یا اختلال عاطفی خفیف باشد.

برخی کودکان هم با مشکل توجه یا ضعف مهارت‌های اجتماعی مواجه‌اند که اگر تشخیص داده نشود، در مدرسه و محیط اجتماعی با مشکل مواجه می‌شوند.

ایرنا: والدین چگونه می‌توانند به کودکشان کمک کنند؟

صانعی: والدین نقش کلیدی دارند. مهم‌ترین نکته ایجاد محیط امن و پیش‌بینی‌پذیر است. کودک باید بداند احساساتش پذیرفته می‌شوند و والدین او را سرزنش نمی‌کنند.

گفت و گوهای روزانه حتی کوتاه، بازی‌های هدایت‌شده، نقاشی و داستان‌گویی می‌توانند وسیله‌ای برای بیان احساسات کودک باشند.

برنامه‌ریزی منظم برای خواب، بازی و فعالیت‌های روزانه هم اضطراب و پرخاشگری کودک را کاهش می‌دهد. اگر رفتارها ادامه داشته یا شدت پیدا کنند، مراجعه به روانشناس کودک ضرورت دارد.

ایرنا: نقش محیط آموزشی و کانون پرورش فکری چیست؟

صانعی: محیط آموزشی و فرهنگی، مانند مهدکودک و کانون، نقش مهمی در شناسایی و هدایت رفتارهای کودک دارد.

مربیان و معلمان آموزش دیده می‌توانند نشانه‌های اضطراب، افسردگی یا پرخاشگری را مشاهده و به والدین گزارش دهند.

در کانون پرورش فکری، فعالیت‌های گروهی، بازی‌های مشارکتی و کارگاه‌های هنری، فرصت مناسبی برای بروز احساسات کودک فراهم می‌کنند و مهارت‌های اجتماعی و هیجانی او را تقویت می‌کنند.

این محیط‌ها نه تنها بازی و سرگرمی فراهم می‌کنند، بلکه بستری برای حمایت روانی و عاطفی کودکان هستند.

ایرنا: اگر کودک رفتار پرخاشگرانه دارد، چه راهکاری پیشنهاد می‌کنید؟

صانعی: حفظ آرامش والدین اولین گام است. واکنش هیجانی یا تنبیه فیزیکی وضعیت را بدتر می‌کند. بهترین روش آموزش مهارت‌های مدیریت هیجان به کودک است.

مثلا با بازی‌های نقش‌آفرینی می‌توان به کودک یاد داد چگونه خشم خود را کنترل کند و به جای پرخاشگری از کلمات و ابزارهای مثبت برای ابراز احساس استفاده کند.

تشویق کودک برای بیان احساسات به روش‌های غیرپرخاشگرانه، بسیار مؤثر است. همچنین فعالیت‌های گروهی و داستان‌گویی مشارکتی در کانون، مهارت حل مسئله و تعامل اجتماعی او را تقویت می‌کند.

ایرنا: آیا شرایط اجتماعی و خانوادگی می‌تواند بر رفتار کودک تأثیر داشته باشد؟

صانعی: فشارهای مالی، استرس والدین، کمبود تعامل و حتی تجربه‌های تروماتیک می‌توانند شدت اختلالات رفتاری و عاطفی کودک را افزایش دهند.

در این شرایط، حمایت اجتماعی، آموزش والدین، و دسترسی به مشاوره روانشناسی بسیار حیاتی است.

وقتی والدین آموزش ببینند چگونه با هیجانات کودک روبه‌رو شوند، کودک احساس امنیت بیشتری پیدا می‌کند و علائم اضطراب کاهش می‌یابد.

اختلالات عاطفی و رفتاری کودکان، زنگ هشداری است که نباید نادیده گرفته شود. هر لبخند ناگهانی، هر گریه بی‌دلیل و هر پرخاش کوچک، می‌تواند نشانه‌ای از دنیای پرچالش درون کودک باشد.

محیط امن، بازی‌های هدایت‌شده، و توجه مستمر والدین، راه‌هایی مؤثر برای حمایت از این دنیای کوچک و حساس هستند.

کودکان ما به همان اندازه که نیاز به غذا و خواب دارند، به درک شدن و همراهی در احساساتشان نیازمندند. توجه به علائم کوچک و پرورش مهارت‌های هیجانی آن‌ها، می‌تواند مسیر آینده‌شان را به سوی آرامش، سلامت روان و موفقیت اجتماعی هموار کند.