از دفاع مقدس تا مزرعه سبز؛ روایت سد دویرج دهلران از ایثار و آبادانی

ایرنا/ ایلام - ایرنا - با آغاز فصل کشاورزی سال جاری، مسئولان محلی در جنوب استان ایلام از رهاسازی شش مترمکعب آب در ثانیه از سد شهدای محرم (سد دویرج) خبر دادند؛ اقدامی که هدف آن تأمین آب ۱۱ هزار هکتار از اراضی کشاورزی در منطقه موسیان است زمینی که چهار دهه پیش، در جریان جنگ ایران و عراق، با حماسه رزمندگان آزاد شد.
به گزارش ایرنا، شهرستان دهلران و بخش موسیان در جنوبغربی استان ایلام از حاصلخیزترین مناطق مرزی کشور به شمار میرود؛ سرزمینی گرم و آفتابی که در مجاورت مرز «العماره» عراق قرار دارد و دشتهای وسیع آن همچون «دشت عباس»، «عینخوش» و «فکه» یادآور روزهای پرحماسه دفاع مقدس است.
منطقه موسیان با برخورداری از خاک حاصلخیز، منابع قابلتوجه آبهای سطحی و زیرزمینی و اقلیم گرم، ظرفیت بالایی برای تولید انواع محصولات کشاورزی دارد.
در این زمینهای کشاورزی در طول سالهای اخیر، کشت محصولاتی چون گندم، جو، ذرت، کلزا، کنجد، دانههای روغنی، سیبزمینی، پیاز، صیفیجات، انواع سبزیجات، خرما و مرکبات رونق گرفته است.
بر اساس آمار سازمان جهاد کشاورزی، شهرستان دهلران سالانه حدود ۴۲۵ هزار تن محصولات کشاورزی تولید میکند و ارزش اقتصادی این تولیدات بیش از ۶ هزار میلیارد تومان برآورد میشود.
سطح زیر کشت گندم آبی در این شهرستان بیش از ۶۵ هزار هکتار، گندم دیم ۹۲ هزار هکتار و کلزا هفتهزار و ۵۰۰ هکتار است.
دهلران از جمله شهرستانهای شاخص کشور در تولید گندم محسوب میشود و سال گذشته، استان ایلام با تولید ۳۵۰ هزار تن گندم در میان استانهای برتر کشور قرار گرفت.
با وجود این ظرفیتهای طبیعی و اقتصادی، این سرزمین روزگاری درگیر آتش جنگ بود، مناطقی همچون دشت عباس، فکه، عینخوش، چمسری، نهر عنبر، رودخانه دویرج، ارتفاعات میمک و حوزه نفتی بیات، در دوران دفاع مقدس صحنه نبردهای سرنوشتساز عملیاتهای «فتحالمبینم و «محرم» بود.
دستیابی دوباره به این خاک، حاصل اراده و ایثار رزمندگان و شهیدانی است که جان خود را برای آزادی آن نثار کردند.
سالها پس از پایان جنگ، این مناطق همچنان آثار مینها و ترکشهای بر جای مانده از دشمن بعثی را در دل خود داشتند و تنها با تلاش مستمر نیروهای پاکسازی و گروههای تفحص شهدا، آرامش و امنیت به دشتهای جنوب ایلام بازگشت.
از بستر خشک نهر عنبر بارها پیکرهای مطهر شهدا و مفقودان دوران جنگ کشف شد؛ نشانهای از عمق فداکاری نسلی که خاک را به بهای جان خود آزاد کرد.
امروز، همین زمینها با اجرای پروژههای بزرگ عمرانی مانند سد شهدای محرم (سد دویرج) و توسعه شبکههای نوین آبیاری و زهکشی، نهتنها خاطره حماسههای دوران دفاع مقدس را زنده نگه داشتهاند، بلکه به نماد توسعه، امید و پایداری تبدیل شدهاند.
سد شهدای محرم که در سال ۱۳۹۲ به بهرهبرداری رسید، یکی از طرحهای مهم مهار منابع آبی در جنوب استان ایلام است، مطالعات اولیه این پروژه در سال ۱۳۷۲ آغاز شد و عملیات اجرایی آن از سال ۱۳۸۵ ادامه یافت.
هدف اصلی از ساخت این سد، مهار سیلابهای مخرب منطقه و بهرهبرداری بهینه از روانآبها برای تأمین آب کشاورزی حدود ۱۱ هزار هکتار از اراضی پاییندست عنوان شده است.
به تازگی و با هماهنگی سازمان جهاد کشاورزی و بر اساس درخواست کشاورزان منطقه، رهاسازی آب با حجم ۶ مترمکعب در ثانیه از دریچه آبگیر سد آغاز شده است؛ اقدامی که زمینه لازم برای آغاز کشت پاییزه و احیای اراضی حاصلخیز پاییندست شهرستان مرزی دهلران از جمله بخش موسیان را فراهم کرده است.
اراضی کشاورزی منطقه «مرزآباد» موسیان از جمله مناطقی است که در طول هشت سال دفاع مقدس در اشغال دشمن قرار داشت، اما با جانفشانیهای رزمندگان اسلام آزاد شد.
پس از پایان جنگ، این زمینها با نظارت و تصدی فنی سازمان جهاد کشاورزی ایلام احیا و به شبکههای مدرن آبیاری و زهکشی مجهز شدند.
ساخت سد شهدای محرم نیز بهعنوان حلقه تکمیلی طرحهای توسعهای این منطقه، نقش محوری در بازگشت رونق به کشاورزی دهلران ایفا کرده است.
یکی از کشاورزان این منطقه که از سال ۱۳۶۷ به این حرفه اشتغال دارد، در گفتوگو با ایرنا گفت: من از ۱۲ سالگی و در دوران جنگ در همین زمینها کار میکردم و اکنون پس از سالها، با زحمات دولت و اجرای طرحهای آبیاری، امیدوارم امسال زمینهایمان بهطور کامل زیر کشت بروند و محصول خوبی برداشت کنیم.
این کشاورز، علی احمدی، با اشاره به حرمت خاک این منطقه اظهار کرد: این زمینها با خون شهدا آبیاری شدهاند و برای ما حرمت دارند. برای این خاک، خون شهیدان زیادی بر زمین ریخته و امروز این آبادانیها و رونق کشاورزی، حاصل همان ایثار و تلاش مسئولان است.
به گفته مسئولان محلی، رهاسازی اخیر آب از این سد با هدف پاسخگویی به درخواست کشاورزان و آغاز کشت پاییزه در اراضی پاییندست انجام شده است. در مرحله نخست، شش مترمکعب آب در ثانیه از دریچه اصلی سد آزاد شده تا زمینهای مرزآباد موسیان آماده آبیاری شوند.
یکی از کارشناسان شرکت آب منطقهای ایلام نیز در گفتوگو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: اجرای سامانههای نوین آبیاری و زهکشی در سالهای اخیر در این منطقه، امکان بازگشت زمینهای غیرقابلکشت سابق را فراهم کرده است.
جلال یوسفی بیان کرد: زمینهایی که امروز از آب سد شهدای محرم بهرهمند میشوند همان مناطقی هستند که در جریان جنگ تحمیلی به اشغال دشمن درآمده بودند.
وی افزود: با توجه به تداوم خشکسالی در شمال و غرب ایران، بهرهبرداری از سد شهدای محرم میتواند در کاهش فشار بر منابع زیرزمینی و تثبیت تولیدات کشاورزی منطقه نقش چشمگیری داشته باشد
دادههای رسمی نشان میدهد که بیش از ۴۰ درصد نیاز آبی شهرستان دهلران از این سد تأمین میشود.
کارشناسان محیطزیست معتقدند اگر بهرهبرداری از این سد با رعایت الگوی مصرف و مدیریت دقیق همراه باشد، میتواند الگویی موفق برای احیای اراضی در مناطق مرزی جنوبغرب کشور باشد؛ الگویی که هم جنبه اقتصادی دارد و هم معنوی، چراکه بر خاکی استوار است که روزی میدان نبرد بوده است.
به باور تحلیلگران، همزمانی روایت توسعه با خاطرات دفاع مقدس در این پروژه، نشانهای از پیوند میان دیروز و امروز ایران است؛ جایی که خون شهدا به آب تبدیل میشود تا زمین زنده بماند.
سد شهدای محرم (سد دویرج) از نوع خاکی با هسته رُسی است و بر رودخانه میمه ساخته شده است.
هدف اصلی آن کنترل سیلابهای فصلی، جلوگیری از تخریب روانآبها و تأمین حقآبه کشاورزی اراضی پاییندست دهلران عنوان شده و این طرح بخشی از برنامه کلان توسعه منابع آب و خاک استان ایلام به شمار میرود.
رهاسازی آب از سد شهدای محرم را میتوان نماد تلاقی دو جریان در تاریخ معاصر ایران دانست: سازندگی پس از جنگ و تداوم حیات در خاکی که به بهای خون آزاد شده است.
برای کشاورزان مرزآباد، جریان دوباره آب، نه فقط یک واقعه اقتصادی، بلکه بازگشت امید و زندگی است؛ نشانهای از اینکه در خشکترین زمینها نیز، میتوان دوباره رویش را دید.