«تارآوا» و «لولوچیان»؛ سرود دوباره خراسان در گوش زمانه

ایرنا/ بجنورد-ایرنا- دوتار دوباره به سخن آمده است؛ در میان دشت‌های بادخیز خراسان شمالی، نغمه‌هایی برخاسته‌اند که بوی خاک و تاریخ می‌دهند و «تارآوا» و «لولوچیان» این روزها پژواک همان صداهای کهنی هستند که از دل روستاها تا عمق جان مردم جاری‌اند.

به گزارش ایرنا، صدای دوتار هنوز از کوهستان‌های خراسان برمی‌خیزد؛ صدایی کهن، آرام و صمیمی، شبیه قصه‌های مادربزرگ‌ها و آواهای چوپانان گوش ها را نوازش می دهد.

---

بازار

---

نغمه‌هایی که قرن‌ها سینه‌به‌سینه آمده‌اند، حالا در هیاهوی موسیقی صنعتی و فراموشی نسل جدید، با «تارآوا» و «لولوچیان» دوباره به گوش می‌رسند؛ سرودی که خراسان را در گوش زمانه زنده نگه می‌دارد.

موسیقی مقامی خراسان، نه یک هنر، که شناسنامه‌ای از فرهنگ مردم این خطه است؛ نغمه‌ای که با زندگی درآمیخته، با کار، با عشق، با سوگ و شادی است و هر مقام، حکایتی است از مردمانی که درد و امیدشان را در ساز و آواز جاری کرده‌اند.

اما این گنجینه کهن، در سال‌های اخیر زیر غبار فراموشی رفته و کمبود حمایت‌ها، مجال بروز و اجرا را از بسیاری از هنرمندانش گرفته است.

وقتی سازها سکوت کردند

سال‌هاست که صدای دوتار و نی و دهل در محافل رسمی کمتر شنیده می‌شود. جشنواره‌هایی که زمانی شور و اشتیاق موسیقی‌دوستان را در بجنورد و شیروان برمی‌انگیخت، یکی پس از دیگری خاموش شدند.

حالا هنرمندان خراسان شمالی در انتظار فرصتی تازه‌اند تا دوباره نغمه‌های دلشان را با مردم قسمت کنند.

مسئول انجمن موسیقی مقامی خراسان شمالی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا می‌گوید: استان ما مهد موسیقی مقامی است، اما در دو سال اخیر به‌دلیل نبود اعتبار، هیچ جشنواره‌ای برگزار نشد. هنرمندان این استان با عشق کار می‌کنند، اما نبود حمایت مالی موجب دلسردی آن‌ها شده و بیم آن می‌رود که بخشی از موسیقی محلی برای همیشه به فراموشی سپرده شود.

محسن محمدی، ادامه می‌دهد: در سال‌های گذشته، با وجود بودجه اندک، جشنواره‌های ملی مانند «نواهای کهن» در خراسان شمالی برگزار می‌شد و مردم استقبال کم‌نظیری داشتند. امروز اما از آن شور و نغمه کمتر نشانی مانده است. دیگر کمتر کسی لالایی مادران کرمانج یا آواز چوپانان را می‌خواند.

بازگشت نغمه‌ها با «تارآوا» و «لولوچیان»

امسال اما قرار است دوباره سازها کوک شوند. طبق برنامه‌ریزی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان شمالی، سه جشنواره موسیقی مقامی شامل «تارآوا»، «مرزبانان»، «آواها و نواهای نبوی» و همچنین «لولوچیان»؛ جشنواره‌ای ویژه آوازهای محلی کردزبانان در استان برگزار خواهد شد.

محمدی در ادامه می‌گوید: برگزاری این جشنواره‌ها بهانه‌ای برای زنده نگه داشتن نغمه‌های اصیل است. «تارآوا» فرصتی است برای ارائه آثار سنتی دوتارنوازان و «لولوچیان» تجلی فرهنگ شفاهی مادران کردزبان که در قالب لالایی، تاریخ و احساس را روایت کرده‌اند.

این جشنواره‌ها نه‌فقط برای رقابت، بلکه برای احیای ریشه‌های فرهنگی ماست.

خراسان شمالی را باید سرزمین سازها نامید؛ جایی که موسیقی در رگ مردم جاری است. این خطه، خاستگاه نغمه‌های کردی، ترکی و ترکمنی است و در هر شهر آن سازی حرف خودش را می‌زند.

دوتار با نجابت چوپانان می‌نوازد، سورنا با شکوه آیین‌ها می‌خروشد، نی با اندوه کویر هم‌صدا می‌شود و دهل، شادی عروسی‌های روستایی را فریاد می‌زند.

در روستاهای کرمانج‌نشین قوشخانه و ترکمن نشین جرگلان هنوز پیرمردانی هستند که دوتار را همدم تنهایی خود می‌دانند. در شب‌های بلند زمستان، صدای سازشان دیوارهای سکوت را می‌شکند؛ همان نغمه‌هایی که نسل‌ها را با هم پیوند داده است.

موسیقی؛ زبان بی‌کلام فرهنگ

سرپرست معاونت امور هنری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان شمالی نیز در گفت‌وگو با ایرنا می‌گوید: موسیقی مقامی بخشی از هویت فرهنگی مردم این سرزمین است. این موسیقی از دل زندگی برخاسته و با آیین‌ها و باورهای مردم درهم تنیده است. برگزاری جشنواره‌ها مجالی است برای اجرای گروه‌های اصیل و ریشه‌دار و فرصتی برای دیده شدن استعدادهای جوان.

مسعود صادق تیتکانلو، می‌افزاید: در گذشته، موسیقی هیچ‌گاه از زندگی مردم جدا نبوده است؛ حتی چهره‌های مذهبی محلی خود از استادان موسیقی نواحی به شمار می‌آمدند. جشنواره‌ها می‌توانند نسل جدید را با این میراث زنده آشنا کنند و میان مردم و هنرمندان پلی فرهنگی بسازند.

وی ادامه می‌دهد: امروز اگر کسی بخواهد نغمه‌های نواحی ایران را بشنود، باید کیلومترها سفر کند تا به صدای هر قوم برسد. اما جشنواره‌های مقامی فرصتی هستند تا مردم در یک مکان، همه این نواهای کهن را بشنوند و از تنوع و زیبایی آن لذت ببرند.

موسیقی مقامی خراسان شمالی، صدای مردمی است که با رنج و عشق زندگی کرده‌اند. هر نغمه، تکه‌ای از روح این دیار است؛ از لالایی مادران تا صدای دوتار چوپانان در غروب دشت.

این نواها یادآور گذشته‌اند، اما هنوز زنده‌اند، هنوز جاری در صدای نسلی که می‌خواهد اصالت را از یاد نبرد.

شاید روزی دوباره، در میدان بجنورد یا تالار فرهنگ شیروان، صدای دوتار استادان سالخورده در کنار اجرای جوانان طنین‌انداز شود؛ روزی که «تارآوا» و «لولوچیان» نه فقط نام جشنواره، بلکه نام تپش دوباره قلب موسیقی خراسان باشند.