بیماری خاموشی که با یک افتادن ساده خودش را نشان می‌دهد

ایسنا/ متخصص ارتوپد و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی درباره اهمیت پیشگیری و مراقبت از پوکی استخوان توضیح داد و گفت: امسال ۱۵۸ نفر در بیمارستان امام علی (ع) بجنورد به دلیل شکستگی‌های مختلف تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند که از این میان، ۱۲۳ مورد (حدود ۸۰ درصد) به‌دلیل پوکی استخوان بوده است.

دکتر اکبر خدابنده در گفت و گو با ایسنا، اظهار کرد: ۸۰ درصد شکستگی‌های لگن در افراد بالای ۵۰ سال که ناشی از تصادف یا تروما نبوده‌اند، به علت پوکی استخوان رخ داده است. در مقابل، حدود ۴۰ درصد از شکستگی‌های مراجعه‌کنندگان مربوط به تصادفات و ضربات مستقیم بوده است.

---

بازار

---

پوکی استخوان چیست؟

وی با بیان اینکه پوکی استخوان در واقع کاهش تراکم و استحکام استخوان است که از طریق تصویربرداری و آزمایش تراکم استخوان (BMD) تشخیص داده می‌شود، افزود:  استخوان یک بافت زنده است که به طور مداوم در حال تخریب و بازسازی است. در حالت طبیعی بین این دو فرایند تعادل وجود دارد. در سنین زیر ۲۰ سال، روند تشکیل استخوان بیشتر از تخریب است و در نتیجه تراکم استخوان افزایش می‌یابد. بین سنین ۲۰ تا ۴۰ سال، تعادل برقرار می‌شود و تراکم استخوان ثابت می‌ماند، اما پس از ۴۰ سالگی و به‌ویژه در زنان پس از یائسگی، به دلیل تغییرات هورمونی، روند تخریب بر تشکیل غلبه پیدا می‌کند.

وضعیت پوکی استخوان در خراسان شمالی

به گفته وی، خوشبختانه شیوع پوکی استخوان در استان خراسان شمالی از میانگین کشوری و جهانی بالاتر نیست. آخرین بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود ۲۹ درصد جمعیت استان درجاتی از پوکی استخوان دارند. این رقم در زنان ۳۷ درصد و در مردان ۲۳ درصد گزارش شده است.

پیشگیری از پوکی استخوان

دکتر خدابنده گفت: برای جلوگیری از پوکی استخوان، باید به تأمین مواد معدنی مورد نیاز بدن توجه کرد. کلسیم نقش مهمی در تشکیل استخوان، لخته شدن خون، انقباض عضلات و عملکرد قلب و اعصاب دارد. در صورت کمبود کلسیم، بدن آن را از ذخایر استخوان برداشت می‌کند که در بلندمدت موجب ضعف استخوان‌ها می‌شود.

وی افزود: یک فرد بالغ روزانه به حدود ۱۰۰۰ میلی‌گرم کلسیم نیاز دارد و این میزان در نوجوانان و سالمندان بین ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی‌گرم است. هر لیوان شیر حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلی‌گرم کلسیم دارد، بنابراین بهتر است افراد نیاز خود را از طریق مواد لبنی مانند شیر، ماست، پنیر، دوغ، کشک و قره‌قروت تأمین کنند.

عوامل خطر پوکی استخوان

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی با بیان اینکه برخی عوامل خطر غیرقابل تغییر هستند، مانند سن، جنسیت و وراثت، خاطرنشان کرد: اما گروهی از عوامل قابل پیشگیری هستند مانند کم‌تحرکی و نداشتن فعالیت بدنی کافی، مصرف زیاد الکل و سیگار و البته بیماری‌های روماتیسمی و مشکلات جذب روده‌ای (مانند سلیاک)، یائسگی زودرس در زنان و مصرف طولانی‌مدت داروهای خواب‌آور و ضدتشنج نیز در بروز پوکی استخوان نقش دارند.

وی تأکید کرد: تحرک بدنی، به‌ویژه انجام ورزش قبل از دوران نوجوانی، تأثیر چشمگیری در افزایش تراکم استخوان دارد.

چه کسانی باید تراکم استخوان بررسی کنند؟

این متخصص ارتوپد عنوان کرد: بانوان بالای ۶۰ سال و مردان بالای ۷۰ سال باید آزمایش تراکم استخوان انجام دهند. در افرادی که سابقه شکستگی لگن یا مچ دست دارند، یا زنان با یائسگی زودرس، این بررسی باید زودتر انجام شود.

نقش تغذیه و سبک زندگی

وی اظهار کرد: مصرف زیاد کافئین تا قبل از یائسگی تأثیر چندانی ندارد، اما پس از ۵۰ سالگی می‌تواند خطر پوکی استخوان را افزایش دهد. همچنین مصرف زیاد نمک مانع جذب کلسیم شده و در درازمدت باعث کاهش تراکم استخوان می‌شود.

دکتر اکبر خدابنده در مورد فعالیت بدنی نیز گفت: ورزش‌های استقامتی مانند پیاده‌روی، شنا و دوچرخه‌سواری برای تقویت استخوان‌ها مفید هستند.

ویتامین D و نقش آفتاب

به گفته دکتر خدابنده آفتاب بهترین منبع طبیعی برای ویتامین D است، اما باید به شکل درست از آن بهره برد. تابش باید مستقیم روی پوست و بدون شیشه باشد، اما نباید طولانی‌مدت و در ساعات اوج تابش باشد تا از خطر آسیب‌های پوستی و سرطان جلوگیری شود.

وی یادآور شد: کاهش قد ناگهانی یا ایجاد قوز ممکن است نشانه پوکی استخوان باشد اما کاهش تدریجی قد با افزایش سن طبیعی است.

رئیس بیمارستان امام علی (ع) بجنورد در مورد مصرف آب قلم و پای مرغ نیز گفت: به طور قطعی توصیه یا منع نمی‌کنیم، اما مصرف زیاد آن در سنین بالا ممکن است سبب افزایش چربی خون و خطر سکته قلبی شود. در سنین پایین، مصرف محدود آن بلامانع است، اما دریافت کلسیم باید از منابع اصولی و غذایی باشد.

دکتر خدابنده تأکید کرد: پوکی استخوان درمان قطعی ندارد اما قابل کنترل است. درمان اصلی در افراد دچار شکستگی، ترمیم شکستگی است، اما اگر درمان پوکی استخوان انجام نشود، احتمال شکستگی مجدد بالا می‌رود. در بیمارانی که شکستگی بدون ضربه یا علت مشخص دارند، باید درمان پوکی استخوان را آغاز و تراکم استخوان را بررسی کرد.

وی گفت: هر شکستگی ناشی از پوکی استخوان نیست. شکستگی‌های ناشی از این بیماری معمولاً در چهار ناحیه اصلی دیده می‌شود گردن استخوان ران (فمور)، ستون فقرات، مچ دست و بخش بالایی بازو (پروگزیمال هومروس) در حالی‌که پوکی استخوان یکی از شایع‌ترین علل شکستگی در سالمندان است، این بیماری سال‌ها بدون علامت در بدن پیش می‌رود و وقتی خود را نشان می‌دهد که ممکن است دیر شده باشد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی تصریح کرد: اما خبر خوب این است که با سبک زندگی سالم، تغذیه درست، ورزش منظم و دریافت کافی کلسیم و ویتامین D می‌توان روند پیشرفت آن را کند یا حتی متوقف کرد. پوکی استخوان سرنوشت ناگزیر پیری نیست. بلکه نتیجه بی‌توجهی به سلامت استخوان‌هاست. آگاهی، مراقبت و اقدام به‌موقع می‌تواند از شکستگی‌های دردناک و ناتوان‌کننده پیشگیری کند و کیفیت زندگی را تا سال‌های سالمندی حفظ کند.

انتهای پیام