اجرای برنامه جامع حفاظت از ۱۵۴ گونه در خطر انقراض ایران

ایرنا/ سمنان - ایرنا - معاون تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: ایران با موفقیت در احیای گورخر آسیایی در سطح جهانی شناخته شد و هم‌زمان برنامه جامع حفاظت از ۱۵۴ گونه جانوری در معرض خطر انقراض را در دست اجرا دارد.

به گزارش ایرنا، حمید ظهرابی روز سه شنبه در آیین گرامیداشت روز محیط‌بان و جشن احیای گور خر ایرانی با حضور شینا انصاری معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست در گرمسار افزود: این طرح‌ها با هدف حفظ تنوع ژنتیکی و صیانت از سرمایه‌های زیستی کشور اجرا می‌شود و تاکنون برای ۴۳ گونه در حال انقراض برنامه‌های ویژه تدوین شده است.

---

بازار

---

وی گفت: ایران با شناسایی بیش از ۵۴ هزار گونه زیستی، از جایگاه ویژه‌ای در میان کشورهای غنی از تنوع زیستی برخوردار بوده و حفظ این میراث طبیعی، تضمین‌کننده آینده ژنتیکی و زیست‌فناورانه کشور است.

ظهرابی اظهار کرد: تاکنون حدود ۵۴ هزار گونه زیستی در ایران شناسایی شده، اما بررسی در حوزه میکروارگانیسم‌ها و فرمانروهای دیگر هنوز کامل نیست و با انجام مطالعات دقیق‌تر، این عدد افزایش خواهد یافت. هر گونه زیستی، نقشی تعیین‌کننده در شبکه حیات دارد و حذف هر یک از آن‌ها می‌تواند جریان طبیعی زندگی را مختل کند.

میراث غنی محیط زیستی ایران

معاون سازمان حفاظت محیط زیست افزود: ایران در میان کشورهای جهان از نظر تنوع زیستی جایگاهی ممتاز دارد و همان‌طور که برخی کشورها در ورزش یا هنر شناخته شده‌اند، کشور ما نیز با تکیه بر چهره‌هایی چون اسکندر فیروز، مهندس ضیایی، بیژن فرهنگ‌دره‌شی و مهندس بهزاد، در حوزه محیط زیست دارای پیشینه‌ای ارزشمند است. به گفته او، این پیشکسوتان پایه‌گذار تفکر و اقدام علمی در زمینه حفاظت از طبیعت ایران بوده‌اند.

وی با اشاره به نقش تنوع ژنتیکی در توسعه پایدار تصریح کرد: در عصر حاضر، تنوع زیستی و ژن‌ها به‌عنوان ثروت واقعی آینده کشورها شناخته می‌شود و پیشرفت‌هایی چون زیست‌فناوری و زیست‌شناسی مصنوعی نشان می‌دهد که آینده اقتصاد جهان بر پایه این تنوع شکل خواهد گرفت و ایران نیز باید با حفظ و تقویت ذخایر ژنتیکی خود، جایگاهش را در این عرصه تثبیت کند.

تهدیدهای جدی علیه حیات گونه‌ها

به گفته وی، تخریب و نابودی زیستگاه‌ها بزرگ‌ترین تهدید برای تنوع زیستی است و حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد از علل انقراض گونه‌ها را شامل می‌شود و انقراض گونه‌های زیستی از سه بحران بزرگ بشر در قرن حاضر است که پیامدهای آن فراتر از مرزهای ملی خواهد بود.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست خاطرنشان کرد: ایران از سال ۱۳۷۵ به کنوانسیون جهانی تنوع زیستی پیوسته و متعهد به اجرای مفاد آن است و براساس بند سوم این کنوانسیون، دولت‌ها موظف‌اند برای جلوگیری از انقراض گونه‌ها اقدامات عملی انجام دهند و سازمان حفاظت محیط زیست نیز در همین راستا برنامه‌های جامع و بلندمدتی را برای حفاظت و احیای گونه‌های در معرض خطر اجرا می‌کند.

وی با اشاره به وضعیت گونه‌های بحرانی در ایران گفت: در حال حاضر ۸۷ گونه جانوری کشور در شرایط بحرانی و با احتساب گونه‌های آسیب‌پذیر، در مجموع ۱۵۴ گونه در فهرست گونه‌های در معرض خطر انقراض قرار دارند.

او افزود: تا پیش از سال گذشته برای ۲۵ گونه برنامه جامع احیا و حفاظت در حال اجرا بود که سال گذشته ۱۳ گونه دیگر و امسال نیز پنج گونه به آن افزوده شده است.

گورخر آسیایی؛ موفقیتی کم‌نظیر در احیای گونه‌های در خطر

معاون سازمان درباره احیای گورخر آسیایی توضیح داد: این گونه که زمانی در گستره وسیعی از قاره آسیا زیست می‌کرد، اکنون فقط در ایران باقی مانده است و زیستگاه‌های اصلی آن در گذشته نی‌ریز فارس و خارتوران سمنان بود و جمعیت این گونه در فارس از حدود ۷۰ رأس به بیش از ۱۲۰۰ رأس افزایش یافته، اما در سمنان همچنان بین ۱۵۰ تا ۲۵۰ رأس باقی مانده است.

وی افزود: از سال ۱۳۹۰ پروژه احیای گورخر در کویر سمنان آغاز شد و تعدادی از گورها از یزد به خارتوران منتقل شدند تا از نظر ژنتیکی تنوع جمعیت افزایش یابد که در یکی از مراحل انتقال، حادثه‌ای تلخ رخ داد و تعدادی از گورها تلف شدند اما با وجود فشارهای رسانه‌ای، سازمان محیط زیست پروژه را متوقف نکرد و با پیگیری‌های مستمر، طرح با موفقیت ادامه یافت. این دستاورد در سطح جهانی کم‌نظیر ارزیابی می‌شود.

ضرورت انتقاد آگاهانه و مسئولانه

وی با اشاره به تجربه حادثه گورخرها گفت: بخشی از انتقادها در آن زمان از سوی افراد غیرمتخصص مطرح شد که آگاهی کافی از فرآیندهای علمی و حفاظتی نداشتند و معتقدیم انتقاد باید آگاهانه و کارشناسی باشد، چراکه انتقادهای غیرمسئولانه می‌تواند به توقف پروژه‌های مهم و زیان‌های غیرقابل جبران منجر شود که مشابه این اتفاق در طرح تکثیر یوزپلنگ آسیایی در یزد نیز باعث از دست رفتن دو یوز نر از جمعیت جنوبی کشور شد.

تمرکز بر هدف اصلی؛ نجات تنوع زیستی

این مقام مسئول اظهار کرد: هدف اصلی تمامی فعالان حوزه محیط زیست باید نجات تنوع زیستی کشور باشد و گونه‌های در معرض خطر باید در اولویت باشند و احیای آن‌ها باید بر پایه مطالعات علمی و برنامه‌های منظم ادامه یابد.

او افزود: علاوه بر گونه‌های جانوری، برای چند گونه گیاهی نیز برنامه‌های احیا در حال اجراست که باید با جدیت دنبال شود.

به گزارش ایرنا، گورخر آسیایی به‌عنوان یکی از شاخص‌ترین گونه‌های در معرض خطر ایران، در گذشته از دشت‌های مرکزی کشور تا مرز افغانستان و ترکمنستان پراکنده بود، اما تخریب زیستگاه، شکار غیرمجاز و کمبود منابع آبی جمعیت آن را تا مرز انقراض پیش برد. این گونه مقاوم که نماد حیات‌وحش بیابانی ایران شناخته می‌شود، طبق گزارش اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) در فهرست گونه‌های «در خطر انقراض» قرار دارد و اکنون تنها در چند زیستگاه محدود از جمله پارک ملی توران، بهرام‌گور و پارک ملی کویر مشاهده می‌شود.

در پی کاهش شدید جمعیت، از سال ۱۳۹۷ طرح احیای گورخر آسیایی در پارک ملی کویر گرمسار آغاز شد. در نخستین مرحله، ۱۰ رأس گورخر از سایر مناطق کشور به این منطقه منتقل شدند که پنج رأس از آن‌ها به سلامت به مقصد رسیدند و پایه جمعیت جدید را تشکیل دادند. در مراحل بعدی نیز چندین رأس دیگر از یزد و کرمان به این جمعیت افزوده شد و روند زادآوری طبیعی آغاز گردید. اکنون پس از چند سال پایش مستمر، جمعیت گورخر آسیایی در این پارک به حدود ۵۰ رأس رسیده است که بیش از نیمی از آن‌ها در همین منطقه متولد شده‌اند.

به گفته رضا شاه‌حسینی، رییس پارک ملی کویر گرمسار، این موفقیت نتیجه همکاری سازمان حفاظت محیط‌زیست، اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان و محیط‌بانان محلی است و به الگویی موفق در احیای گونه‌های در معرض خطر در کشور تبدیل شده است. او با اشاره به ۹ زایمان موفق در سال ۱۴۰۴، پایداری جمعیت را «نشانه سازگاری مطلوب گونه با اقلیم کویر» دانست و تأکید کرد که تداوم این روند نیازمند تقویت منابع آبی، پوشش گیاهی و جلوگیری از ورود غیرمجاز به محدوده‌های حفاظت‌شده است.