نژاد گاو اصیل سیستانی؛ میراث ژنتیکی ایران و ستون اقتصاد بومی

ویژگی‌هایی چون مقاومت در برابر بیماری‌ها، توانایی تغذیه با علوفه کم‌کیفیت و تولید شیر و گوشت قابل قبول، آن را به یکی از سرمایه‌های ژنتیکی ارزشمند کشور تبدیل کرده است.

با کاهش جمعیت این نژاد به‌دلیل ورود دام‌های غیربومی و تغییر الگوی دامداری، خطر از بین رفتن آن افزایش یافته است. ازاین‌رو، کارشناسان دامپروری حفظ و اصلاح نژاد گاو سیستانی را اقدامی راهبردی برای توسعه پایدار منطقه و صیانت از تنوع زیستی می‌دانند.

اجرای طرح‌های احیای ژنتیکی، ثبت تبار و حمایت از دامداران محلی از مهم‌ترین برنامه‌هایی است که می‌تواند آینده این نژاد ارزشمند را تضمین کند. حفظ گاو اصیل سیستانی، تنها یک اقدام دامپروری نیست، بلکه پاسداشت میراث بومی و اقتصادی ایران است.

۷۵ درصد از وزن گاو سیستانی، گوشت قرمز با کیفیت است

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سیستان گفت: نژاد گاو اصیل سیستانی به‌عنوان یکی از نژادهای بومی ارزشمند ایران، دارای ظرفیت بالایی در زمینه تولید گوشت است و از نظر فاکتورهای تولیدی، در میان نژادهای گوشتی کشور جایگاه ویژه‌ای دارد.

محمدرضا ناروئی راد ادامه داد: ضریب تبدیل مناسب ۸ به ۱، افزایش وزن روزانه بین هزار تا هزار و دویست گرم، بازدهی لاشه ۷۵ درصد و میزان استخوان ۱۸ درصد از جمله شاخص‌هایی هستند که این نژاد را در رده دام‌های گوشتی ممتاز قرار داده است.

وی افزود: از دیگر ویژگی‌های مهم گاو سیستانی می‌توان به مقاومت بالای آن در برابر بیماری‌های مناطق گرمسیری همچون سل و بروسلوز، قانع بودن به جیره‌های غذایی با کیفیت پایین در مقایسه با نژادهای خارجی، تحمل دمای بالا و توانایی بالای تولیدمثل اشاره کرد. این ویژگی‌ها سبب شده‌اند تا این نژاد در شرایط سخت اقلیمی منطقه سیستان نیز کارایی مطلوبی داشته باشد.

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سیستان اظهار داشت: خشکسالی‌های متوالی و کاهش منابع آبی طی چند دهه اخیر، جمعیت این نژاد اصیل را به‌شدت کاهش داده است. در حال حاضر تنها هسته خالص نگهداری و اصلاح این نژاد در ایستگاه تحقیقات دامپروری زهک وابسته به مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سیستان فعالیت دارد.

۳۰ طرح تحقیقاتی برای اصلاح نژاد و حفظ گاو اصیل سیستانی انجام شده است

به گفته نارویی‌راد، طی سال‌های اخیر اقدامات مؤثری برای حفظ و توسعه این نژاد انجام شده است. از جمله می‌توان به اجرای پروژه‌های به گزینی و انتخاب دام‌های نر برتر در داخل ایستگاه و توزیع آن‌ها میان دامداران اشاره کرد که تاکنون ۱۵۰ رأس از این دام‌ها در اختیار دامداران منطقه قرار گرفته است.

وی گفت: بیش از ۳۰ طرح تحقیقاتی در حوزه‌های اصلاح نژاد، تولیدمثل و تغذیه در این مرکز به انجام رسیده است.

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سیستان حفظ گاو سیستانی را به‌عنوان یک ذخیره ژنی با ارزش ملی ضروری دانست و افزود: این ایستگاه بستری مناسب برای اجرای پروژه‌های تحقیقاتی و آموزشی ترویجی در زمینه دامپروری فراهم کرده است.

وی با اشاره به جمعیت فعلی ۳۵۰ رأسی این نژاد در ایستگاه تصریح کرد: بر اساس سیاست‌گذاری‌های انجام‌شده و در صورت تأمین حمایت‌ها و اعتبارات لازم، پیش‌بینی می‌شود طی یک افق پنج‌ساله جمعیت گله گاو سیستانی به دو هزار رأس افزایش یابد.

ضرورت حمایت از گاو اصیل سیستانی برای پایداری اقتصادی منطقه

‌کارشناس و محقق جهاد کشاورزی زهک گفت: گاو اصیل سیستانی به‌عنوان مقاوم‌ترین نژاد بومی ایران، از ظرفیت بالایی برای تطبیق با شرایط سخت اقلیمی برخوردار است.

غلامرضا آذرسا افزود: این نژاد با توجه به گرما، خشکسالی، کمبود منابع غذایی و افزایش ریزگردها در منطقه سیستان توانسته همچنان پایدار بماند و به‌عنوان یکی از ذخایر ژنتیکی ارزشمند کشور شناخته شود.

وی ادامه داد: گاو اصیل سیستانی نه‌تنها در برابر بیماری‌ها و تغییرات آب‌وهوایی مقاوم است، بلکه با کمترین میزان تغذیه نیز می‌تواند عملکرد مطلوبی در تولید گوشت داشته باشد. این ویژگی موجب شده تا این نژاد در میان دامداران سیستان از محبوبیت ویژه‌ای برخوردار باشد.

کارشناس و محقق جهاد کشاورزی بیان کرد: در حال حاضر، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سیستان در شهرستان زهک مسئولیت حفظ و تکثیر این نژاد ارزشمند را برعهده دارد.

وی گفت: این نژاد از نظر تولید شیر در مقایسه با گاوهای خارجی میزان کمتری دارد، اما مزیت اصلی آن در پایداری تولید حتی در شرایط تغذیه ضعیف است.

گاو اصیل سیستانی کشور را به خودکفایی در تولید گوشت می‌رساند

‌آذرسا تاکید کرد: گاو سیستانی به‌دلیل سازگاری با اقلیم گرم و خشک، در مقایسه با نژادهای وارداتی نه‌تنها مقاوم‌تر است بلکه هزینه نگهداری پایین‌تری نیز دارد.

وی در پایان تصریح کرد: پرورش گسترده و صنعتی گاو اصیل سیستانی می‌تواند علاوه بر تأمین بخش قابل توجهی از نیاز کشور به گوشت قرمز، از مهاجرت روستاییان سیستان نیز جلوگیری کند.

حفظ و توسعه نژاد اصیل گاو سیستانی نه‌تنها در پایداری تولید گوشت قرمز در مناطق گرمسیری کشور مؤثر است، بلکه نقشی اساسی در حفظ و نگهداری از تنوع ژنتیکی دام‌های بومی ایران ایفا می‌کند.

اگر حمایت‌های لازم در زمان مناسب انجام شود، گاو اصیل سیستانی می‌تواند به یکی از پایه‌های مهم توسعه اقتصادی و خودکفایی در تولید گوشت کشور تبدیل شود.