تدبیر دولت برای آرامش آبی خراسان‌شمالی؛ طرح‌های بزرگ در مسیر تکمیل

ایرنا/ بجنورد- ایرنا- دولت چهاردهم جدای از اجرای طرح‌های بلندمدت همچون انتقال آب سرانی به شهرهای خراسان‌شمالی، تدابیر کوتاه مدتی نیز همچون اجرای طرح جهاد آبرسانی در روستاها و انتقال آب پلنگ دره بجنورد اندیشیده است که بی تردید تکمیل آنها بخش قابل توجهی از مشکلات کمبود آب این منطقه را حل می‌کند.

به گزارش ایرنا، خراسان‌شمالی، سرزمین زیبایی‌ها و غنای فرهنگی، این روزها با چالش بزرگ کمبود آب دست و پنجه نرم می‌کند به گونه ای که این مساله نه تنها بر زندگی کشاورزان و دامداران تاثیر گذاشته است بلکه به روحیه مردم این دیار نیز آسیب می زند.

---

بازار

---

در گوشه و کنار این سرزمین، چهره‌های نگران و خسته‌ای را می‌بینیم که به آسمان می‌نگرند، گویی منتظر بارانی هستند که به ندرت بر زمین می‌نشیند.

دشت‌های خشک و بی‌آب، یادآور روزهای سختی هستند که مردم با امید به آینده‌ای روشن، تلاش می‌کنند تا با این بحران مقابله کنند. در هر دشت و روستایی، صدای ناله‌ی زمین را می‌شنویم و در دل هر فردی، حسرت بر روزهای پرآب و آبادانی موج می‌زند.

اما در این میان، دولت نیز دست روی دست نگذاشته است، اقدامات امیدبخش و قابل توجهی در راستای تامین آب در روستاها و مناطق شهری انجام می دهد.

اجرای طرح جهاد آبرسانی در روستاها و تامین آب مرکز خراسان شمالی از محل منطقه پلنگ دره بجنورد از طرح های شاخص در حال اجرا است که در این خصوص گفت و گویی با امیر فاطمی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان شمالی خواهیم داشت.

ایرنا: آقای فاطمی، با توجه به شرایط اقلیمی استان، وضعیت منابع آبی خراسان‌شمالی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

فاطمی: خراسان‌شمالی در اقلیم خشک و نیمه‌خشک ایران قرار دارد، اما در یکی دو دهه اخیر شدت خشکسالی‌ها به‌قدری افزایش یافته که دیگر نمی‌توان با روش‌های سنتی یا صرفا با اتکا به منابع زیرزمینی، نیاز مردم را تامین کرد. در واقع، بحران امروز ما حاصل ترکیبی از کاهش بارندگی، تغییر الگوی مصرف، فرسودگی زیرساخت‌ها و تغییر اقلیم جهانی است.

در بسیاری از مناطق استان، افت سطح آب‌های زیرزمینی بین نیم تا یک متر در سال گزارش می‌شود. چشمه‌هایی که تا چند سال پیش منبع اصلی تامین آب روستاها بودند، امروز یا خشک شده‌اند یا دبی آبدهی آن‌ها به‌شدت کاهش یافته است. در کنار این مساله، افزایش جمعیت و توسعه مناطق شهری، فشار زیادی بر منابع موجود وارد کرده است.

به همین دلیل، ما در شرکت آب و فاضلاب استان، در کنار مدیریت منابع موجود، تمرکز خود را بر ایجاد منابع پایدار و اجرای طرح‌های انتقال آب گذاشته‌ایم. دولت چهاردهم نیز نگاه بسیار جدی و راهبردی به مساله آب دارد و ما امروز شاهد هم‌افزایی بین دستگاه‌های اجرایی، سپاه، استانداری و وزارت نیرو در این زمینه هستیم.

ایرنا: طرح جهاد آبرسانی از جمله طرح‌های شاخص دولت در استان است. در این طرح دقیقا چه اقداماتی انجام می‌شود و چه میزان پیشرفت دارد؟

فاطمی: طرح جهاد آبرسانی، حرکتی جهادی و ملی است که با هدف رفع عطش مناطق روستایی، کاهش مهاجرت و ایجاد عدالت در دسترسی به آب اجرا می‌شود.

این طرح در خراسان‌شمالی، شامل اجرای ۷۷۱ کیلومتر خط انتقال، احداث مخازن ذخیره، اصلاح و توسعه شبکه‌های فرسوده و تجهیز چاه‌های جدید است.

تا امروز حدود ۱۴۰ کیلومتر از این خط انتقال اجرا شده و عملیات در بیش از ۵۰ روستا به‌صورت فعال در جریان است. با بهره‌برداری از مجموع این طرح‌ها، بیش از ۲۰۰ هزار نفر از روستاییان استان از نعمت آب شرب بهداشتی و پایدار بهره‌مند خواهند شد.

آنچه اهمیت دارد، نگاه چندوجهی این طرح است. ما تنها به احداث لوله و مخزن اکتفا نکرده‌ایم؛ بلکه موضوع آموزش، کاهش هدررفت و استفاده از تجهیزات نوین را هم در دستور کار قرار داده‌ایم.

در بسیاری از روستاها، شبکه‌های انتقال و مخازن ذخیره بیش از ۳۰ سال قدمت دارند و عملا بخش زیادی از آب قبل از رسیدن به مصرف‌کننده هدر می‌رفت. امروز با اجرای این طرح‌ها، راندمان انتقال در برخی مناطق تا ۳۰ درصد افزایش می یابد.

ایرنا: هزینه اجرای این طرح چقدر است و چه نهادهایی در آن نقش دارند؟

فاطمی: اعتبار طرح جهاد آبرسانی در خراسان‌شمالی پنج‌ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال است که از محل منابع ملی و استانی تامین می‌شود. خوشبختانه در این طرح، قرارگاه امام حسن مجتبی(ع) سپاه نقش محوری دارد و با روحیه جهادی و سرعت بالا، اجرای طرح ها را پیش می‌برد.

در قالب این طرح، چند مجتمع بزرگ در حال احداث است؛ از جمله مجتمع ۶۷ روستایی شیرین‌دره و مانه، مجتمع ۵۵ روستایی پرسه‌سو در رازوجرگلان، مجتمع زیدرسرانی شیروان و مجتمع ۱۳ روستایی کهنه‌جلگه مانه. هر یک از این مجتمع‌ها چندین روستا را زیر پوشش قرار می‌دهند و تأثیر مستقیم بر ماندگاری جمعیت در مناطق روستایی خواهند داشت.

در آینده نزدیک نیز، با حمایت استاندار محترم و وزارت نیرو، وارد مرحله دوم جهاد آبرسانی خواهیم شد که شامل عقد قرارداد جدید با سپاه و جذب اعتبارات تکمیلی است. هدف ما این است که در دو سال آینده هیچ روستایی در استان از نظر آب شرب در وضعیت بحرانی نباشد.

ایرنا: در بخش شهری نیز بحران کم‌آبی به‌ویژه در بجنورد جدی است، دولت چه برنامه‌هایی برای رفع این مشکل دارد؟

فاطمی: درست است. در استان ما ۲۷ طرح آبرسانی شهری در حال اجراست که برای ۲۲۰ هزار نفر از شهروندان استان آب پایدار فراهم خواهد کرد. اما بدون تردید، مهم‌ترین و حیاتی‌ترین طرح در حال حاضر، طرح انتقال آب از منطقه پلنگ‌دره به شهر بجنورد است.

بجنورد به‌ عنوان مرکز استان، در سال‌های اخیر رشد جمعیتی و مصرف بالایی داشته و منابع سنتی تامین آب آن دیگر پاسخگو نیستند. در تابستان‌های گذشته، شاهد افت محسوس فشار آب در برخی مناطق شهر بودیم. از همین رو، طرح پلنگ‌دره با هدف افزایش فوری ظرفیت تامین آب بجنورد در دستور کار قرار گرفت.

ایرنا: لطفا درباره جزییات طرح پلنگ‌دره و مراحل پیشرفت آن بیشتر توضیح دهید.

فاطمی: طرح انتقال آب پلنگ‌دره در واقع طرحی اضطراری و حیاتی است که از حدود ۲ سال پیش آغاز شده است. هدف اصلی آن، افزایش ۴۰۰ لیتر بر ثانیه به ظرفیت آب آشامیدنی شهر بجنورد است.

این طرح شامل چند بخش است: حفر چاه‌های جدید در محدوده پلنگ‌دره، اجرای خط انتقال اصلی به طول بیش از ۱۳ کیلومتر، احداث ایستگاه پمپاژ و احداث مخازن ذخیره در نقاط مرتفع شهر. اکنون فاز نخست طرح با پیشرفت فیزیکی ۵۵ درصدی در حال اجراست و برای تکمیل آن به یک‌هزار و ۷۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز داریم.

در صورت تامین این اعتبار، پیش‌بینی ما این است که تا بهمن‌ماه امسال فاز اول به بهره‌برداری برسد. این فاز به تنهایی بخش عمده‌ای از نیاز بجنورد را در فصل تابستان جبران خواهد کرد.

فاز دوم طرح نیز شامل حفر و تجهیز چهار حلقه چاه دیگر و اجرای ۱۳ هزار و ۴۰۰ متر خط انتقال جدید است که پس از اتمام، ۲۳۲ لیتر بر ثانیه دیگر به ظرفیت آبرسانی شهر افزوده می‌شود. مجموع این ۲ فاز می‌تواند برای چند سال آینده پایداری شبکه آبرسانی بجنورد را تضمین کند.

ایرنا: وضعیت طرح‌های مشابه در دیگر شهرهای استان به‌ویژه شیروان چگونه است؟

فاطمی: در شهر شیروان نیز یکی از مهم‌ترین طرح های آبرسانی کشور اجرا شده است. مرحله نخست طرح آبرسانی پایدار به شیروان در دی‌ماه سال گذشته و با حضور وزیر نیرو افتتاح شد. این مرحله شامل احداث خطوط انتقال، پمپاژ و مخازن ذخیره بود که امروز تاثیر آن را در پایداری آب شهری می‌بینیم.

اکنون وارد مرحله دوم طرح شده‌ایم که شامل تکمیل مخزن ۱۰ هزار مترمکعبی، حفر و تجهیز ۲ حلقه چاه با دبی ۷۰ لیتر بر ثانیه و اجرای هفت کیلومتر خط برگشت به مخزن اصلی است.

این طرح نه‌تنها تامین آب پایدار برای مردم شیروان را تضمین می‌کند بلکه با توجه به موقعیت جغرافیایی شهر، در آینده می‌تواند به مرکز تامین و پشتیبانی مناطق پیرامونی نیز تبدیل شود.

ایرنا: میزان تولید و مصرف آب شرب استان در سال جاری چقدر بوده است؟

فاطمی: شرکت آب و فاضلاب خراسان‌شمالی از ابتدای امسال تاکنون ۳۴ میلیون و ۵۱۲ هزار مترمکعب آب شرب بهداشتی تولید کرده است.

از این مقدار، حدود چهار میلیون و ۵۲۷ هزار مترمکعب از سدهای شیرین‌دره، بیدواز و بارزو تامین شده و مابقی، یعنی حدود ۳۰ میلیون مترمکعب از منابع زیرزمینی شامل ۳۸۸ حلقه چاه، ۱۷۹ چشمه و ۱۱ رشته قنات برداشت شده است.

این آمار نشان می‌دهد که سهم آب‌های سطحی در تامین آب استان هنوز پایین است و برای همین، توسعه طرح‌های سدسازی و انتقال آب از مناطق بالادست در دستور کار وزارت نیرو قرار دارد.

ما همچنین با بهره‌گیری از فناوری‌های نو، مانند سیستم‌های هوشمند کنترل فشار و پایش آنلاین کیفیت آب، تلاش کرده‌ایم تا هدررفت شبکه کاهش یابد. هم‌اکنون نرخ هدررفت آب در استان حدود ۲۴ درصد است و هدف‌گذاری ما این است که تا پایان سال آینده آن را به ۲۰ درصد کاهش دهیم.

ایرنا: با این شرایط، آینده منابع آبی خراسان‌شمالی را چگونه می‌بینید؟

فاطمی: اگر بخواهیم واقع‌بین باشیم، خراسان‌شمالی هیچگاه استان پرآبی نخواهد بود، اما با مدیریت صحیح، می‌تواند استانی با آب پایدار و مصرف بهینه باشد. ما باید یاد بگیریم با منابع محدود، زندگی پایدار بسازیم.

در کنار طرح‌های فیزیکی، باید به فرهنگ مصرف آب هم توجه کنیم. امروز حتی یک درصد صرفه‌جویی در مصرف خانگی، معادل صرفه‌جویی میلیون‌ها مترمکعب در سال است. دولت چهاردهم بر همین مبنا طرح‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی را در مدارس، روستاها و رسانه‌ها آغاز کرده است.

از سوی دیگر، با تکمیل طرح‌های انتقال آب سرانی، پلنگ‌دره و جهاد آبرسانی، آینده استان از نظر تامین آب شرب به مراتب روشن‌تر خواهد شد. مهم این است که مردم بدانند دولت این بار با رویکردی علمی، میدانی و جهادی وارد عمل شده است.

ایرنا: سخن پایانی شما برای مردم استان؟

فاطمی: مردم خراسان‌شمالی مردمی صبور، پرتلاش و قدرشناس‌اند، ما در مجموعه شرکت آب و فاضلاب، شبانه‌روز برای رفاه این مردم کار می‌کنیم و به آینده امیدواریم. یقین دارم که با تداوم طرح‌های فعلی و حمایت دولت چهاردهم، روزی خواهد رسید که نگرانی از کمبود آب در این استان جای خود را به آرامش و اطمینان بدهد.

آب، رگ حیات سرزمین است. اگر امروز از آن مراقبت کنیم، فردا دشت‌های خشک ما دوباره سبز خواهند شد.