صدای جاودانه چکش مسگرهای زنجان؛ میراثی که قرن‌ها طنین‌انداز است

ایسنا/ صدای چکش‌ها در هم می‌پیچد و کوبه‌ی زمان را به گوش می‌رساند؛ آهنگ کهنه‌ای که قرن‌هاست در راسته‌ مسگرها زنجان طنین دارد. بوی فلز داغ و نقش دستان پینه‌بسته‌ استادکاران در هوای این گذر پیچیده است. 

اینجا قلب تپنده‌ بازار قدیمی زنجان است؛ جایی که شعله‌ کوره‌ها هنوز از خاطره‌ دیروز روشن مانده و دیوارهای آجری روایتگر هنر و رنج مردانی‌اند که از مس، جان می‌تراشند.

---

بازار

---

بازار مسگرهای زنجان، با معماری چشم‌نواز، نه تنها بازمانده‌ای از تاریخ کهن شهر است، بلکه نماد زنده‌ فرهنگ و صنعت زنجان به شمار می‌رود؛ شهری که به حق پایتخت صنایع‌دستی فلزی ایران لقب گرفته است.  

محمد صانعی‌پور یکی از معدود مسگرهای جوانی که هنوز چراغ کارگاهش را روشن نگه داشته است. این جوان ۵ - ۶ سال پیشوارد این صنعت شده است؛ کارگاه مدرنی داشت، ظروف خاص و جدیدی تولید می‌کرد، دانشگاه نرفته بود و  انتخاب صنعت مس به پیشنهاد شریک بوده است؛ از او درباره وضعیت بازار می‌پرسم و پاسخ می‌دهد: چند سال پیش، وقتی ظروف مسی مد شده بود، کار و کاسبی ما هم رونق گرفت. ولی حالا نه از آن تب‌وتاب خبری هست و نه از فروش. اجاره کارگاه بالا است، تهیه مواد اولیه خودش یک داستان دیگر دارد، از طرفی تبلیغات درست‌ و حسابی هم برای معرفی کار مس در شهر نداریم.

او ظروف را نانو می‌کند، به گفته خودش، این ظروف در برابر سیاه شدن مقاوم‌ هستند و دیرتر تغییر رنگ می‌دهند.

محمد می‌گوید: لایه خیلی نازک روی ظرف می‌زنیم که جلوی واکنش مس با هوا و آب را می‌گیرد. کیفیت ظرف مثل قبل باقی می‌ماند، فقط ظاهرش دیرتر کدر می‌شود. ما هم به مشتری می‌گوییم که نباید با وایتکس یا شیشه‌پاک‌کن تمیزش کند، فقط یه دستمال نمدار کافی است.

این جوان صنعتگر معتقد است که صنعت مس در صورت حمایت مسئولان می‌تواند جان دوباره‌ای بگیرد.

ضعف در توسعه زیرساخت‌ها و تکمیل زنجیره ارزش صنعت مس

ایران با برخورداری از ذخایر غنی فلزات غیرآهنی، به‌ویژه مس، جایگاهی ویژه در نقشه معدنی جهان دارد، با این حال فاصله چشمگیری میان حجم ذخایر و میزان بهره‌برداری وجود دارد. در حالی‌که کشور از نظر ذخایر مس در رتبه پنجم جهان ایستاده، از نظر تولید محتوا و کاتد در جایگاه پانزدهم قرار دارد؛ فاصله‌ای که نشان از ضعف در توسعه زیرساخت‌ها و تکمیل زنجیره ارزش این صنعت دارد.

طبق اهداف برنامه هفتم توسعه افزایش تولید کاتد مس تا بیش از ۵۰۰ هزار تن و رسیدن ایران به رتبه هشتم جهانی هدف‌گذاری شده است، اما تحقق این هدف نیازمند اصلاح سیاست‌های کلان خروج دولت از قیمت‌گذاری دستوری و فراهم‌سازی فضای رقابتی سالم است.

در حالی‌که کشورهای منطقه از جمله عربستان، با سرعت به سمت توسعه صنایع معدنی و ایجاد واحدهای بزرگ تولیدی پیش می‌روند، ایران همچنان از ظرفیت معادن خود به طور کامل بهره‌مند نشده است. توسعه پایدار در صنعت مس تنها با نگاه بلندمدت، سرمایه‌گذاری هوشمند و تکمیل زنجیره تولید میسر خواهد بود.
 
صنعت مس زنجان پیوند هنر و اقتصاد در مسیر توسعه پایدار

بنا بر اعلام روابط‌عمومی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی زنجان، اکنون بیش از ۱۰۰ واحد صنعتی و نیمه‌صنعتی در زمینه تولید محصولات مسی در زنجان فعال‌ هستند و در کنار آن‌ها، حدود ۵۰۰ کارگاه سنتی با بهره‌گیری از مهارت استادکاران بومی و خلاقیت نسل جدید، چرخ این صنعت را به حرکت درآورده‌اند.

همچنین مجموعاً بیش از ۸ هزار نفر در این حوزه به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم مشغول به کار هستند؛ آماری که نشان می‌دهد مسگری دیگر صرفاً یک حرفه خانوادگی نیست، بلکه صنعتی با ظرفیت اشتغال پایدار است.

زیرشاخه‌هایی چون مسگری سنتی، پیروزه‌کوبی، میناکاری و مس‌پردازی امروز به بخش مهمی از زنجیره ارزش صنایع دستی زنجان بدل شده‌اند. در سال گذشته، صادرات محصولات مسی زنجان بیش از ۵۰۰ هزار دلار ارزآوری داشته است و کشورهایی مانند هند، ترکیه، کانادا، روسیه، آلمان، عمان و امارات از مشتریان اصلی این محصولات به شمار می‌روند.

کارشناسان گردش مالی این صنعت را بیش از ۴۳۹ میلیارد تومان در ماه برآورد کرده‌اند که نقش مهمی در رونق اقتصادی استان دارد. استان‌هایی چون اصفهان، تهران و مشهد نیز بازارهای مصرف پررونقی برای تولیدات مسی زنجان به‌شمار می‌روند. 

 مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی زنجان ‌در این رابطه به خبرنگار ایسنا می‌گوید: ۱۲ هزار هنرمند در ۵۵ رشته صنایع‌دستی در استان زنجان فعالیت می‌کنند. 

سیدمیکائیل موسوی با بیان اینکه از ۲۹۹ رشته صنایع دستی شناسایی شده در کشور، ۵۵ رشته در استان زنجان فعال است، می‌افزاید: مهم‌ترین رشته‌های صنایع دستی استان شامل تولیدات مس، ملیله و چاقو است. 

 رایزنی برای توسعه صادرات محصولات مسی

درباره جزییات آمار مسگرهای زنجان، معاون هنرهای سنتی و صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان هم به خبرنگار ایسنا، می‌گوید: در حال حاضر بیش از ۵۰۰ کارگاه فعال و انفرادی در حوزه تولید ظروف مسی، محصولات تزئینی و مصرفی در استان فعالیت دارند که در مجموع برای حدود ۵ هزار نفر شغل مستقیم و ۳ هزار نفر اشتغال غیرمستقیم ایجاد کرده‌اند. 

داریوش نادری ادامه‌ می‌دهد: با همکاری اداره‌کل آموزش فنی و حرفه‌ای، دوره‌های آموزشی تخصصی در حوزه بازاریابی، بازاریابی اینترنتی و برندسازی با بیش از ۱۴۰ نفر ساعت آموزش برای هنرمندان صنایع‌دستی استان در حال برگزاری است تا بتوانند در زمینه فروش، معرفی و صادرات محصولات خود توانمند شوند. 

وی در بخش دیگری از سخنانش درباره اقدامات انجام‌شده برای توسعه صادرات محصولات صنایع‌دستی زنجان، به‌ویژه در حوزه مس، می‌افزاید: در جریان برگزاری نشست‌های اخیر با حضور رایزنان فرهنگی کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی‌(اکو) در زنجان، مذاکرات اولیه برای گسترش صادرات محصولات مسی استان انجام شد. هدف ما رفع موانع موجود و فراهم‌سازی زمینه صادرات رسمی و پایدار محصولات مسی زنجان به بازارهای بین‌المللی است. 

در نهایت ... 

صنعت مس زنجان ظرفیت بالایی برای رشد، فروش و حتی صادرات دارد. ظروف مسی علاوه بر زیبایی و ارزش فرهنگی به‌خاطر خواص درمانی و تأثیر مثبت بر سلامت بدن، در بسیاری از کشورها مورد توجه هستند. کارشناسان معتقدند اگر بتوان زمینه صادرات به کشورهای همسایه را فراهم کرد، این صنعت می‌تواند به یکی از برندهای شاخص ایران تبدیل شود.

با این حال  یکی از بزرگ‌ترین ضعف بازار مس زنجان در بازاریابی و برندسازی است. بسیاری از کارگاه‌ها و فروشندگان هنوز آموزش‌های لازم در حوزه تبلیغات و فروش مدرن را ندیده‌اند  اگر بتوان در این زمینه آموزش و حمایت ایجاد کرد و از ظرفیت بلاگرها و اینفلوئنسرها برای معرفی محصولات استفاده کرد، بازار مس زنجان رشد چشمگیری خواهد داشت.

در واقع مس زنجان کمبود کیفیت ندارد؛ تنها نیاز دارد دیده شود و معرفی شود. با بازاریابی هدفمند تبلیغات خلاقانه و ایجاد برندهای معتبر، می‌توان این صنعت اصیل را دوباره درخشان کرد تا نام زنجان نه‌ فقط در ایران، بلکه در بازارهای جهانی بدرخشد.

انتهای پیام