الگوی کشت؛ کلید مقابله با ناترازی تولید در کشاورزی استان اردبیل

ایرنا/ اردبیل - ایرنا - اجرای الگوی کشت با هدف مقابله با خشکسالی و ناترازی‌های تولید در بخش کشاورزی استان اردبیل طی سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته اما پیشبرد و تحقق آن مستلزم عزم جدی مسئولان مربوطه و کشاورزان استان است.

به گزارش ایرنا، با روی کار آمدن دولت چهاردهم اصلاح الگوی کشت به عنوان سیاست‌های راهبردی بخش کشاورزی برای مقابله با چالش‌های اقلیمی و ناترازی‌های تولید در دستور کار قرار گرفت و در استان اردبیل هم مطابق سیاست‌های دولت برای مقابله با ناترازی تولید در بخش کشاورزی اصلاح الگوی کشت در شبکه پایاب خداآفرین و شبکه مغان پیاده شد.

---

بازار

---

استان اردبیل با چالش‌های متعددی نظیر تغییرات اقلیمی، بحران منابع آب و ناپایداری در زنجیره تولید و بازار محصولات کشاورزی مواجه است ، در چنین وضعیتی اصلاح الگوی کشت نه‌ تنها یک ضرورت فنی بلکه اقدامی ملی و راهبردی برای تامین امنیت غذایی پایدار در استان است؛ موضوعی که در سطح عالی دولت به آن توجه جدی شده است.

اردبیل با تولید سالانه ۴.۵ میلیون تن انواع محصول چهار درصد از مجموع تولیدات کشاورزی کشور را به خود اختصاص داده و شدیدترین خشکسالی نیم قرن اخیر را تجربه می‌کند و منابع آبی این استان در وضعیت نامناسبی قرار دارد لذا توسعه الگوی کشت در این استان بسیار ضروری به نظر می‌رسد.

اگرچه در این سال‌ها اقدامات خوبی برای اصلاح الگوی کشت آغاز شده اما هنوز که هنوز است محصولاتی چون سیب زمینی و گندم به عنوان محصولات با نیاز آبی زیاد تولید نخست استان بوده و حتی محصولات جالیزی از جمله هندوانه و برنج نیز در شمال استان کاشته می‌شود.

در زمینه آبیاری نیز شیوه غرقابی در بین کشاورزان رواج داشته و استان در زمینه استفاده از آبیاری نوین در رده‌های آخر کشور قرار دارد.

وضعیت به حدی رسیده که نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه اردبیل اخیرا در خطبه‌های نماز جمعه گفت: بی‌آبی سراغ این استان هم آمده است ، وظیفه ملت صرفه‌جویی هم در مصرف خانگی و هم در کشاورزی است اما دولت محترم باید در اولین فرصت دستور ممنوعیت آبیاری غرقابی را صادر کند.

آیت‌الله سیدحسن عاملی افزود: آب خلیج فارس با ۲ شاخه به استان کرمان و با ۲ شاخه به استان فارس و همچنین به اصفهان رسیده است، در حالی که فاصله این سه استان با خلیج فارس خیلی زیاد است.

وی افزود: این در حالی است که اردبیل ۶۰ کیلومتر بیشتر با دریای خزر فاصله ندارد و مختصات زمینی و توپوگرافی آن نیز توسط پیمانکار تبرعاً انجام پذیرفته است.

وی ادامه داد: با انتقال آب از دریای خزر به اردبیل هم آب شرب شهر و هم آب صنایع برای همیشه تامین خواهد شد و انتظار این است که در سفر آتی ریاست محترم جمهور به استان این موضوع در نظر مسئولان و نمایندگان محترم قرار بگیرد ، اکنون تمام کشورهای حاشیه خزر نیز از این نعمت بهره‌مند هستند.

اینکه چرا هنوز کشاورزان با وجود حمایت‌های دولت از تغییر الگوی کشت و جایگزینی سامانه آبیاری سنتی با تحت فشار استقبال چندانی نکرده‌اند جای بحث دارد، اینکه شاید اقدام‌های تبلیغاتی و ترویجی در این زمینه کافی و اقناع کننده نبوده ، اینکه در روند پرداخت تسهیلات و اجرای طرح‌های جایگزینی رفتار و اقدام ارگان‌های مسئول سختگیرانه بوده و یا اینکه کشاورزان به واسطه تعلق به کشت سنتی و هراس از احتمال ضرر در صورت تغییر الگوی کشت استقبال چندانی از طرح‌ها نکرده‌اند نیاز به بررسی کارشناسانه دارد،

اما آنچه مسلم است با توجه به شرایط اقلیمی و وضعیت بحرانی آب اجرای طرح‌های اصلاحی و مدیریت منابع آب و خاک در استان امری ضروی است که به هر ترتیب باید اجرایی شود.

سه راهبرد اساسی در الگوی کشت

برنامه‌ریزی تعیین الگوی بهینه کشت مانند هر نوع برنامه‌ریزی دیگری در سه سطح راهبردی، ساختاری و عملیاتی صورت می‌گیرد ، در سطح راهبردی خط‌ مشی کلی الگوی کشت از سوی وزارت جهاد کشاورزی تعیین شده و تصمیمات بنیادی و اساسی که بیشتر ناظر بر سیاست‌های کلان کشور است، اتخاذ می‌شود.

در سطح ساختاری نیز برنامه الگوی کشت به تعیین ارجاع مکانی که معمولاً واحدهای هیدرولوژیکی است، پرداخته و نوعی برنامه‌ریزی منطقه‌ای است که اهداف آن از درون مناطق و راهبردهای آن در ارتباط با برنامه‌های ملی تعیین می‌شود.

در سطح عملیاتی نیز اهداف مشخص و جزیی در راستای امکانات و محدویت‌های مناطق و در جهت راهبردهای فوق تعیین می‌شود. مهم‌ترین گام در تصمیم‌ تهیه الگوی کشت بهینه تعیین هدف یا اهداف الگوست ، مهم‌ترین اهدافی که در این زمینه باید مدنظر قرار بگیرد مزیت‌های اقتصادی، سازگاری با شرایط اقلیمی، ‏بهره‌داری بهینه از منابع تولید، تناسب با پتانسیل‌های منطقه‌ای، توجه به اصول پایداری تولید محصولات کشاورزی، ملاحظات زیست‌محیطی، همسویی با سیاست‌های کلان کشور و تامین امنیت غذایی است.

گام بعدی در تهیه الگوی کشت توجه به محدودیت‌هایی است که مهم‌ترین آن نهاده‌های تولید است ، محدودکننده‌ترین نهاده مهم‌ترین نهاده در تعیین الگوی بهینه کشت محسوب می‌شود.

افزایش ارزش افزوده کشاورزی نیازمند تغییر الگوی کشت است

با توجه به کاهش شدید سطح منابع آبی زیرزمینی و روزمینی توجه به حفظ بهره‌وری و حاصلخیزی خاک تنها راه جلوگیری از هدر رفت آب و ناترازی بخش کشاورزی اصلاح الگوی کشت در مزارع استان اردبیل است.

مسعود امامی یگانه ، استاندار اردبیل در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: تغییر الگوی کشت ، خروج از خام‌فروشی و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی باید از سوی سازمان جهاد کشاورزی استان برای افزایش ارزش افزوده محصولات و تولیدات این بخش به طور جدی پیگیری شود.

وی افزود: در کنار الگوی کشت باید از خام‌فروشی تولیدات کشاورزی هم خارج شویم تا ارزش افزوده این بخش افزایش یابد.

امامی یگانه ادامه داد: برخی محصولات در مزارع و باغات کشت می‌شود که خود زارع و کشاورز رغبت برداشت محصول آن را ندارد و در این زمینه با شرکت‌های کشت، صنعت و دامپروری فعال در شمال استان رایزنی شده و با هلدینگ‌های سرمایه‌گذاری نیز تفاهم‌نامه منعقد شده تا ایجاد باغات پسته در استان رونق داشته باشد.

وی اضافه کرد: با هدف تغییر الگوی کشت در استان ایجاد باغات پسته در حدود ۲ هزار و ۷۰۰ هکتار برنامه‌ریزی خواهد شد و در کنار آن باید آبیاری مدرن و نوین را همچنان توسعه دهیم.

تدوین برنامه‌های تشویقی برای تغییر الگوی کشت

بهروز خلیلی ، معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار اردبیل هم خواستار تدوین برنامه‌های تشویقی برای کشاورزانی شد که در راستای تغییر الگوی کشت و مصرف بهینه آب اقدام موثر انجام می‌دهند.

وی اظهار کرد: توجه به میزان سطح زیرکشت و تولید محصولات کم‌آب‌بر با صرفه اقتصادی دارای اهمیت بوده و باید توسط جهاد کشاورزی استان مدیریت شود.

معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار اردبیل خواستار توجه مسئولان جهاد کشاورزی به اصلاح الگوی کشت با توجه به کمبود منابع آبی در تمام مناطق این استان شد.

خلیلی ادامه داد: روند فعلی الگوی کشت و روش‌های آبیاری در استان رضایت‌بخش نیست و باید تغییرات اساسی در شیوه مصرف و مدیریت آب، به‌ویژه در بخش کشاورزی ایجاد شود.

وی با اشاره به ضرورت تدوین اطلس کشت توسط سازمان جهاد کشاورزی استان بیان کرد: اجرای این طرح امکان برنامه‌ریزی دقیق برای نوع و میزان کشت محصولات را فراهم می‌کند و به مدیریت منابع آب کمک خواهد کرد.

خلیلی همچنین بر اجرای کامل برنامه‌های سازگاری با کم‌آبی در استان اردبیل تاکید کرد و افزود: دستگاه‌های اجرایی باید در بازه‌های زمانی مشخص، عملکرد خود در اجرای برنامه‌ها را گزارش دهند.

معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار اردبیل گفت: با توجه به نتایج مطالعات علاج‌بخشی آبخوان دشت اردبیل، سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل باید استقرار الگوی کشت محصولات کم‌آب‌بر را با نسبت ۵۰ درصد پاییزه و ۵۰ درصد بهاره در محدوده آبخوان عملیاتی کند.

کشاورزان الگوی کشت را رعایت کنند

علی حسین احدی‌عالی ، رییس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل از کشاورزان خواست برنامه‌های طرح الگوی کشت را به عنوان یک اصل اجتناب‌ناپذیر رعایت کنند.

وی افزود: برای جلوگیری از هرگونه ضرر و زیان احتمالی، کشاورزان باید قبل از اقدام به کشت با مسئولان و کارشناسان این مدیریت هماهنگ بوده و از کشت بی‌رویه محصولات کشاورزی خودداری کنند.

احدی عالی اظهار کرد: امسال اصلاح الگوی کشت بر مبنای مدیریت بهینه منابع آبی موجود و کشت گیاهانی با مصرف آبی کم و تولید و عملکرد بالا انجام می‌گیرد.

وی به کشاورزان توصیه کرد برای استفاده بهینه از منابع آبی موجود روش‌های نوین آبیاری را جایگزین آبیاری سنتی و مرسوم کرده و قبل از اقدام به کشت از وضعیت منابع آبی سدهای استان اطلاع حاصل کنند.

احدی عالی بیان کرد: در اجرای سیاست‌های تغییر الگوی کشت اقدامات ترویجی متعددی در راستای افزایش کشت گیاهانی با مصرف بهینه آب و ارزش اقتصادی بالا در اردبیل انجام شده است.

وی افزود: توسعه کشت دانه روغنی کلزا ، غلات دانه‌ریز (گندم و جو) در کشت پاییزه و کشت حبوبات (انتظاری و بهاره)، کشت‌های گلخانه‌ای ، کشت گیاهان دارویی ،زعفران و کشت حبوبات علوفه‌ای بسیار با اهمیت بوده و به کشاورزان توصیه می‌شود این گیاهان را به عنوان الگوی کشت در برنامه کشت خود قرار دهند.

رییس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل با بیان اینکه الگوی کشت در راستای حمایت از امنیت غذایی است ، افزود: اقتصاد کشاورزی در گذشته اقتصاد معیشتی بود اما امروز کشاورزی به عنوان کشاورزی معیشتی مطرح نیست و به عنوان کشاورزی اقتصادی مدنظر قرار گرفته است.

وی ادامه داد: امروز بحث ما این است که چگونه می‌توان کشاورزی اقتصادی را به صنعت کشاورزی تبدیل کرد بنابراین باید تلاش شود سرمایه‌گذاری‌ها در این بخش افزایش یافته و کشت محصولات نیز بر اساس الگوی کشت رایج در استان توسعه یابد.

به گزارش ایرنا، محصول گندم با حدود ۳۰۵ هزار هکتار، بیشترین سهم اراضی کشت محصول کشاورزی در استان اردبیل را دارد.

اردبیل در تولید بسیاری از ارقام و محصولات کشاورزی از جمله رتبه اول تولید عدس، رتبه اول تولید کلزا، رتبه دوم تولید سیب زمینی، رتبه سوم تولید عسل، رتبه پنجم تولید چغندر قند، رتبه هفتم تولید حبوبات و رتبه هفتم تولید گندم و جو را دارد