کردستان در چنگال خشکسالی

ایرنا/ سنندج- ایرنا- خشکسالی، چالشی جدی برای کشاورزی دیم در کردستان است اما با اتخاذ راهکارهای مناسب و حمایت از کشاورزان، می‌توان آثار منفی آن را کاهش و پایداری این بخش را در منطقه افزایش داد. 

به گزارش ایرنا، کردستان، به عنوان یکی از قطب‌های کشاورزی کشور و دومین استان تولیدکننده گندم دیم ایران، در ۶ سال‌ اخیر با چالش‌های جدی ناشی از خشکسالی مواجه شده است.

خشکسالی که تحت تأثیر تغییرات آب و هوایی و مدیریت نادرست منابع آبی تشدید شده است، نه تنها امنیت غذایی منطقه را تهدید می‌کند، بلکه معیشت کشاورزان و پایداری اقتصادی استان را نیز با مخاطره جدی روبرو ساخته است.

این پدیده طبیعی در کردستان، به دلیل وابستگی بالای کشاورزی این منطقه به بارش‌های طبیعی، اثرات عمیق و چندوجهی بر اکوسیستم، اقتصاد و جامعه محلی بر جای گذاشته است.

برای اطلاع از آخرین وضعیت اثرات خشکسالی در کردستان، میزان بارش‌ها و جزئیات بیشتر، بحث را با داده‌های اداره کل هواشناسی استان شروع می‌کنیم.

کاهش بارندگی و افزایش خشکسالی

براساس داده‌های هواشناسی، از اول مهر ماه ۱۴۰۳ تا ۳۱ شهریور ۱۴۰۴، میانگین بارش استان کردستان ۳۴۴ میلیمتر بوده که نسبت به میانگین بلند مدت ۳۰ ساله، حدود ۱۱۰ میلی متر، معادل ۲۴ درصد، بارش کمتر است.

میانگین بارش استان کردستان ۳۴۴ میلیمتر بوده که نسبت به میانگین بلند مدت ۳۰ ساله، حدود ۱۱۰ میلی متر، معادل ۲۴ درصد، بارش کمتر است.

معاون توسعه و پیش‌بینی اداره کل هواشناسی کردستان با بیان اینکه بیشترین کاهش بارش برای نیمه غربی استان و شهرستان بانه اتفاق افتاده است، افزود: شهرستان بانه طی سال گذشته ۳۷۷ میلیمتر بارش داشته است که نسبت به میانگین بلند مدت، ۴۰۰ میلیمتر، معادل ۵۲ درصد کاهش نشان می‌دهد.

خسرو سیف پناهی ادامه داد: خوشبختانه در نیمه شرقی استان شرایط بهتر بوده و بارش‌ها در حد نرمال اتفاق افتاده است، همچنانکه شهرستان قروه با ۳۲۰ میلی‌متر و بیجار با ۲۹۰ میلی‌متر بارش‌های حد نرمال داشتند.

معاون توسعه و پیش‌بینی اداره‌کل هواشناسی کردستان یادآور شد: آمارها نشان می دهد بیشترین کاهش بارش که باعث شده بارش میانگین استان پایین بیاید، نتیجه کاهش بارش در نیمه غربی بوده است.

سیف پناهی با اشاره به اینکه پیش بینی می‌کنیم برای پاییز جاری باز هم ۳۰ درصد کاهش بارش اتفاق بیفتد، افزود: متاسفانه ۴۵ روز از فصل پاییز گذشته و بارشی اتفاق نیفتاده است، ضمن اینکه کمبود بارش در حدود ۲۵ میلی‌متر در سطح استان رخ داده است.

وی اضافه کرد: تا ۱۰ روز آینده بارش قابل توجهی در سطح استان نخواهیم داشت ولی از اواخر آبان ماه و اوایل آذر انتظار داریم به تدریج بارش موثر در استان شکل گیرد؛ ضمن اینکه نقشه ها و مدل‌ها نشان می دهد که برای فصل زمستان بارش‌ها در حد نرمال است.

چالش خشکسالی از کشاورزی تا آب آشامیدنی

مهمترین منابع آبی برای تامین آب شرب، سدها هستند که با کاهش بارش، قطعا حجم ورودی آب به این منابع کاهش می‌یابد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کردستان با بیان اینکه در سال آبی جاری( از اول مهر تاکنون) هیچ بارشی در استان ثبت نشده است، افزود: متاسفانه در سال آبی ۱۴۰۴-۱۴۰۵ که از اول مهر امسال شروع شده، هیچ بارشی در هیچکدام از شهرستان‌های استان ثبت نشد؛ وقتی بارندگی نباشد، حجم رواناب ورودی به سدها هم وجود ندارد.

آرش آریانژاد اضافه کرد: با توجه به پیش بینی های سازمان هواشناسی، پاییز امسال، پاییز نرمالی نیست و وضعیت کنونی نشانگر این مهم است.

وی ابراز امیدواری کرد در نیمه دوم پاییز به شرایط نرمال برگردیم و ادامه داد: سال آبی گذشته هم به نسبت سال های قبل‌تر، سال خشکی بود و در سال آبی ۱۴۰۳- ۱۴۰۴ به صورت میانگین حدود ۳۰ درصد به نسبت مدت مشابه سال قبل از آن بارش کمتر بود؛ یعنی حدود ۳۵۰ میلی‌متر بارش ثبت شد در حالیکه میزان بارندگی در سال پیش از آن ۴۷۰ میلیمتر بود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کردستان با بیان اینکه آمارها نشان می دهد خشکسالی ها به طور متناوب تکرار می شود، اضافه کرد: قطعا حجم ورودی به سدها پایین می آید و در حال حاضر حجم مخازن سدهای استان نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۲۰ تا ۲۵ درصد کاهش یافته است؛ ضمن اینکه هم اکنون ۳۸ درصد مخازن سدهای کردستان پر از آب است.

حجم مخازن سدهای استان نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۲۰ تا ۲۵ درصد کاهش یافته است.

آریانژاد یادآور شد: در حوزه وزارت نیرو مدیریت آب در تمام دنیا در این نوع شرایط، خشکسالی و حاد، تامین آب شرب پایدار و سالم در اولویت است.

وی با اشاره به اینکه در شهرستان بانه مشکل تامین آب شرب داریم، از صبر مردم این شهر به دلیل تحمل شرایط کم آبی و قطعی های چندساعته آب، تقدیر کرد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کردستان به این هم اشاره کرد که پروژه انتقال آب از سد چراغ ویس به سد بانه که حدود سه ماه پیش شروع شده، به صورت سه شیفت و ۲۴ ساعته در حال انجام است.

آریانژاد گفت: با وجود تزریق اعتبارات کم و ناچیز، اجازه ندادیم این پروژه یک لحظه تعطیل شود و می توان گفت این طرح در مراحل پایانی است.

وی ضمن تقدیر از استاندار کردستان و نمایندگان مجلس به دلیل پیگیری اجرای این پروژه، افزود: امیدوارم با توجه به همتی که در کشور و استان به وجود اومده است، به سرعت این پروژه را تمام کنیم و نگذاریم این تنش به بحران منطقه غرب استان تبدیل شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کردستان به وضعیت منابع آبی مناطق شرقی استان نیز اشاره داشت و اظهار کرد:‌ در حوضه سفیدرود و شرق استان به نسبت تمام سال های گذشته، بارندگی ها تقریبا نرمال بود ولی آنچه که باعث تعجب می شود این است که در جایی مثل بانه که در سال قبل حدود ۷۰۰ تا ۷۵۰ میلی‌متر بارش ثبت شد به ناگاه حدود ۵۷ درصد کاهش بارش داشتیم که در آمار ۵۲ ساله حوزه مطالعات ما در شرکت آب منطقه ای، چنین کاهش فاحشی تاکنون ثبت نشده است.

آریانژاد با اشاره به بهره برداری از طرح آبرسانی از سد قوچم به شهر دهگلان، اضافه کرد: برای آبرسانی به شهر قروه نیز بیش از سه هزار میلیارد تومان اعتبار باید تامین شود.

وی ادامه داد: این کار توسط شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران در حال اجراست ولی طرح سرعت خوبی ندارد و امیدواریم با تزریق اعتبار لازم، شاهد سرعت در اجرای آن باشیم.

کشاورزی حفاظتی راهکار مقابله با کاهش تولید دیم

اما راهکار چیست و در شرایطی که با بحران خشکسالی دست و پنجه نرم می کنیم، برای اینکه بخش کشاورزی کمتر آسیب ببیند، چه باید کرد؟

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی کردستان در پاسخ به این سوال اظهار کرد: با توجه به تغییرات اقلیمی، کاهش بارندگی و افزایش درجه حرارت و با توجه به اینکه کردستان استانی است که ۸۷ درصد از اراضی آن دیم است، نسخه نجات‌بخش، توجه به کشاورزی حفاظتی است.

با توجه به تغییرات اقلیمی، کاهش بارندگی و افزایش درجه حرارت و با توجه به اینکه کردستان استانی است که ۸۷ درصد از اراضی آن دیم است، نسخه نجات‌بخش، توجه به کشاورزی حفاظتی است.

صالح احمدی افزود: ارکان کشاورزی حفاظتی، کشت مستقیم، حفظ بقایا و به ویژه کشت محصولات تناوبی است که در دستور کار سازمان جهاد کشاورزی قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه برنامه‌های آموزشی، ترویجی، احداث پایگاه‌های نوآورانه را با همکاری کشاورزان در دستور کار قرار داریم، اضافه کرد: توسعه کشت محصولات مثل نخود، جو، نخود علوفه ای، گیاهان روغنی مثل گلرنگ و کاملینا در برنامه توسعه ما قرار گرفته است.

معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی کردستان یادآور شد: یکی از مهمترین برنامه های ما به منظور استفاده از آب سبز، انتقال کشت‌های بهاره به ویژه نخود بهار به پاییز است.

احمدی ادامه داد: سالانه ۱۰۰ هزار هکتار کشت نخود داریم و به جای اینکه این محصول را بهار کشت کنیم، برنامه ریزی لازم انجام شده که کشت آن به پاییز منتقل و حتی به صورت انتظاری کشت و از بارندگی‌های پاییزه و زمستان استفاده شود که باعث افزایش عملکرد نخود هم می شود.

وی افزود: به منظور پایداری در تولید، برنامه کاری ما توجه به ارکان کشاورزی حفاظتی، استفاده از تغذیه گیاهی مناسب، استفاده از کودهای ازته و فسفات در پاییز است، ضمن اینکه بعد از آن با کنترل عوامل زیان‌رسان، علف های هرز و آفاتی مثل سن، می‌توانیم شرایط کشت را مدیریت کنیم و پایداری در تولید داشته باشیم.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی کردستان اضافه کرد: کردستان سه سال است مقام دوم خرید گندم را در کشور دارد و با وجود این کاهش بارندگی‌ها می‌توانیم با مدیریت مزرعه، پایداری تولید داشته باشیم.

از بر زمین ماندن طرح بهره‌وری تا لزوم بازنگری در سیاست‌های نرخ‌گذاری

در رابطه با راهکار استفاده بهینه از منابع آبی و ارتقا بهره‌وری در بخش کشاورزی با مدیر اندیشکده حکمرانی و قانون‌گذاری استان کردستان هم گفت و گو کردیم که اظهار کرد: استان کردستان از قدیم الایام استانی بوده که بیشتر از آب سبز استفاده کرده و همواره چشم به آسمان بوده که با بارندگی خوب، تولیدات هم مناسب بوده است.

حامد قادرزاده با بیان اینکه امروز با تغییر اقلیم به صورت کاملا محسوس مواجه هستیم و مدیریت منابع آبی امری ضروری است، افزود: با جلوگیری از اتلاف آب‌های سطحی و زیرزمینی و تصفیه آبهای آلوده تحت عنوان آب خاکستری می‌توان وضعیت تولید را در بخش کشاورزی مدیریت کرد.

با جلوگیری از اتلاف آب‌های سطحی و زیرزمینی و تصفیه آبهای آلوده تحت عنوان آب خاکستری می‌توان وضعیت تولید را در بخش کشاورزی مدیریت کرد.

وی اضافه کرد: اگه ما به داده‌های گذشته هم رجوع می‌کردیم شاید نوسانات بارش قابل مدیریت بود؛ به نظر من ثبت داده‌ها رصد و بررسی داده‌های بارشی بلند مدت و آموزش‌های مناسب به مدیرانی که به هر حال در این حوزه‌ها به طور مستقیم با کسانی که از منابع آبی استفاده می‌کنند، بسیار حائز اهمیت است.

مدیر اندیشکده حکمرانی و قانون‌گذاری استان کردستان با بیان اینکه در کنار خشکسالی و کم آبی، بحث فرو نشست زمین را هم داریم، افزود: توسعه گلخانه ها و تغییر شیوه های آبیاری، استفاده از روش های مناسب آبیاری و تغییر زمان آبیاری ضروری است.

قادرزاده تاکید کرد: متاسفانه در اوج گرمای تابستان، شاهد این هستیم که آبیاری صورت می گیرد و کلی از این منابع آبی تبخیر می شود؛ لذا مدیریت منابع آبی هم مستلزم برخورد دقیق و مناسب با شرایط فعلی از آیین نامه و قانون است و هم اینکه ما آموزش لازم را داشته باشیم.

وی بر لزوم توسعه زیرساخت ها با هدف افزایش بهره وری آب تاکید کرد و گفت: سالهاست طرح بهره‌وری آب در کشور مطرح شده اما متاسفانه به دلیل اینکه اهتمام لازم در این راستا صورت نگرفته، نتیجه بخش نبوده است.

مدیر اندیشکده حکمرانی و قانون‌گذاری استان کردستان یادآور شد:‌ باید در سیاست قیمت گذاری یک تجدید نظر داشته باشیم؛ چرا که اگر قیمت محصولاتی که در مناطقی مثل استان کردستان با آب سبز تولید می شود، مناسب نباشد، کشاورزان به سمت استفاده از محصولاتی مثل سیب زمینی و ذرت می روند که آب بسیار زیادی مصرف می کنند.

قادرزاده افزود: مادامی که نتوانیم روابط محصولات را با هم به لحاظ علمی دنبال کنیم امکان اینکه مدیریت منابع آبی در کشور به درستی انجام شود، بسیار کم خواهد بود.

مدیریت سازگاری با خشکسالی

با شناخت درست پدیده خشکسالی و پذیرش آن به عنوان یک واقعیت اقلیمی و گریزناپذیر کشور، می‌توان به این نتیجه رسید که مدیریت سازگاری با این پدیده، شاید ساده‌ترین و کم هزینه‌ترین روش برای مواجهه با این پدیده و کاهش خسارات ناشی از آن باشد.

در این گزارش تلاش شد تصویر روشنی از وضعیت کنونی کشاورزی ارائه شود تا شاید نکته‌های گفته شده توسط کارشناسان، زمینه‌ساز اتخاذ سیاست‌های کارآمد برای مدیریت پایدار منابع آبی و کشاورزی در منطقه باشد.

آخرین خبر کردستان در اینستاگرام : https://instagram.com/kurdistan.online