هوش مصنوعی، شریک جدید مردم ایران در کار و زندگی

ایرنا/ اراک - ایرنا - در حالی‌که فناوری‌های هوش مصنوعی روزبه‌روز در جهان توسعه می‌یابند، استفاده از ابزارهای هوشمند در میان کاربران ایرانی از جمله مردم استان مرکزی نیز رشد چشمگیری یافته است، به طوری‌که از طراحی و آموزش گرفته تا خرید آنلاین و پزشکی دیجیتال مشهود است.

به گزارش ایرنا، در دهه اخیر، جهان شاهد تحولی شتابان در عرصه فناوری بوده است؛ تحولی که با نام «هوش مصنوعی» شناخته می‌شود و اکنون مرز میان انسان و ماشین را به گونه‌ای بی‌سابقه کمرنگ کرده است.

---

بازار

---

هوش مصنوعی دیگر تنها در فیلم‌های علمی‌تخیلی یا آزمایشگاه‌های پیشرفته خلاصه نمی‌شود، بلکه وارد زندگی روزمره مردم شده است؛ از تلفن‌های همراه و آموزش مجازی گرفته تا خدمات بانکی، پزشکی و حتی هنر.

در ایران نیز کاربرد این فناوری در حال گسترش است و بسیاری از شهروندان، بدون آنکه متوجه باشند، روزانه از خدمات مبتنی بر هوش مصنوعی استفاده می‌کنند، گسترش این فناوری، فرصت‌های تازه‌ای برای رشد علمی و اقتصادی کشور فراهم کرده، اما در کنار آن، پرسش‌هایی نیز درباره آینده اشتغال، آموزش و نقش انسان در جامعه دیجیتال مطرح شده است.

به باور کارشناسان، هوش مصنوعی در ایران نه تنها یک ابزار فناورانه بلکه فرصتی برای تحول در ساختارهای اقتصادی، آموزشی و خدماتی کشور به شمار می‌رود.

در سال‌های اخیر، رشد استارت‌آپ‌های داخلی در حوزه هوش مصنوعی چشمگیر بوده و بسیاری از آن‌ها توانسته‌اند محصولات بومی در زمینه تحلیل داده، ترجمه ماشینی و پردازش تصویر تولید کنند که این امر می‌تواند کشور را در مسیر استقلال فناورانه و کاهش وابستگی به محصولات خارجی قرار دهد.

از سوی دیگر، کارشناسان اجتماعی نیز بر لزوم آموزش و ارتقای سواد هوش مصنوعی تاکید دارند اما در عین حال هشدار می‌دهند که توسعه هوش مصنوعی بدون سیاست‌گذاری دقیق می‌تواند چالش‌هایی را نیز به همراه داشته باشد، موضوعاتی مانند حفظ حریم خصوصی، اشتغال نیروی انسانی و اطمینان از صحت داده‌ها از جمله محورهایی است که باید در سیاست‌های کلان کشور مورد توجه قرار گیرد.

در مجموع، تحلیل‌ها نشان می‌دهد که ایران با برخورداری از نیروی انسانی جوان، زیرساخت‌های علمی گسترده و دانشگاه‌های فعال در حوزه فناوری، ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به یکی از بازیگران موثر در عرصه هوش مصنوعی منطقه را دارد؛ ظرفیتی که در صورت برنامه‌ریزی هدفمند می‌تواند مسیر رشد پایدار و تحول دیجیتال کشور را تسریع کند.

هوش مصنوعی؛ همیار تازه زندگی مردم

مدیر شرکت توسعه نرم افزار بهمن اراک گفت: ورود فناوری هوش مصنوعی به زندگی روزمره مردم، نه تنها باعث افزایش سرعت و دقت در امور مختلف شده بلکه به عنوان شریک جدید انسان در تصمیم‌گیری‌ها و فعالیت‌های روزانه نقش‌آفرینی می‌کند.

مهدی بنی‌جمالی که در حوزه نرم‌افزار و هوش مصنوعی در اراک فعالیت دارد، افزود: هوش مصنوعی امروز به ابزاری مهم و پرکاربرد در بسیاری از عرصه‌ها از جمله پزشکی، گرافیک، برنامه‌نویسی، مشاوره و حتی خدمات آموزشی تبدیل شده و جهشی بزرگ در کیفیت زندگی و کسب‌وکارها به وجود آورده است.

وی عنوان کرد: این فناوری در ایران نیز طی یکی ۲ سال اخیر با شتاب قابل‌توجهی مورد توجه قرار گرفته و بسیاری از شرکت‌ها و افراد در حال بهره‌گیری از ظرفیت‌های آن هستند؛ با این حال، هنوز چالش‌هایی در مسیر توسعه آن وجود دارد که باید به صورت جدی مورد توجه قرار گیرد.

مدیر شرکت توسعه نرم افزار بهمن ارا، از جمله چالش‌های فعلی در زمینه استفاده از هوش مصنوعی را کاهش خلاقیت فردی و وابستگی بیش از اندازه به ابزارهای دیجیتال عنوان کرد و گفت: پیش از این، نگارش مقاله یا انجام پژوهش مستلزم تحقیق و تفکر شخصی بود، اما امروز بسیاری از این فرایندها به کمک هوش مصنوعی انجام می‌شود و این مسئله هرچند کار را ساده‌تر کرده اما از سوی دیگر باعث می‌شود انسان کمتر به تحلیل و تفکر شخصی بپردازد.

بنی جمالی اظهار کرد: از معایب دیگر، می‌توان به حذف برخی مشاغل سنتی و کاهش ارزش تحقیقات علمی اشاره کرد، چراکه بسیاری از افراد بدون تلاش ذهنی و علمی کافی، از خروجی‌های آماده هوش مصنوعی استفاده می‌کنند و به همین دلیل، باید فرهنگ استفاده صحیح از این ابزار در جامعه تقویت شود.

وی عنوان کرد: در ایران هنوز فاصله محسوسی با کشورهای توسعه‌یافته در زمینه هوش مصنوعی وجود دارد، در حالی‌که کشورهای پیشرفته از سال‌ها قبل در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده‌اند، ما تازه در مرحله آغاز مسیر هستیم و لازم است دانشگاه‌ها، مراکز آموزشی و بخش خصوصی همکاری نزدیک‌تری داشته باشند.

مدیر شرکت توسعه نرم افزار بهمن اراک اضافه کرد: این شرکت حدود ۲ سال است در زمینه نرم‌افزار و هوش مصنوعی فعالیت دارد و در حال حاضر پروژه‌هایی در زمینه آنالیز کارمندان، کنترل کیفیت و آموزش نیروهای متخصص در دست اجرا دارد که هدف، تربیت تیمی توانمند در این حوزه است تا بتواند در سطح ملی اثرگذار باشد.

بنی جمالی با تاکید بر نقش آموزش به عنوان نخستین گام در توسعه هوش مصنوعی، افزود: هماکنون در حال برگزاری دوره‌های آموزشی برای دانشجویان هستیم تا با اصول این فناوری آشنا شوند و این دوره‌ها تقریبا رایگان برگزار می‌شود و هدف از آن، ایجاد جهش علمی و تربیت نیروهای بومی متخصص است و معتقدم نخستین قدم برای بهره‌برداری صحیح از هوش مصنوعی، آموزش و درک درست آن است.

وی تصریح کرد: توسعه هوش مصنوعی در کشور مستلزم هم‌افزایی دانشگاه‌ها، شرکت‌های فناور و نهادهای سیاست‌گذار است تا از ظرفیت این فناوری در جهت ارتقای کیفیت خدمات، افزایش بهره‌وری و رشد علمی کشور استفاده شود.

هوش مصنوعی؛ فرصت بزرگ در کنار چالش‌های جدی برای جامعه و نظام آموزشی

رئیس اداره بازرسی و نظارت اداره کل ارتباطات و فناوری اطلاعات استان مرکزی هم گفت: مفهوم هوش مصنوعی که امروز در محافل عمومی و رسانه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد، معنایی کلی و گسترده دارد و آنچه در زندگی روزمره با آن سروکار داریم، بیشتر ابزارها و دستیارهای مبتنی بر هوش مصنوعی نظیر چت‌بات‌ها هستند که از فناوری پردازش زبان طبیعی بهره می‌برند.

محمدرضا دانش افزود: این سامانه‌ها با تکیه بر توان پردازش زبان طبیعی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که می‌توانند با کاربر گفت‌وگو کرده و پاسخ‌هایی شبیه به انسان ارایه دهند؛ موضوعی که هر روز در حال تکامل است و به تدریج مرز میان گفت‌وگو با ماشین و انسان را کمرنگ‌تر می‌کند.

وی ادامه داد: با وجود مزایای گسترده این فناوری‌ها، نباید از تهدیدهای آن به‌ویژه در حوزه آموزش غافل شد، چراکه استفاده بی‌رویه از چت‌بات‌ها در انجام تکالیف و پژوهش‌ها، فرآیند واقعی یادگیری، تفکر و استدلال دانش‌آموزان و دانشجویان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و آن‌ها را از هدف اصلی آموزش که همان اندیشیدن و نتیجه‌گیری است، دور می‌سازد.

رئیس اداره بازرسی و نظارت اداره‌کل ارتباطات و فناوری اطلاعات استان مرکزی بیان کرد: در سال‌های اخیر، برخی افراد به این سامانه‌ها به چشم همدم عاطفی یا تراپیست نگاه می‌کنند که این مسئله می‌تواند خطرناک باشد، زیرا پاسخ‌های هوش مصنوعی همواره مبتنی بر استدلال انسانی نیست و ممکن است نتیجه‌گیری‌های نادرست یا غیرواقعی ارایه دهد.

دانش با اشاره به خطر داده‌های نادرست و آموزش‌های فرهنگی متفاوت اظهار کرد: اغلب مدل‌های هوش مصنوعی با داده‌های برگرفته از جوامع غربی آموزش دیده‌اند و این موضوع می‌تواند منجر به شکل‌گیری پاسخ‌هایی ناسازگار با فرهنگ، ارزش‌ها و سبک زندگی ایرانی - اسلامی شود.

وی افزود: همچنین نگرانی‌هایی در زمینه دسترسی آزاد کودکان به برخی از سامانه‌های هوش مصنوعی وجود دارد، چراکه کنترل و تفکیک کاربران زیر ۱۸ سال در این پلتفرم‌ها معمولا دقیق و کارآمد نیست و این امر می‌تواند تبعات تربیتی و اخلاقی در پی داشته باشد.

رئیس اداره بازرسی و نظارت اداره‌کل ارتباطات و فناوری اطلاعات استان مرکزی اضافه کرد: یکی دیگر از چالش‌های پیش‌رو، استفاده از فناوری‌های تولید تصویر و ویدئو با استفاده از هوش مصنوعی است که در صورت نبود نظارت و آگاهی عمومی می‌تواند زمینه‌ساز تولید محتوای جعلی، نقض حریم خصوصی و حتی آسیب‌های اجتماعی جدی شود.

دانش تاکید کرد: توسعه هوش مصنوعی باید در چارچوب ضوابط بومی، اخلاقی و فرهنگی کشور صورت گیرد و در کنار بهره‌گیری از فرصت‌های آن، راهکارهای نظارتی و آموزشی برای ارتقای سواد دیجیتال، افزایش آگاهی عمومی و استفاده ایمن از این فناوری در دستور کار قرار گیرد.

هوش مصنوعی در سپهر زندگی ایرانی؛ فرصتی طلابی در کنار تیغ دولبه تهدید

یک روزنامه‌نگار و پژوهشگر ارشد حوزه مطاعلات فرهنگی و رسانه اراک گفت: ورود هوش مصنوعی دیگر یک داستان علمی- تخیلی نیست، بلکه واقعیتی است که به سرعت در حال نفوذ به بخش‌های مختلف زندگی روزمره است.

هادی بیات افزود: هوش مصنوعی امروز وارد زندگی ایرانیان شده است و شاید ملموس‌تر از آن چیزی باشد که فکر می‌کنیم.

وی توضیح داد: وقتی شما از اپلیکیشن‌های مسیریاب برای فرار از ترافیک استفاده می‌کنید، وقتی بانک شما تراکنش مشکوکی را تشخیص می‌دهد، یا حتی وقتی ابزارهای ترجمه ماشینی به شما کمک می‌کنند، در حال استفاده مستقیم از هوش مصنوعی هستید و این ورود، دیگر تدریجی نیست، بلکه شتابان است و به همین دلیل، بررسی ابعاد آن حیاتی است.

این روزنامه‌نگار و پژوهشگر ارشد حوزه مطالعات فرهنگی و رسانه اراک ادامه داد: هوش مصنوعی در ملموس‌ترین بخش، یعنی اقتصاد و بازار برای اقتصادی که با چالش‌های تحریمی و نیاز به بهره‌وری دارد، یک یک میانبر فناورانه است اما تهدید جدی، جابجایی شغلی است که بسیاری از مشاغل سنتی و خدماتی که مبتنی بر وظایف تکراری هستند مثل بخش‌هایی از حسابداری، ورود داده‌ها، یا حتی خدمات مشتریان ساده در معرض خطر جدی قرار دارند و اگر برای این جابجایی آماده نباشیم، با موج جدیدی
از بیکاری ساختاری مواجه خواهیم شد که آسیب جامعه شناختی آن یعنی افزایش نابرابری، بسیار عمیق است.

بیات اظهار کرد: تغییرات ناشی از هوش مصنوعی به طور قطع بر سبک زندگی و روان افراد هم تاثیر می‌گذارد، از نظر روانشناختی می‌تواند منجر به کاهش بار شناختی شود و کارهای روزمره و خسته کننده را خودکار می‌کند و می‌تواند فرصت خلاقیت یا استراحت دهد.

وی گفت: دستیارهای صوتی، ابزارهای مدیریت زمان و حتی پلتفرم‌های آموزش شخصی‌سازی شده، می‌توانند کیفیت زندگی را بالا ببرند، اما آسیب روانشناختی هم مانند اضطراب ناشی از الگوریتم‌ها، اینکه احساس کنیم مدام در حال رصد شدن هستیم یا الگوریتم‌ها برای ما تصمیم می‌گیرند چه فیلمی ببینیم، چه خبری بخوانیم و کاهش مهارت‌های تفکر انتقادی به همراه دارد.

این روزنامه‌نگار و پژوهشگر ارشد حوزه مطاعلات فرهنگی و رسانه اراک اضافه کرد: وقتی پاسخ‌ها همیشه آماده و در دسترس هستند انگیزه برای تحلیل عمیق و حل مسئله کاهش می یابد و وابستگی عاطفی به دستیارهای مجازی یا شخصیت‌های هوش مصنوعی که می‌تواند به انزوای اجتماعی در فرهنگی مانند ایران که ذاتا جمع‌گراست، دامن بزند.

بیات عنوان کرد: هوش مصنوعی این پتانسیل را هم دارد تا با ارایه خدمات آموزشی و بهداشتی از راه دور در مناطق محروم، به عدالت اجتماعی کمک کند اما در عمل، ما با خطر تشدید شکاف دیجیتال مواجه هستیم و دسترسی به ابزارهای قدرتمند هوش مصنوعی و اینترنت پرسرعت، یکسان توزیع نشده است.

وی گفت: این یعنی طبقه‌های برخوردار از نظر فناوری شکل می‌گیرد که سریع‌تر رشد می‌کند و طبقات دیگر عقب می‌مانند.

این روزنامه‌نگار و پژوهشگر ارشد حوزه مطاعلات فرهنگی و رسانه اراک افزود: آسیب جامعه شناختی دیگر،حباب‌های اطلاعاتی است، الگوریتم‌های شبکه‌های اجتماعی که با هوش مصنوعی کار می‌کنند، ما را در محتواهایی که دوست داریم غرق می‌کنند و از دیدگاه‌های مخالف دور نگه می‌دارند و این امر به قطبی شدن جامعه و کاهش شدید گفت و گوی سازنده منجر می‌شود و همچنین نباید از پدیده دیپ فیک و تاثیر آن بر اعتماد عمومی و امنیت اجتماعی نیز غافل شد.

بیات توصیه کرد: ما در نقطه‌ای هستیم که نمی‌توانیم ترمز کنیم، اما می‌توانیم فرمان را به دست بگیریم.

وی تاکید کرد: راه‌اندازی نهضت ملی سواد هوش مصنوعی امری ضروری است و این فقط مربوط به مهندسان نیست، باید به شهروندان، از مدارس تا رسانه‌ها، آموزش داده شود که هوش مصنوعی چیست، چگونه کار می‌کند و تعصب الگوریتمی یعنی چه و چگونه اخبار جعلی و دیپفیک را تشخیص دهند.

این روزنامه‌نگار و پژوهشگر ارشد حوزه مطالعات فرهنگی و رسانه اراک ادامه داد: ما به شهروند هوشمند نیاز داریم، نه فقط شهر هوشمند و ما نباید صرفا مصرف کننده ابزارهای غربی باشیم و باید بر توسعه مدل‌های زبانی بزرگ مبتنی بر زبان فارسی و داده‌های بومی سرمایه‌گذاری کرد.

بیات تصریح کرد: این کار به ما کمک می‌کند تا ابزارهایی داشته باشیم که با فرهنگ، نیازها و پیچیدگی‌های جامعه ما سازگار باشند.

وی اظهار کرد: می‌توان با همکاری بخش خصوصی و دانشگاه‌ها، دوره‌های فشرده‌ای برای تبدیل کارگران در معرض خطر به اپراتورهای هوش مصنوعی، طراحی کرد.

این روزنامه‌نگار و پژوهشگر ارشد حوزه مطالعات فرهنگی و رسانه اراک اضافه کرد: در مجموع باید گفت هوش مصنوعی یک ابزار بسیار قدرتمند است؛ مانند آتشی است که می‌تواند هم گرمابخش باشد و هم ویرانگر، در کشور ما با داشتن نیروی انسانی جوان و خلاق، این فرصت را داریم که از مصرف کننده منفعل به یک بازیگر فعال در شکل دهی به آینده این فناوری تبدیل شویم.

کلام آخر: بررسی روندهای جهانی و داخلی نشان می‌دهد که هوش مصنوعی دیگر یک فناوری آینده‌نگر نیست، بلکه واقعیتی جاری در زندگی امروز مردم است. تجربه کشورها ثابت کرده است که هر جامعه‌ای که زودتر بتواند از ظرفیت‌های هوش مصنوعی در تصمیم‌سازی، آموزش و تولید بهره بگیرد، مسیر توسعه و رفاه را سریع‌تر طی خواهد کرد.

در این میان، ایران با تکیه بر نیروی انسانی متخصص، دانشگاه‌های پویا و شرکت‌های دانش‌بنیان، می‌تواند جایگاه خود را در نقشه فناوری منطقه تثبیت کند.
کارشناسان معتقدند آینده هوش مصنوعی در کشور، وابسته به سیاست‌گذاری دقیق، آموزش عمومی و حمایت از نوآوری داخلی است؛ سه رکن اساسی که می‌تواند مرز میان مصرف‌کننده و تولیدکننده فناوری را از میان بردارد.

به نظر می‌رسد اگر این مسیر با نگاه ملی و برنامه‌ریزی علمی دنبال شود، هوش مصنوعی نه تهدیدی برای اشتغال و فرهنگ، بلکه ابزاری برای ارتقای کیفیت زندگی مردم و حرکت به سوی ایران هوشمند خواهد بود.