گرایش به متون کوتاه و کاربردی؛ تغییر ذائقه مطالعه در جامعه

ایرنا/ زنجان - ایرنا - کتابدار کلینیک «خواندن» کتابخانه سهروردی زنجان با بیان اینکه امروز مطالعه دیگر فقط ورق زدن کتاب نیست، بلکه شامل تجربه‌های دیجیتال، شنیداری و تصویری هم می‌شود، گفت: در سال‌های اخیر افراد جامعه بیش از گذشته به مطالعه متون کوتاه، سریع و کاربردی گرایش یافته‌اند.

به گزارش ایرنا،‌ در شرایطی که گسترش رسانه‌های دیجیتال و تغییر شیوه‌های دسترسی به دانش دگرگون شده، پرسش از جایگاه کتاب و کتابخانه بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. بسیاری بر این باورند که کتاب‌های چاپی در برابر موج دیجیتال به حاشیه رانده می‌شوند، اما تجربه‌های تازه در کتابخانه‌های عمومی نشان می‌دهد که کتاب همچنان می‌تواند نقشی بی‌بدیل در فرهنگ و زندگی اجتماعی ایفا کند.

---

بازار

---

کتابخانه‌ها دیگر صرفاً محل امانت کتاب نیستند؛ آن‌ها به کانون‌های فرهنگی، آموزشی و اجتماعی تبدیل شده‌اند که با طرح‌های نوآورانه، تلاش می‌کنند عادت مطالعه را در جامعه بازآفرینی کنند. یکی از این ابتکارها، «کلینیک خواندن» در کتابخانه عمومی سهروردی زنجان است؛ طرحی که با هدف شناسایی و تقویت مهارت‌های خواندن در گروه‌های مختلف سنی اجرا می‌شود و می‌کوشد مطالعه را از یک فعالیت فردی به تجربه‌ای جمعی، آگاهانه و اثرگذار بدل سازد.

خبرنگار ایرنا در همین زمینه با کبری حسینی، از کتابداران شاغل در کلینیک «خواندن» کتابخانه سهروردی زنجان گفت و گو کرده است.

ایرنا: چطور شد که وارد حوزه و فعالیت کتابداری شدید؟

حسینی: ورود من به عرصه کتاب به دوران کودکی و قصه هایی که شنیدیم، برمی گردد. به مرور که خواندن و نوشتن یادگرفتم با خواندن کتاب های کودک و نوجوان علاقه مند مطالعه و کتاب شدم. به صورت تخصصی دوسال هست که مفتخرم دارای عنوان مقدس کتابداری و به عنوان کتابدار در کتابخانه عمومی سهروردی مشغول به کار هستم. علاقه‌مندی به مطالعه و پیوند میان دانش و فرهنگ، باعث شد کتابخانه را نه فقط به‌عنوان محل کار، بلکه به‌عنوان بستری برای رشد فرهنگی، آموزشی و اجتماعی جامعه ببینم. در این مدت، فعالیت در حوزه کتاب برای من تجربه‌ای ارزشمند بوده که نگاه تازه‌ای به نقش کتابدار به‌عنوان یک کنشگر فرهنگی ایجاد کرده است.

ایرنا: کلینیک خواندن به عنوان جایی که در آن مشغول به کار هستید، دنبال چیست و شما در آن چه می‌کنید؟

حسینی: در حال حاضر در کتابخانه عمومی سهروردی و کلینیک تخصصی خواندن فعالیت دارم. «کلینیک خواندن» طرحی فرهنگی ـ آموزشی است که هدف آن، شناسایی، تقویت و ارتقای مهارت‌های خواندن در گروه‌های مختلف سنی است. در این کلینیک، ما تلاش می‌کنیم با برگزاری جلسات مشاوره‌ای تخصصی، کارگاه‌های مهارت‌خواندن، معرفی کتاب‌های متناسب با سن و علاقه مخاطب و تحلیل رفتارهای مطالعاتی، مسیر مطالعه‌ هدفمند را برای افراد هموار کنیم. این طرح در واقع به‌دنبال آن است که خواندن را از یک عمل صرفاً فردی، به تجربه‌ای آگاهانه، لذت‌بخش و اثرگذار در زندگی تبدیل کند. نقش من در این مجموعه، تسهیلگری، هدایت و اجرای برنامه‌های ترویج خواندن و مشاوره به مخاطبان در زمینه خواندن است.

ایرنا: در این کلینیک چه برنامه هایی داشتید؟

در کلینیک خواندن طی یک سالی که از افتتاح آن در کتابخانه سهروردی گذشته،‌ ۶۰۰ مشاوره فردی به صورت تخصصی در زمینه خواندن با افراد مختلف برگزار کرده ایم. حدود ۱۰۰ عنوان برنامه فرهنگی و کلاس آموزشی از اول سال با موضوعات مختلف در زمینه ترویج خواندن اجرا کرده ایم. نمونه های موفق در کلینیک در زمینه تشویق و ترغیب افراد به خواندن و ترویج کتاب و کتابخوانی قابل توجه بوده است.

ایرنا: در شرایط گسترش فضای مجازی و هوش مصنوعی، مطالعه چه ماهیتی یافته و سرنوشت کتاب و کتابخوانی چگونه خواهد بود؟

حسینی: بدون تردید، فناوری‌های نوین از جمله هوش مصنوعی، شیوه‌های دسترسی و تعامل با دانش را تغییر داده‌اند. امروز مطالعه دیگر فقط ورق زدن کتاب نیست، بلکه شامل تجربه‌های دیجیتال، شنیداری و تصویری هم می‌شود. با این حال، من باور دارم که کتاب چاپی همچنان جایگاه خود را حفظ خواهد کرد؛ چراکه ارتباط انسان با کتاب، ارتباطی عاطفی و عمیق است که فراتر از ابزار و فناوری قرار دارد. در واقع، آینده‌ مطالعه، ترکیبی از دو جهان خواهد بود: فناوری، به ما دسترسی سریع‌تر و گسترده‌تر می‌دهد و کتاب، عمق و تأمل را به یادمان می‌آورد. اگر بتوانیم این دو را در کنار هم به‌کار بگیریم، نه تنها سرنوشت کتاب تیره نخواهد شد، بلکه نوعی بازتعریف مثبت در فرهنگ مطالعه شکل خواهد گرفت.

ایرنا: وضعیت مطالعه در جامعه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

حسینی: به نظر می‌رسد وضعیت مطالعه در جامعه‌ ما نیازمند بازنگری جدی است. هرچند آمارهای رسمی، نرخ مطالعه را پایین نشان می‌دهد، اما در واقع مشکل اصلی کمبود علاقه نیست، بلکه نبود عادت مطالعه و مهارت درست خواندن است. افراد بسیاری علاقه‌مند به دانستن هستند، اما مسیر و ابزار مناسب را نمی‌شناسند. از سوی دیگر، سبک زندگی مدرن و مشغله‌های روزمره نیز زمان مطالعه را محدود کرده است. با این وجود، تجربه ما در کتابخانه‌ها و کلینیک خواندن نشان می‌دهد که اگر محیطی انگیزه‌بخش، برنامه‌ریزی‌شده و پویا فراهم شود، جامعه همچنان تشنه‌ مطالعه است.

ایرنا: ذائقه‌ جامعه در خصوص مطالعه چه تغییراتی کرده است؟

حسینی: در سال‌های اخیر، گرایش به مطالعه‌ی کوتاه، سریع و کاربردی افزایش یافته است. مردم به سراغ متونی می‌روند که بتواند در زمان کوتاه، پاسخی به نیاز ذهنی یا عاطفی‌شان بدهد. در عین حال، کتاب‌های روان‌شناسی کاربردی، توسعه فردی و روایت‌های مستند یا داستان‌های کوتاه بیش از گذشته مورد استقبال‌ هستند. این تغییر ذائقه الزاماً منفی نیست، بلکه نشان‌دهنده‌ تحولات فرهنگی و نیاز به ارتباط بیشتر با واقعیت‌های روزمره است. وظیفه‌ ما به‌عنوان کتابدار این است که این گرایش‌ها را بشناسیم و مسیر مطالعه‌ عمیق‌تر را به‌تدریج هموار کنیم.

ایرنا: خودتان چقدر مطالعه می‌کنید؟

حسینی: مطالعه برای من صرفاً بخشی از کار نیست، بلکه یک نیاز درونی است. هر روز زمانی را به مطالعه اختصاص می‌دهم، چه در قالب کتاب‌های تخصصی درسی و چه در زمینه‌های مرتبط با روان‌شناسی مطالعه، رشد فردی و ادبیات. علاوه بر مطالعه شخصی، ارتباط مستمر با اعضای کتابخانه و شرکت در نشست‌های کتاب‌خوان نیز به من کمک می‌کند تا در جریان کتاب‌ها و سلیقه‌های جدید قرار بگیرم.

ایرنا: آینده کتاب و کتابخوانی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

حسینی: من آینده‌ کتاب و کتابخوانی را روشن می‌بینم، به شرط آنکه رویکردها به‌روز و متناسب با نیازهای نسل جدید باشد. کتابخانه‌ها دیگر فقط محل امانت کتاب نیستند، بلکه کانون‌های فرهنگی، آموزشی و اجتماعی‌ هستند. طرح‌هایی مثل کلینیک خواندن، کتاب‌خوانی خانوادگی و باشگاه‌های کتاب می‌توانند مسیر جدیدی برای ترویج مطالعه بگشایند.