جلوگیری از کسری بودجه انفجاری با پول مبتنی بر طلا و نقره

فارس/ به گفته یک کارشناس اقتصادی، تنها با پول حقیقی و مبتنی بر طلا و نقره می‌توان از کسری بودجه انفجاری دولت جلوگیری کرد.
 
علی نقی قائمی نیک کارشناس اقتصادی گفت: جلوگیری از ایجاد کسری بودجه شتاب‌دار و انفجاری ،با استفاده از پول حقیقی مبتنی بر طلا و نقره ( نقدین ) امکانپذیر است.

به بهانه تدوین لایحه بودجه سال ۱۴۰۵ و با توجه به اینکه معمولا بودجه ها با کسری تصویب می شود تا بعدها از طریق چاپ پول بدون پشتوانه جبران شود، این مقاله ثابت می کند، تدوین بودجه با پول اعتباری و سپس اصلاح آن از طریق چاپ پول نه تنها به نفع دولت ها نیست، بلکه منجر به کسری بودجه شتاب‌دار و انفجاری می‌شود.در حالی که با اصلاح پول ملی به نظام پول مبتنی بر طلا و نقره یا نقدین این فرایند اصلاح می شود و نه تنها به نفع کشور که به نفع دولت ها خواهد بود.

---

بازار

---

کسری بودجه یکی از مزمن‌ترین مشکلات ساختاری اقتصاد ایران است. دولت ایران بخش قابل توجهی از کسری خود را از مسیر خلق پول و افزایش پایه پولی جبران می‌کند. این روش اگرچه در کوتاه‌مدت تأمین مالی دولت را آسان می‌کند، اما در بلندمدت به ایجاد تورم بالا، افزایش هزینه‌های جاری و سرمایه‌ای دولت و در نهایت تشدید همان کسری بودجه منجر می‌شود؛ چرخه‌ای که سال به سال بزرگ‌تر و پیچیده‌تر می‌شود.مقاله پیش‌رو تلاش می‌کند با استناد به داده‌های موجود و استفاده از یک مدل‌سازی ساده، نشان دهد که چگونه اتکای دولت به پول اعتباری (Fiat Money) ــ حتی بدون لحاظ نرخ بهره ــ باعث افزایش مستمر کسری بودجه می‌شود.

تصویر کلی کسری بودجه در ایرانبراساس گزارش‌های رسمی؛ کسری بودجه سال ۱۴۰۲ حدود ۴۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده است. رشد نقدینگی در پایان ۱۴۰۲ حدود ۲۴.۳ درصد بوده است.
 
این ارقام نشان می‌دهد که دولت ایران با کاهش درآمدها مانند مالیات و عوارض و فروش نفت همراه بوده و از سوی دیگر مرتب با افزایش هزینه‌هایش روبه‌روست؛ فاصله‌ای که همیشه از طریق خلق پول جدید پر می‌شود.

سازوکار خلق پول و اثر آن بر تورمدر سیستم پول اعتباری، دولت و شبکه بانکی می‌توانند بدون پشتوانه کالایی، پول جدید ایجاد کنند.

وقتی دولت کسری بودجه دارد و منابع پایدار برای پوشش آن نداشته باشد، بخش مهمی از کسری را از طریق افزایش پایه پولی جبران می‌کند.نتیجه این خلق پول؛ افزایش نقدینگی؛ کاهش ارزش پول ملی؛ افزایش سطح قیمت‌ها (تورم)، بالا رفتن هزینه‌های جاری دولت (حقوق، یارانه‌ها، خرید کالا و خدمات) خواهد بود.

به این ترتیب، کسری بودجه سال بعد نه‌تنها از بین نمی‌رود، بلکه به‌طور ساختاری افزایش پیدا می‌کند.یک مدل ساده: چگونه خلق پول کسری بودجه را تشدید می‌کند؟در این بخش، با استفاده از اعداد تقریبی اقتصاد ایران، چرخه کسری بودجه را مرحله‌به‌مرحله بررسی می‌کنیم.فرض می‌کنیم کسری بودجه دولت در سال پایه برابر با ۴۰۰ هزار میلیارد تومان باشد.

دولت برای جبران این کسری، پول جدید خلق می‌کند.خلق پول به رشد نقدینگی منجر می‌شود. با توجه به داده‌های ۱۴۰۲، رشد نقدینگی حول ۲۴ درصد بوده است.

برای سادگی، همین نرخ را به عنوان تورم ناشی از خلق پول در نظر می‌گیریم. در نتیجه تورم حداقل معادل ۲۴ درصد می باشد.(البته با احتساب ضریب فزاینده پولی رقم نقدینگی بیشتر هم خواهد بود)افزایش قیمت کالاها و خدمات باعث رشد هزینه‌های دولت می‌شود.

اگر هزینه اولیه دولت را فرضاً ۱,۶۰۰ هزار میلیارد تومان در نظر بگیریم، افزایش ۲۴ درصدی به معنای ۳۸۴ هزار میلیارد تومان افزایش هزینه خواهد بود.
 
درآمد مالیاتی نیز از تورم تأثیر می‌پذیرد، اما معمولاً کمتر از رشد هزینه‌ها بالا می‌رود. اگر درآمد مالیاتی دولت ۱,۲۰۰ هزار میلیارد تومان باشد و ۱۰ درصد افزایش یابد، ۱۲۰ هزار میلیارد تومان افزایش درآمد حاصل خواهد شد.

اکنون هزینه جدید دولت معادل 1,984 هزار میلیارد تومان و درآمد جدید دولت حدود 1,320 هزار میلیارد تومان خواهد بود.بنابراین، کسری بودجه جدید معادل 664 هزار میلیارد تومان می شود.

این عدد ۶۶ درصد بیشتر از کسری اولیه است. یعنی خلق پول، نه‌تنها کسری را جبران نمی‌کند، بلکه آن را بزرگ‌تر می‌کند.نتیجه‌گیریاین بررسی ساده نشان می‌دهد که در اقتصاد ایران، اتکای دولت به خلق پول برای پوشش کسری بودجه، یک «چرخه معیوب» ایجاد می‌کند: دولت کسری دارد، کسری با خلق پول جبران می‌شود، خلق پول تورم ایجاد می‌کند، تورم هزینه‌های دولت را افزایش می‌دهد و افزایش هزینه‌ها کسری جدید ایجاد می‌کند و دولت دوباره مجبور به خلق پول می‌شود.

در چنین فضایی، حتی بدون درنظر گرفتن نرخ بهره و بدون رشد بدهی رسمی دولت، کسری بودجه مانند بهمن افزایش می‌یابد؛ چرا که پایه پولی و نقدینگی دائماً در حال افزایش‌اند و این افزایش ساختاری خود تورم‌زا است.

در این حالت به اصطلاح کسری بودجه شتاب‌دار و انفجاری می‌شود.در حالیکه در سیستم مبتنی بر طلا و نقره با نقدین؛ خلق پول محدود یا صفر و تورم صفر یا نزدیک صفر است.نرخ بهره بسیار پایین است. بدهی دولت رشد نمی‌کند، دولت مجبور به انضباط و کوچک‌سازی کسری است و کسری بودجه ساختاری اصلاح و پایدار می‌شود.
 
لذا علیرغم استدلال طرفداران پول اعتباری مبنی بر نیاز دولت به اعمال سیاست های پولی و خلق پول ، ثابت می شود تا زمانی که سیاست‌های مالی و پولی منضبط، شفاف و مبتنی بر منابع واقعی جایگزین خلق پول نشود، کسری بودجه همچنان تداوم خواهد داشت و اثر خود را در افزایش تورم، کاهش قدرت خرید مردم و فشار بر تولید ملی نشان خواهد داد.