سرمایه عمر بزرگ‌ترین نعمتی که انسان دردنیا می‌بازد؛ افزوده شدن یک روز به عمر، به معنای حفظ روزهای گذشته نیست

آیت الله جوادی آملی در جلسه هفتگی درس اخلاق در مسجد اعظم قم، در ادامه سلسله مباحث شرح نهج‌البلاغه، به تبیین و تفسیر کلمه طیبه ۱۹۱ از کلمات قصار امیرالمؤمنین علی (ع) پرداخت و افزود: بیان نورانی امام علی (ع)، دنیا را به‌درستی معنا می‌کند و نشان می‌دهد که انسان در دنیا همواره در معرض تیرهای مرگ و حوادث قرار دارد، هرچند به دلیل اشتغال و سرگرمی، این حقیقت را احساس نمی‌کند.

وی ادامه داد: انسان برای استفاده از شب و روز، سکونت بر زمین و بهره‌مندی از امکانات طبیعت، عمر خود که سرمایه اصلی هست را می‌دهد و در برابر آن، چیزی گذرا و ناپایدار دریافت می‌کند؛ از این‌رو در این معامله، انسان همواره مغبون است؛ انسان اگر بخواهد از زمان استفاده کند، ناگزیر باید عمر بدهد و اگر بخواهد از زمین بهره ببرد، باز هم باید از همان سرمایه بپردازد؛ ازاین‌رو در همه این معاملات، انسان زیان دیده‌است.

آیت الله جوادی آملی در ادامه، با شرح تعبیر «وَ مَعَ کُلِّ جُرْعَةٍ شَرَقٌ وَ فِی کُلِّ أَکْلَةٍ غَصَصٌ»، بیان کرد: هیچ لذتی در دنیا خالی از رنج نیست. هر حادثه‌ای که وارد زندگی انسان می‌شود، نوعی سوزندگی و درد به همراه دارد و غصه‌ها همان حوادث گلوگیری هستند که انسان نمی‌تواند آن‌ها را به‌سادگی از ذهن و جان خود بیرون کند.

---

بازار

---

وی با اشاره به نقش شب و روز، گفت: اگرچه شب و روز از بزرگ‌ترین نعمت‌های الهی‌اند و در قرآن کریم به‌عنوان «خِلْفَة» معرفی شده‌اند، اما همین شب و روز، در عمل سرمایه عمر انسان را مصرف می‌کنند. آن‌ها چیزی به انسان نمی‌افزایند، بلکه آنچه را انسان ساخته و اندوخته است، به‌تدریج از او می‌گیرند.

وی با اشاره به این بخش از کلام امیرالمؤمنین (ع) که «وَ لَا یَنَالُ الْعَبْدُ نِعْمَةً إِلَّا بِفِرَاقِ أُخْرَی»، خاطرنشان کرد: هیچ نعمتی در دنیا بدون هزینه و بدون از دست رفتن نعمتی دیگر به دست نمی‌آید. انسان هیچ روزی از عمر خود را به دست نمی‌آورد، مگر آنکه روزی دیگر را از دست بدهد. افزوده شدن یک روز به عمر، به معنای حفظ روزهای گذشته نیست، بلکه همواره با از دست رفتن بخشی از سرمایه عمر انسان همراه است؛ این نه سود است و نه درآمد.

این مرجع تقلید اضافه کرد: این تحلیل نشان می‌دهد که انسان همواره در معرض مرگ قرار دارد و جریان زندگی دنیوی، مصرف تدریجی سرمایه عمر است، نه انباشته شدن آن.

آیت الله جوادی آملی با تبیین تعبیر «فَنَحْنُ أَعْوَانُ الْمَنُونِ»، افزود: بیماری‌ها، رنج‌ها، غصه‌ها و کاهش تدریجی قوای جسمی و ذهنی، همگی ابزارهایی هستند که مرگ را یاری می‌کنند. انسان به‌تدریج بخشی از حافظه، توان، هوش و نشاط خود را از دست می‌دهد و این فرایند، تیراندازی آرام و پیوسته مرگ به سوی انسان است.

وی با اشاره به آیه شریفه ﴿ یَوْمَ یَجْمَعُکُمْ لِیَوْمِ الْجَمْعِ ذَٰلِکَ یَوْمُ التَّغَابُنِ﴾، تصریح کرد: روز قیامت، روز معامله نیست، بلکه روز ظهور زیان‌هاست. زیان‌دیدگی انسان‌ها در دنیا، در قیامت آشکار می‌شود و آن روز، پرده از حقیقت معاملات مغبونانه بشر برداشته خواهد شد.

وی در بخش پایانی سخنان خود، با اشاره به کلمات بعدی امیرالمؤمنین (ع)، خاطرنشان کرد: انسان نباید بیش از نیاز واقعی خود به جمع‌آوری مال بپردازد؛ چراکه آنچه فراتر از نیاز است، در حقیقت انسان را به خزانه‌دار دیگران تبدیل می‌کند.

این مفسر قرآن کریم همچنین با استناد به کلام نورانی «إِنَّ لِلْقُلُوبِ إِقْبَالًا وَ إِدْبَارًا»، بر اهمیت استفاده از اوقات نشاط قلب برای علم‌آموزی تأکید کرد و گفت: زمانی که دل اقبال و آمادگی دارد، بهترین فرصت برای فراگیری علم و معرفت است؛ چراکه علمی که در چنین حالتی به دست آید، در جان انسان اثرگذار و ماندگار خواهد بود.