تار و پود فرش اراک بر دار بی‌مهری

فارس/ فرش دستبافت در استان مرکزي به ويژه شهر اراک، روستاي ساروق و ليليان قدمت ديرينه دارد، فرش اراک با نام جهاني ساروق در دنيا شناخته شده و کمتر موزه‌اي در ايران است که نمونه‌اي از آن يافت نشود. بر اساس مستندات و تحقيقات به عمل‌آمده فرش اراک از اواسط حکومت ناصرالدين‌شاه به رونق بالايي دست پيدا کرد و از شهرت جهاني برخوردار شد، ناصرالدين‌شاه در سفرنامۀ خود در سال ۱۲۸۷ه.ق، به هنگام مراجعت از زيارت عتبات عاليات از راه عراق به طرف آشتيان و تهران، مي‌نويسد: «به سلطان عزيمت کرديم، ترتيب کوچه و تقسيم آب شهر خيلي منظم است. عمارات حکومتي از شهر خارج است، در شهر خانه‌ها و عمارت‌هاي عالي بسيار است. تجار آذربايجاني و عده‌اي در اين شهر به تجارت قالي مشغول‌اند. هر ساله قالي زياد از اينجا به ممالک روس و عثماني حمل مي‌شود، عراق از مملکت‌هاي خوب و حاصل‌خيز است، اهالي آن به کسب و صناعت راغب‌اند و ديروز و امروز نمونه‌هاي خيلي خوب و ممتاز از قالي عراق ديدم که مستوجب خيلي تمجيد است». موقعيت اداري شهر اراک و قرار گرفتن آن بر سر راه‌هاي بازرگاني و تجاري کشور شرايط مناسبي براي استقرار تجار و بازرگانان فراهم آورد، براي اولين بار در حدود سال‌ ۱۲۵۴ در زمان ناصرالدين‌شاه، بازرگانان تبريزي به صدور فرآورده‌هاي فرش اراک و نواحي اطراف آن اقدام کردند. مي‌توان دريافت که ارزش اقتصادي اين امر در آن زمان به چه حدي رسيد که در حدود سال‌ ۱۲۶۶ شرکت انگليسي-سوئيسي دفتري در اين شهر باز کرد.اين امر نه فقط بر مرغوبيت فرش اراک گواهي مي‌دهد، بلکه به خوبي نشان دنده رواج داشتن توليد فرش از زمان‌هاي پيش‌تر در اين منطقه است. فرش دستبافت در استان مرکزي به ويژه شهر اراک، روستاي ساروق و ليليان قدمت ديرينه دارد، فرش دستبافت اراک با نام جهاني ساروق در دنيا شناخته شده و کمتر موزه‌اي در ايران است که در آن اثري از فرش دستبافت اراک يافت نشود. به گواه تاريخ استان مرکزي در گذشته يکي از مهم‌ترين مراکز توليد و صادرات فرش به جهان خارج با نام سلطان‌آباد(عراق عجم) بوده است و بازار ۲۰۰ ساله اين شهر از دروازه‌هاي صادرات فرش کشور بوده است. فرش اراک فراز و نشيب‌هاي بسياري را طي ساليان گذشته پشت سر گذاشته کرده و امروز بين مرگ و زندگي دست و پا مي‌زند و اگر درماني براي دردهايش پيدا نشود ديري نخواهد پاييد که افول آن را به نظاره خواهيم نشست.تا اواخر دوره صفويه توليدات فرش دستبافت اين منطقه داراي مصرف داخلي بوده و در دوره قاجاريه با صدور فرش ساروق توسط تاجران تبريزي به شهرت جهاني رسيد، با رواج صادرات فرش اراک سرآمد فرش‌هاي کشور شد و مورد استقبال اروپائيان بود. شهرت جهاني برندهاي استان مرکزي يکي از کارشناسان صنعت فرش دستبافت در اين رابطه به خبرنگار فارس در اراک مي‌گويد: در استان مرکزي مناطقي چون خمين،‌ مشک‌آباد، مشهدميقان،‌ ساروق، ميلاجرد، تفرش، رودبار و سربند فراهان، سربند و مال مير و سنجان از گذشته جز مناطق مهم و صاحب سبک فرش استان به شمار مي‌رفتند. احمد دايي مي‌افزايد: طرح و نقش شاه‌عباسي، لچک و ترنج، مستوفي و گل و مرغ از برندهاي معروف استان مرکزي است، ضمن اينکه برخي طرح و نقش‌هاي قديمي ارزشمند اين استان مانند قالي ليليان و بنديحان خمين زماني نيز داراي نشان بوده و شهرت جهاني داشتند. کارشناس صنعت فرش دست‌بافت اراک با اشاره به کاهش ميزان توليد فرش در استان تصريح مي‌کند: تعداد توليدکنندگان فرش دستبافت روز به روز در حال کاهش يافتن است، هر روز از آمار بافندگان فرش کاسته مي‌شود که يکي از دلايل آن عدم حمايت کافي از فرش‌بافان است.وي با بيان اينکه بسياري از اين طرح‌ها و بندها به دليل بي‌توجهي و عدم حمايت در حال منسوخ شدن هستند، بيان مي‌کند: امروزه اين صنعت از رونق گذشته برخوردار نيست و اگر توجهي به آن نشود، دير يا زود از بين خواهند رفت. نبود بازار فروش مناسب صاحب يکي از کارگاه‌هاي توليد فرش دستبافت نيز به خبرنگار فارس مي‌گويد: نبود بازار فروش مناسب سبب شده تا بافنده‌هاي فرش دستبافت دلسرد شوند و يکي پس از ديگري دست از اين کار بکشند. حسين مرشدي مي‌گويد: يکي ديگر از دلايل از رونق افتادن فرش دستبافت مهاجرت روستاييان به شهرها است که موجب شده زنان روستايي کمتر اقدام به بافت فرش کنند. وي با بيان اينکه حمايت از صنعت فرش و تأمين خواسته‌هاي توليدکنندگان و بافندگان مي‌تواند از راهکارهاي مؤثر در خروج صنعت فرش دستبافت از بحران باشد، بيان مي‌کند: فرش دستبافت اراک و مناطقي چون فراهان، ساروق و جيريا در گذشته آوازه جهاني داشته که مي‌طلبد در راستاي بازگرداندن اين شهرت دولت حمايت جدي کند. اين فعال صنعت فرش‌بافي مي‌گويد: بدون شک صادرات فرش نقش مؤثري در بالا بردن توليد ناخالص ملي دارد که متأسفانه مورد غفلت قرار گرفته است. تحريم‌ها ضربات جبران‌ناپذيري به صنعت فرش وارد کرده است يکي از صادرکنندگان فرش دستبافت نيز معتقد است تهديدهاي در حوزه صنعت فرش وجود دارد که اکثراً اين تهديدها، خارجي محسوب شده و به مباحث سياسي مربوط مي‌شود. جلايري مي‌افزايد: در حوزه تهديدات خارجي مسائلي چون تحريم‌ها ضربات جبران‌ناپذيري به صنعت فرش وارد کرده است. وي تصريح مي‌کند: يکي ديگر از مسائلي که بايد در حوزه تهديدهاي خارجي از آن ياد کرد رقباي خارجي همچون کشورهاي همسايه هستند که با دستمزدهاي بسيار پايين فرش توليد مي‌کنند و به خوبي توانسته‌اند بخش قابل توجهي از بازار اين محصول را از آن خود کنند. اين فعال اقتصادي بيان مي‌کند: نسل جديدي در اروپا و آمريکا شکل گرفته‌اند که اين‌ها خريدار جنس ارزان هستند و همانند گذشتگان خود به اصالت و اصيل بودن توجهي ندارند. جلايري ادامه مي‌دهد: در حوزه خارجي مسائلي چون مراودات و ارتباطات، رفت و آمدها، حضور در نمايشگاه‌هاي خارجي، تغيير شديد نوسانات ارزي و افزايش قيمت دلار نيز به‌شدت بازار فرش را تحت تأثير قرار مي‌دهد. مشکلات بيمه‌اي بافندگان صاحب يکي از کارگاه‌هاي فرش دستبافت نيز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در اراک مي‌گويد: عدم حمايت از بافندگان در بخش بيمه‌اي موجب دلسردي بسياري از بافندگان فرش شده است. رضا حشمتي اظهار مي‌کند: علاوه بر مشکلات بيمه‌اي بافندگان، مشکلاتي چون افزايش سن بافندگان موجب شده افرادي که به صورت تجاري و مستمر مشغول بافت فرش هستند، يکي پس از ديگري دست از کار کشيده و اين صنعت هنرمندان خود را از دست بدهد، اين در حالي است که نسل جديد هيچ تمايلي به فعاليت در عرصه فرش‌بافي ندارد. وي تصريح مي‌کند: متأسفانه نسل جديد به دليل تغيير هنجارها هيچ‌گرايشي به فعاليت در اين هنر ندارد، ما هميشه فرش‌بافي را نماد فقر مي‌ديديم و اين يک ذهنيت منفي در مورد ورود به يک چنين کسب و کاري در برخي افراد ايجاد کرده که اين در واقع بازمي‌گردد به عدم فرهنگ‌سازي صحيح و به جرأت مي‌توان گفت افزايش سن فرش‌بافان و نبود جايگزين براي آنها تهديدي است که به‌شدت صنعت فرش دستبافت را تهديد مي‌کند. گذشتگان ايران را به واسطه فرشش مي‌شناختند يکي از پيشکسوتان فرش دستبافت نيز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در اراک اظهار مي‌کند: فرش دستبافت ايران در گذشته در کنار کالاهايي چون زعفران و پسته از توليدات سنتي ايران بوده که بخش اعظمي از صادرات کالاي غيرنفتي را به خود اختصاص داده بود و به جرأت مي‌توان گفت در بازار قديم جهان ايران را به‌واسطه اين کالاها مي‌شناختند که متأسفانه روز به روز صادرات اين محصولات تضعيف شد. بياني مي‌افزايد: در حال حاضر کشورهايي چون هند و ترکيه در توليد فرش به صورت جدي وارد شده و بخش قابل توجهي از بازار فرش جهان را در اختيار گرفته‌اند که نبايد اجازه داد ايران از اين کشورها عقب بماند. وي توليدات بي‌کيفيت داخلي، استفاده از پشم‌هاي ماشين ريس و حلاج شده خارجي به جاي استفاده از پشم‌هاي دست‌ريس مناسب داخلي، استفاده از رنگ‌هاي شيميايي تند بدون کيفيت مناسب، عدم استفاده از طرح‌ها و نقشه‌هايي متناسب با نياز روز، استفاده از پلي‌استر بجاي پنبه که فرش را از ذات طبيعي بودن خارج مي‌کند، از مسائلي است که مي‌تواند موجب بي‌اعتمادي مشتري شود. اين فعال صنعت فرش با اشاره به راهکارهاي حمايت دولت از توليدکننده خاطرنشان مي‌کند: حمايت از توليدکنندگان براي حضور در نمايشگاه خارجي، ارائه سوبسيد در تبليغات ژورنال‌هاي خارجي، هدفمند کردن تسهيلات، حمايت از قاليباف‌ها در عرصه بيمه قالي‌بافي و ترويج فرهنگ استفاده از قالي ايراني به جاي بسياري از محصولات لوکس و دکوري خارجي که فاقد هرگونه ارزش مادي هستند، از جمله راهکارهايي است که دولت مي‌تواند در رونق دوباره فرش به کار گيرد. قدمت طولاني استان مرکزي در توليد فرش دستبافت معاون توسعه تجارت خارجي سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزي نيز در اين رابطه به خبرنگار فارس در اراک مي‌گويد: استان مرکزي قدمت طولاني در توليد فرش دستبافت دارد به طوري که سالانه بين 12 تا 15 هزار مترمربع فرش دستبافت در اين استان توليد مي‌شود. جعفر اصغري يکي از راه‌هاي حفظ و گسترش توليد فرش را جذب بازارهاي خارجي دانسته و مي‌افزايد: صنعت فرش نيازمند حمايت و نگاه جدي مردم و مسئولان است. وي تصريح مي‌کند: حمايت از صنعت فرش دستبافت علاوه بر شکوفايي اقتصاد داخلي موجب اشتغال و رفع بيکاري مي‌شود. معاون توسعه تجارت خارجي سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزي با بيان اينکه استان مرکزي از ديرباز مهد توليد فرش دستبافت در کشور و جهان بوده است، ادامه مي‌دهد: 67 کارگاه متمرکز توليد فرش دستبافت در اين استان وجود دارد و حدود 12 هزار و 500 نفر زير پوشش بيمه قالي‌بافي هستند. همراهان عزيز، آخرين خبر را بر روي بسترهاي زير دنبال کنيد: آخرين خبر در سروش http://sapp.ir/akharinkhabar آخرين خبر در ايتا https://eitaa.com/joinchat/88211456C878f9966e5 آخرين خبر در بله https://bale.ai/invite/#/join/MTIwZmMyZT آخرين خبر در گپ https://gap.im/akharinkhabar