صنایع ریخته گری، نجف آباد را آلوده کرد

اصفهان زيبا/يکي از مشکلات محيط زيستي نجف آباد ضايعات کارخانه هاي سنگبري است که در حاشيه جنوبي پارک ملي و پناهگاه قميشلو و غرب نجف آباد در نزديکي معدن متروکه سرمه (معدن سرب) تخليه مي شود. صاحبان کارخانه هاي سنگبري ضايعات خود را در منطقه وسيعي به صورت کوه هايي دپو کرده اند. شهر نجف آباد در زمينه کشاورزي و منابع آبي زير حوضه دشت نجف آباد و تيران و کرون و رودخانه مرغاب است که از رشته کوه هاي دالانکوه بختياري سرچشمه مي گيرد. حوضه آبريز مرغاب مثل ساير حوضه هاي آبريز کشور دچــار بحـــران اند و بعضا از مرز بحران هم گذشته اند يا تخريب شدند يا درحال تخريب هستند. اين حوضه آب بيش از 47 شهر، روستا و آبادي را در گذشته تامين مي کرده است که در حال حاضر با حفر تعداد زيادي چاه عميق، احداث سد بر روي اين رودخانه، برداشت حداکثري آب از اين حوضه و آبياري باراني که تبخير بسيار بالايي دارد، اين حوضه آبريز را با تخريب مواجه کرده است. از ۱۷ رشته قنات نجف‌آباد13 رشته قنات خشک و تنها چهار رشته قنات باقي مانده است. به طور طبيعي با خشک شدن کاريزها بخشي از باغات تغيير کاربري پيدا کردند، بخشي خشک شده‌اند و دو بخشي که باقي مانده اند با چاهاي عميق آبياري مي شوند. ازچالش هاي محيط زيستي شهر نجف آباد موضوع صنايع خرد، پراکنده و شهرک‌هاي صنعتي در اطراف شهر است به خصوص صنايع ريخته‌گري که يکي از آلاينده ترين صنايع در نجف‌آباد بوده و قدمت زيادي دارند، به طوري که تعدادي از ريخته گران نجف آباد مي گويند: اولين کساني بودند که در دانشگاه‌ها اين فن را تدريس مي کرده‌اند و رتبه داشتند. اين پيشينه باعث شده ريخته‌گران زيادي در نجف آباد حضور داشته باشند.مهدي فاتح، فعال محيط زيست و عضو جمعيت دوستداران طبيعت نجف آباد به اصفهان زيبا مي گويد: به طور معمول بيشتر واحدهاي صنعتي ريخته گـــري در شهرک‌هاي صنعتي مستقر هستند و امکان نظارت بر ميزان آلايندگي اين واحدها وجود دارد، اما تعداد زيادي از آنها در حومه شهر پراکنده هستند. براي مثال منطقه کاوه با کاربري باغات که همجوار با شهرک صنعتي منتظريه با فاصله هزار متري از آن است مجوز شهرک صنعتي ندارد درحالي که بر تابلوي ورودي آن شهر صنعتي ديده مي شود و تعدادي ريخته‌گري در محدوده کاوه مستقر هستند. واحدهاي ريخته گري منطقه کاوه ضايعات آهن و ضايعات آلومينيوم را ذوب مي کردندو البته شمش‌ريز هم بين آنها هست. بيشتر اين کارگاه ها بدون فيلترينگ کار مي کردند و به شدت آلودگي داشتند. با تلاش هاي بسيار از طرف جمعيت دوستداران طبيعت نجف آباد و مردم شهر به خصوص اهالي ويلاشهر در حدود يک سال و نيم پيش با استشهاد محلي، مذاکره با مسئولان شهر، همکاري با محمدي رئيس اداره محيط زيست نجف آباد و اقدامات ديگر براي آنها حکم پلمب گرفته و قرار شد که آلايندگي نداشته باشند اين صنايع تا حدودي ساماندهي شدند، اما همچنان آلايندگي دارند.لازم به ذکر است که منطقه کاوه در فاصله هزار متري از منطقه مسکوني ويلاشهر است و جداي از آلودگي اوليه ناشي از ذوب فلزات، بعضي از ريخته گران در شب براي پنهان کردن دود ريخته گري از نگاه ساکنين شهرو مسئولان لاستيک هاي ماشين را هم مي سوزاندند که تشخيص دود ريخته گري ناممکن شود. ما اميداريم در آينده بتوانيم منطقه کاوه را به شهرک صنعتي مواد خوراکي يا کارگاه مزاحم شهري تبديل کنيم تا ميزان آلايندگي به حداقل برسد. اين نکته نبايد پنهان شود که هنوز در بلوار ايزدي و بلوار الغدير واحدهاي ريخته‌گري به صورت پراکنده فعاليت مي کنند و بدون فيلترينگ قوطي راني يا ضايعات آلومينيوم را ذوب مي‌کنند و همچنان آلايندگي دارند. بد نيست در مورد ذوب آلومينيوم توضيح مختصري را اضافه کنم. جمع‌آوري و ذوب قوطي هاي راني هم به صنعت بازيافت کمک مي‌کند هم به محيط زيست، اما به اين شرط که فرآيند بازيافت به طور کامل اصولي و با فيلترينگ کامل باشد و همه معيارهاي محيط زيستي را رعايت کند. براي مثال واحد صنعتي که قصد دارد قوطي راني و ضايعات آلومينيوم را ذوب کند به دليل مواد شيميايي و رنگي که دارند به شدت آلوده کننده هستند و به همين خاطر نيز به سيستم فيلترينگ با سرمايه گذاري حداقل سه تا پنج ميليارد تومان نياز دارد تا بتواند آلودگي را به حداقل خود برساند. در حالي که کارفرمايان مي خواهند با کمترين سرمايه فعاليت کنند که باعث آلودگي شديد محيط مي شود. آلودگي ناشي از سوزاندن لاستيک ماشين به گفته فاتح يکي ديگر از مشکلات محيط زيستي نجف‌آبـــــاد ســـوزاندن لاستيک ماشين و قطعات پلاستيکي ماشين هاي اسقاطي براي جداکردن فلزات آنهاست. هر لاستيک ماشين به طور تقريبي پنج تا شش کيلو آهن سيم مفتول دارد. واحدهاي ريخته‌گري و ساير کساني که در بخش جمع آوري و خريدو فروش ضايعات فعاليت مي کنند نيز اقدام به اين کار مي کنند. ما بارها و بارها شاهد بوديم و سعي کرديم با فرهنگ‌سازي و توجيه کردن مردم از ادامه اين مسير جلوگيري کنيم، اما راه بسيار طولاني است و همچنان اين روند ادامه دارد. او ادامه مي دهد: چاه زغالي ها يکي ديگر از بحران هاي زيست محيطي شهر نجف آباد است. تلاش هاي زيادي از طرف جمعيت دوستداران طبيعت براي کاهش و کنترل تعداد چاه هاي زغال از جمله پرکردن استشهاد و اقدامات مشابه منطقه کاوه صورت گرفت.همچنين با همکاري دادستان و اداره محيط زيست شهرستان حکم پلمب تعدادي زيادي از چاه هاي فعال توليد زغال گرفته شد، اما همچنان در سوپرمارکت ها شکل‌هاي مختلفي از زغال را مي بينيم.من زماني که به شهرهاي مختلف ايران سفر مي کردم از فروشندگان زغال مي پرسيدم از کجا زغال خريد مي‌کنيد؟ بخش اعظمي جواب مي دهند که شخصي از شهر نجف‌آباد زغال براي فروش مي آورد. ما نمي دانيم چه شخص يا اشخاصي هستند که در اين سطح وسيع قاچاق چوب و زغال انجام مي دهند و به شکل فاجعه باري بخشي از چوب جنگل هاي بلوط زاگرس را در ماشين هاي سواري که صندلي آنها را برداشته اند به ميزان ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ کيلو جاساز مي‌کنند به نجف آباد مي آورند، تبديل به زغال شده و به سراسر ايران قاچاق مي شود.در ادامه حل اين مسئله بارها و بارها مسئولان شهر از جمله فرماندار و معاونان فرماندار جلسات مختلفي داشتند و در اين مورد اقدام کردند، اما برخلاف برخوردها و اعمال قانون توسط دادستان و مسئولان شهري، همچنان چاه زغالي‌ها فعال هستند.اميدواريم شاهد روزي باشيم که هيچ چاه زغالي در منطقه نباشد. مي توان زغال مصرفي مردم را به شکل صنعتي در يک کارگاه مشخص با استانداردهاي سازمان حفاظت محيط زيست واستفاده از چوب هاي خشک توليدکرد. پارک و پناهگاه حيات وحش قميشلو قميشلو يکي از قديمي ترين پارک ها و پناهگاه هاي حيات‌وحش جهان بوده، چرا که 150 سال پيش ظل‌السلطان چراي دام را در اين قميشلو ممنوع کرد. با وجود اينکه اين شاهزاده قاجاري اين منطقه را شکارگاه اختصاصي خود و پارک ملي اعلام کرده بود، اين ممنوعيت پوشش گياهي اين پارک را حفظ کرد و از چراي بي رويه دام جلوگيري کرد. پارک قميشلو به مساحت 113 هزار هکتار با پوشش گياهي مطلوب و گونه هاي جانوري قوچ، ميش، کل، بز، آهو، گرگ، شغال و روباه و داراي تنوع زيستي غني است.به اعتقاد اين فعال محيط زيست، اولين و بزرگ ترين مشکل که پايداري اکوسيستم اين پارک را به هم زد آزادراه شهيد احمد کاظمي است. با احداث اين آزادراه که از سال 1383 احداث شده منطقه به دو قسمت تقسيم شده است.بخش هاي شمالي و شرقي نيمه دوم اين پارک جدا شده که در محدوده شرقي آزادراه قرار گرفته و بدون حفاظت مانده و به شدت آسيب ديده است. به دنبال اين اتفاق تعدادي از فعالان محيط زيست نجف‌آباد با حمايت مردمي، يک پاسگاه محيط باني در منطقه سنگ سفيد احداث کردند و نقطه اميدي هم براي محيط زيست و هم براي گونه هاي زيستي اين منطقه ايجاد شد و هم اکنون شاهد هستيم گونه هايي که در گذشته در اثر مخاطرات موجود مهاجرت کردند به منطقه برگشتند و توسط محيط باني شمارش شدند.فعالان محيط زيستي همچنان به صورت خودجوش و بدون انتفاع مالي، در منطقه حضور دارند. نيمي از ساختمان پاسگاه آماده شده و نيمه ديگر نياز به همياري مالي دارد تا تحويل اداره محيط زيست جهت اسقرار محيط‌بانان شود، هرچند که جناب نويد حسني و گروه فعالان محيط زيستي به شدت اين موضوع را پيگيري مي‌کنند چراي دام و پروانه هاي چراي دامدارن از مشکلات ديگر اين منطقه هست که باعث رفت و آمد مکرر در مرتع و اشغال آبشخورها شده و مشکلات زيادي براي پوشش گياهي ايجاد مي کنند. فاتح مي گويد: فشار دام در بعضي از نقاط، اين پارک ملي را عاري از هر نوع پوشش گياهي کرده است. بيشتر دامداران تعداد دامشان بيشتر از ظرفيت مرتع و مجوز چراست و همين طور تعداد دام بز بيشتري نسبت به دام گوسفند دارند. هر يک دام بز به اندازه چهار دام گوسفند مرتع را تخريب مي کند. دامداران عشاير در قديم دام خود را پياده از ييلاق به قشلاق کوچ مي دادند که در حال حاضر دامدار تمام دام خود را حمل ماشين باري سنگين کرده و مسيري که بايد ظرف مدت يک ماه طي کند تا به محل چرا برسد را يک روزه طي مي کند و زودتر از موعد رشد گياهان به عرصه چرا وارد و ديرتر از منطقه خارج مي شود. دامداران بيشتر با دراختيار داشتن اسلحه، امکان و احتمال دست اندازي به حيات وحش را افزايش مي دهند.