کشف سفره آب زیرزمینی 1000 میلیارد متر مکعبی در سیستان؛ افسانه یا واقعیت

پايگاه خبري فانوس/محمد فاضلي، جامعه‌شناس و عضو هيأت علمي دانشگاه شهيد بهشتي، در يادداشت اخير خود تحت عنوان «ژرفاي سياستي آب ژرف»، با نگاهي به وضع موجود منابع و سياست‌هاي آبي کشور به بررسي صحت و سقم خبر کشف سفره آب زيرزميني حاوي حداقل 1000 ميليارد متر مکعب آب سالم و شيرين در سيستان و بلوچستان پرداخته‌است. محمد فاضلي، جامعه‌شناس و عضو هيأت علمي دانشگاه شهيد بهشتي، در يادداشت اخير خود تحت عنوان «ژرفاي سياستي آب ژرف»، با نگاهي به وضع موجود منابع و سياست‌هاي آبي کشور به بررسي صحت و سقم خبر کشف سفره آب زيرزميني حاوي حداقل 1000 ميليارد متر مکعب آب سالم و شيرين در سيستان و بلوچستان پرداخته‌است: خبر اين‌که چاه آب ژرف (در عمق چند هزار متري زمين) به نتيجه رسيده، و تصوير هم فواره شدن آب است (چاه آرتزين)، آب‌هايي که گفته مي‌شود از هندوکش به سمت ايران مي‌آيند و از اعماق زمين در سيستان و بلوچستان مي‌گذرند و از درياي عمان خارج مي‌شوند. حجم آب کشف‌شده 1000 ميليارد متر مکعب ذکر شده و آن‌را بر 7 ميليارد متر مکعب مصرف آب شرب ساليانه کشور تقسيم کرده و گفته‌اند براي 173 سال مصرف آب شرب کشور کافي است. خبر دست به دست مي‌چرخد و امروز صبح شنيدم که کساني گفته‌اند چه نشسته‌ايد که اين آب را هم و به فلان کشورها که دوست‌شان نداريم فروخته شده است، واخيانتا!! داستان آب ژرف مثنوي هفتاد من است، اما من فقط مي‌خواهم چند مجموعه سؤال بپرسم و از نگاه «عقل سياست‌گذاري عمومي» در آن نظر کنيم. دو نکته هم قبل از طرح سؤالات ذکر مي‌کنم. اول، عدد 1000 را بر 7 تقسيم کنيد. خواهيد ديد که حاصل 142.8 مي‌شود. يعني نويسندگان چنين متني حتي در تقسيم نيز دقت به خرج نداده‌اند. آدمياني که به اين ميزان هم دقيق نبوده‌اند چگونه صلاحيتي براي اظهارنظر درباره آب ژرف يافته‌اند؟ دوم، 1000 ميليارد متر مکعب معادل چقدر آب است؟ کارون بزرگ‌ترين و پرآب‌ترين رودخانه ايران است. کل آب ساليانه رودخانه کارون اکنون به روايت برخي اطلاعات و آمار به حدود 14 ميليارد متر مکعب کاهش يافته است، اما کارون در پرآب‌ترين سال‌هايش نيز بين 20 تا 30 ميليارد متر مکعب و حدود 23 ميليارد متر مکعب آورد داشته است. 1000 ميليارد متر مکعب معادل آورد 43 رودخانه کارون در پرآب‌ترين سال‌هاي آن است. عبور اين ميزان آب در اعماق زمين، و خروج اين ميزان آب از درياي عمان در کدام گزارش کارشناسي و اثر علمي منتشرشده نشان داده شده است؟ اولين مجموعه سؤالات، به فرض که اين ميزان آب در سيستان و بلوچستان کشف شود. اين آب داراي چه کيفيتي است؟ آيا حاوي فلزات سنگين نيست؟ آيا شوري آب براي استفاده انساني استاندارد است؟ هزينه استخراج آب از عمق 3 تا 5 هزار متري زمين چقدر است؟ چه ميزان برق براي استخراج اين ميزان آب ضروري است؟ آيا آب ژرف از طريق يک چاه قابل استحصال است يا هزاران چاه براي استخراج آب ژرف ضروري است؟ هزينه حفر هر چاه چقدر است؟ چاه فعلي تاکنون چقدر هزينه در برداشته است؟ هزينه لازم براي انتقال آب به ساير نقاط ايران چقدر است (تا 173 سال آب شرب ايران را تأمين کند)؟ دومين مجموعه سؤالات، آيا کشوري که با مديريت ناصحيح، منابع آبي خود را مسرفانه به سوي نابودي کشانده، منابع آب جديد را نابود نخواهد کرد؟ آيا هزينه‌اي به اندازه هزينه لازم براي اکتشاف، استحصال و توزيع آب ژرف، براي بهبود مصرف آب‌هاي موجود هزينه شده است؟ آب ژرف در چه بازه زماني، براي چه مقاصدي و با چه قيمتي به دست خواهد آمد؟ سومين مجموعه سؤالات، مگر نه اين است که جامعه ايراني از فقدان ارزيابي اقتصادي، محيط‌زيستي و اجتماعي سدها شکايت دارد و ساخت آن‌ها را باعث بروز مشکلات عديده براي کشور و تخريب منابع آبي مي‌داند؟ خب، ارزيابي اقتصادي، محيط‌زيستي و اجتماعي آب ژرف کجا صورت گرفته؟ توسط چه کساني منتشر شده؟ و توسط کدام کارشناسان و نخبگان تأييد شده است؟ چه تضميني هست که آينده آن‌چه امروز درباره آب ژرف گفته مي‌شود، همان چيزي نباشد که امروز درباره سدسازي بيان مي‌شود؟ چهارمين مجموعه سؤالات، چرا دستگاه‌هاي رسمي اخبار آب ژرف را تأييد يا تکذيب نمي‌کنند؟ چرا گزارش مطالعات درباره چنين پديده شگرفي که به عنوان نجات يک ملت تصوير مي‌شود در دسترس نيست؟ آيا اين فقط بازي رسانه‌اي براي جا انداختن پديده‌اي مشکوک است؟ پنجمين مجموعه سؤالات، آيا در دنياي سياست‌گذاري راهکارهاي معجزه‌آسا امکان‌پذير هستند؟ آيا کشوري که چند دهه با بدمصرفي و بي‌تدبيري در مديريت منابع آب مواجه بوده، قادر است با اتکا به يک عامل، به شکلي معجزه‌آسا نجات يابد؟ آيا آب ژرف – به فرض واقعيت داشتن – خشکيدن تالاب‌ها و رودخانه‌ها، فرونشست زمين، ريزگردها، موج مهاجرت بر اثر خشکي، کوبيده شدن آبخوان‌ها و ... را نيز جبران مي‌کند؟ هر تصميم درباره آب، تصميم درباره سرنوشت اين کشور است. سياست‌گذاري عرصه دل بستن به معجزه‌ها نيست، بلکه عرصه پاسخ گفتن به سؤالات بسيار و درافتادن با پيچيدگي‌هاي بسيار است. سياست‌گذاري آب ژرف، ژرفاي بسيار بيشتري مطالبه مي‌کند. / همراهان عزيز ، آخرين اخبار استان سيستان و بلوچستان را به صورت لحظه اي و فراجناحي در بسترهاي زير دنبال کنيد : آخرين خبر سيستان و بلوچستان در تلگرام : https://t.me/joinchat/AAAAAEKZUcFIniUcdLn0Lw آخرين خبر سيستان و بلوچستان در اينستاگرام : https://instagram.com/zahedan_today آخرين خبر سيستان و بلوچستان در سروش : http://sapp.ir/zahedan.online آخرين خبر سيستان و بلوچستان در ايتا : http://eitaa.com/joinchat/163446784C56991a062c