برگزیده

نرخ غیر رسمی ارز؛ پاشنه آشیل ارز توافقی

خراسان

بروزرسانی 1403/09/27 - 07:58

خراسان/همزمان با آغاز به کار کامل بازار ارز توافقی از دیروز، وزیر سابق اقتصاد درباره مهار نرخ ارز غیر رسمی هشدار داد و گفت: بی توجهی به این موضوع می تواند موتور خلق تورم را فعال تر کند.

بازار ارز تجاری (توافقی) دیروز به طور کامل جانشین سامانه نیما شد. بازاری که در آن، نرخ ارز واردکنندگان و صادرکنندگان در فرایندی کاملاً بازاری و بالاتر از نرخ های قبلی سامانه نیما کشف قیمت می شود. در این حال، واکنش ها به این تغییر ارزی همچنان ادامه دارد. در تازه ترین این موارد، اظهارات وزیر سابق اقتصاد دیروز در فضای مجازی منتشر شد که نشان می دهد وی به رغم دفاع از تغییر ایجاد شده، نسبت به لزوم کنترل نرخ ارز غیر رسمی هشدار داده و بی توجهی به آن را موجب تشدید تورم دانسته است.

پس از نرخ، سامانه نیما هم به تاریخ پیوست
به گزارش خراسان، طبق اعلام بانک مرکزی، دیروز (دوشنبه ۲۶ آذر) آخرین فرصت صادرکنندگان برای حضور در بازار ارز توافقی بود. بانک مرکزی تاکید کرده بود که از ۲۶ آذر، این بازار به صورت کامل اجرایی می‌شود. بنابراین همه معاملات توافقی بین واردکنندگان و صادرکنندگانی که پیش از این با عنوان روش واگذاری ارز حاصل از صادرات به غیر انجام می‌شد، از دیروز به سامانه معاملات بازار ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران منتقل شد. با این اوصاف، پس از حذف نرخ ارز نیما از روز شنبه، سامانه نیما نیز از دیروز حذف شد.

تورم؛ چالش مهم حذف سامانه نیما
اقدام اخیر ارزی بانک مرکزی در هفته جاری از جنبه های مختلف قابل بررسی است. با این حال، یک نگرانی یا موضوع عمده ای که در بسیاری از تحلیل ها دیده می شود، ناظر به تورم زایی این سیاست است. به عبارت دیگر سوال یا دغدغه کارشناسان این است که آیا ارز توافقی به تورم بیشتر می انجامد یا خیر؟
تاکید همتی بر مهار تورم به جای نرخ های غیر واقعی ارز
پیش از هر چیز باید گفت، لزوم مهار تورم، موضوعی است که حتی وزیر اقتصاد نیز در روزهای اخیر و البته از منظر انتقاد به نرخ غیر واقعی ارز (نیما) آن اشاره کرده است. وی در یادداشتی در فضای مجازی نوشت: «قیمت‌گذاری دستوری در بازار‌ها از جمله بازار ارز، جز توزیع رانت، ایجاد فساد و تشدید سفته بازی و التهاب در بازار ارز نتیجه‌ای به بار نمی‌آورد. بر اساس یافته‌های علم اقتصاد و تجربه خود در این سال‌ها می گویم که بدون مهار تورم، دفاع از نرخ‌های ارز غیر واقعی، اگر هم در کوتاه مدت فایده اندکی برای آن متصور شویم، پایدار نیست بلکه، با از بین بردن ذخایر ارزی، امنیت اقتصادی کشور را دچار آسیب جدی می‌کند.»
وی البته ۱۴ آذر اظهارنظر صریحی درباره دغدغه تورم زا بودن افزایش نرخ ارز نیما مطرح کرده و گفته بود: «دلار نیمایی قرار نیست که به دنبال دلار ۷۰ و ۷۱ هزار تومانی بازار حرکت کند. قرار بر این است که نیمایی و توافقی با هم باشند و در نهایت نرخ دلار را کاهش دهند و الان در شرایط منطقه این اتفاق نیفتاده است.»
شاکری: برای کل کالا‌ها انتظار نداریم این رویه تغییر تورمی قابل‌توجهی ایجاد کند
در این حال مجید شاکری اقتصاد دان، نسبت به تورم زایی ارز توافقی اظهار نظر کرده است. به گزارش فرهیختگان، وی گفته است: «به‌طور میانگین و برای کل کالا‌ها انتظار نداریم این رویه تغییر تورمی قابل‌توجهی ایجاد کند.» وی در ادامه، این تغییر را موحب تغییر در قیمت بازار آزاد ارز ندانسته و افزوده است: البته ممکن است در آینده قیمت ها (ی ارز غیر رسمی) افزایش یا کاهش پیدا کنند اما این ها به این موضوع ارتباطی ندارد.

دارابی: این کار در شرایط کنونی ضروری است چون هر گونه تثبیت موجب جهش های بعدی ارز خواهد شد
مهدی دارابی، مدیر گروه پولی و مالی مرکز پژوهش‌های مجلس، نیز در خصوص تورم زایی ارز توافقی گفته است: «افزایش نرخ رسمی ارز و برداشتن سقف آن، به معنای افزایش تورم نیست. این موارد خود محصول تورم بالای چند سال اخیرند. درنتیجه طبیعی است نرخ تورم نیز بالا برود... اما این که آیا این اقدامات درست است یا نه، باید گفت که بله، این کار‌ها در شرایط کنونی ضروری است. هرگونه تثبیت در هر برهه‌ای، درواقع موجب جهش‌های بعدی خواهد شد.» این اظهارات نشان می دهد که با اجرای سیاست ارز توافقی، تورم ایجاد شده احتمالا، جبران عقب ماندگی است که از ناحیه تورم و همچنین افزایش نرخ ارز غیر رسمی رخ داده است.

اظهار نظر خاندوزی؛ ماجرا از زاویه ای دیگر

با این حال، دیروز اظهار نظر خاندوزی وزیر سابق اقتصاد درباره ارز توافقی، جنبه جدیدی از دغدغه تورمی ارز توافقی را آشکار کرد.
وی با اشاره به حذف نیما و راه اندازی سامانه ارز توافقی در یادداشتی نوشت: حرکت از سامانه نیما به بازار توافقی اقدام درستی است اگر و فقط اگر برنامه جدی برای «کنترل نرخ حاشیه بازار ارز» وجود داشته باشد. وی تصریح کرد: در غیر این صورت به موتور خلق تورم شتاب خواهد بخشید.
تاملی بر این اظهارات نشان می دهد چالش اصلی تغییر جدید ارزی، تورم زایی صرف این سیاست نیست. بلکه مسئله اصلی نوسانات زیاد نرخ غیر رسمی ارز در مسیر صعودی (با توجه به شرایط سیاسی) است که می تواند نرخ ارز توافقی را به دنبال خود بکشاند.
در واقع می توان گفت «مهار تورم» که همتی وزیر اقتصاد در مذمت نرخ‌های تثبیتی ارز بیان داشته، در واقع یکی از ملزومات مهم سیاست ارز توافقی نیز است.
در این میان، از آن جا که نرخ های غیر رسمی ارز تاثیر اثبات شده ای در ایجاد تکانه های تورمی (لااقل در کوتاه مدت) در اقتصاد کشور دارند، توصیه خاندوزی قابل توجه است که بانک مرکزی به طور جدی می‌بایست نرخ های حاشیه بازار ارز را کنترل کند.