برگزیده

سفره مردم زیر تیغ نهاده‌ها

خراسان

بروزرسانی 1404/07/09 - 07:47

خراسان/بحران نهاده‌های دامی از انحصار واردات تا گرانی گوشت و مرغ؛ مجلس تحقیق‌وتفحص را کلید زد.

بازار گوشت، مرغ و لبنیات دیگر با نوسانات مقطعی توضیح داده نمی شود. آن چه که این روزها سفره مردم را کوچک تر کرده، به حلقه ای گره خورده که نامش «نهاده های دامی» است. کالایی استراتژیک که هم به تولید وابسته است و هم به واردات. اما سال ها عمدتاً در دست شبکه ای محدود از واردکنندگان خاص و توزیع کنندگان نیمه شفاف چرخیده است. حالا مجلس پس از هشدارهای مکرر فعالان اقتصادی، تحقیق و تفحص از واردات نهاده های دامی را کلید زده است. اقدامی که اگر با پیگیری جدی همراه شود، می تواند بخشی از معادله گرانی سفره مردم را حل کند

وابستگی ساختاری؛ وقتی تولید جوابگو نیست
به گزارش خراسان، نیاز کشور به نهاده های دامی بسیار بالاست. بر اساس آمارهای موجود، سالانه در حدود ۱۰ میلیون تن ذرت دامی وارد می شود. در حالی که تولید داخل، کمتر بوده و در حدود یک میلیون تن از نیاز تولیدکنندگان دامی را پوشش می دهد. نهاده های دیگر نظیر کنجاله سویا و جو نیز کم و بیش وضعیتی این چنین دارند. به گفته «کلامی» دبیر اتحادیه واردکنندگان نهاده های دام و طیور، نیاز کشور در کالایی مانند جو بین ۶ تا ۶.۵ میلیون تن است که چیزی بین ۳ تا ۳.۵ میلیون تن آن تولید داخل است. درباره دانه و کنجاله سویا نیز، میزان واردات در حدود ۳.۵ تا ۴ میلیون تن است. در حالی که تولید آن بسیار کمتر است.

این وابستگی به واردات، اقتصاد دامپروری (با سهم ۷۰ درصدی قیمت نهاده در قیمت محصولات پروتئینی) و همچنین سفره مردم را به سیاست ارزی، نحوه تخصیص ارز ترجیحی یا نیمایی و عملکرد واردکنندگان و توزیع کنندگان گره زده است. به این ترتیب هر اختلالی در ثبت سفارش، حمل و نقل یا تخصیص ارز، مستقیماً خود را در قیمت مرغ و گوشت نشان می دهد.
تمرکز واردات در دست شرکت های معدود
سال هاست که رسانه ها به طرق مختلف، از انحصار واردات نهاده ها در دست تعداد محدودی شرکت خاص خبر می دهند. در آخرین نمونه، خبرگزاری فارس در ۴ مهر امسال، گزارش داده که افراد «ع.م»، «م.م» و «ح.ا» از مافیاهای شناخته‌شده این حوزه طی دهه‌های گذشته هستند که با یک تماس تلفنی، کشتی‌های نهاده را وارد کرده و به‌جای تحویل به شبکه دولتی در انبارهای شخصی ذخیره می‌کنند.
نتیجه چه شد؟
۱-صف نشینی تولیدکنندگان: دامدار خرد و مرغدار کوچک برای تهیه نهاده باید در صف‌های طولانی سامانه دولتی بایستد.
۲-بازار سیاه نهاده: نهاده با تأخیر و در بسیاری موارد با قیمت‌های بالاتر از نرخ مصوب به دست تولیدکننده می‌رسد. در حالی که در سامانه بازارگاه، بعضاً گزارش شده که با کمبود نهاده روبه رو بوده، اما در بازار سیاه این کالاها به وفور و با چند برابر قیمت موجود بوده اند.
۳-نشت نهاده‌ها: نشت نهاده‌ها از انبارهای دولتی به بازار آزاد، بارها گزارش شده و عملاً زمینه قاچاق معکوس و رانت چند صد میلیاردی را فراهم کرده است.
نابسامانی در واردات و عرضه نهاده های دامی به گونه ای رقم خورده که ۱۴ مرداد امسال، ۱۲۰ فعال اقتصادی با ارسال نامه ای به رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس، هشدار دادند ذخایر نهاده به پایین ترین سطح در سال های اخیر رسیده و کشور در آستانه یک بحران جدی قرار گرفته است.همچنین به گفته کارشناسان، بارها تا زمانی که انحصار شکسته نشود و واردات شفاف نباشد، هر سیاست قیمتی فقط به افزایش رانت و فشار مضاعف بر مصرف‌کننده منجر خواهد شد.
قیمت‌های نجومی مرغ و گوشت
اثر مستقیم این اختلالات در بازار نهاده، در قیمت‌ محصولات نهایی همچون مرغ و گوشت کاملاً مشهود است. در هفته های اخیر، قیمت مرغ در برخی شهرها به حدود ۱۸۰ هزار تومان در هر کیلو رسید.
گوشت قرمز در ماه‌های اخیر هر چند رشد بالایی نداشته و طبق تازه ترین گزارش مرکز آمار، در شهریور امسال نسبت به شهریور سال گذشته ۳۰ درصد برای گوشت گوساله و حدود ۱۹ درصد برای گوشت گوسفند افزایش قیمت را تجربه کرده است، اما در هفته های اخیر، یک میلیون تومان شدن قیمت هر کیلو گوشت گوسفند، تهیه آن را برای خانوارهای دهک های پایین به شدت دشوار کرده است.
لبنیات نیز افزایش قیمتی بالای ۵۰ درصد را ثبت کرده است.
مجلس وارد عمل می‌شود
در این حال موافقت دیروز نمایندگان مجلس با تحقیق‌وتفحص از واردات نهاده‌های دامی را می‌توان نقطه عطفی در این پرونده دانست.
«حاجی پور» سخنگوی کمیسیون کشاورزی مجلس محورهای این تحقیق و تفحص را به صورت زیر برشمرد:
بررسی چرایی گران شدن واردات نهاده های دامی در مقایسه با قیمت بازارهای جهانی.
مشخصات واردکنندگان نهاده‌های دامی اعم از اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل، زمان تأسیس شرکت، رابطه خویشاوندی ارکان شرکت، میزان ارز دریافتی و طول مدت تأسیس شرکت.
چرایی عدم استفاده از نهاده های دامی جایگزین مناسب با اقلیم کشور
چرایی عدم نقش آفرینی شرکت های پشتیبانی امور دام، شرکت بازرگانی دولتی، سازمان تعاونی روستایی و اتحادیه های حوزه دام در واردات نهاده های دامی برای انحصارشکنی.
فهرست کامل دریافت کنندگان ارز برای واردات نهاده های دامی در ۱۰ سال اخیر در راستای شفافیت.
انتشار عمومی فهرست واردکنندگان نهاده های دامی در راستای شفافیت و شناسایی گلوگاه های سامانه بازارگاه و رفع فسادهای احتمالی در توزیع نهاده ها.
اصلاح فرایندهای موجود و همچنین شفاف سازی فرایند تخصیص ارز برای واردات نهاده های دامی.
البته تجربه‌های قبلی نشان داده که بسیاری از تحقیق‌وتفحص‌ها نهایتاً در قالب یک گزارش در بایگانی مجلس باقی مانده‌اند. اما تفاوت پرونده نهاده‌ها این است که به‌طور مستقیم با معیشت روزمره مردم پیوند خورده و از همین رو فشار افکار عمومی می‌تواند نتیجه را متفاوت کند.
بحران نهاده‌های دامی یک مسئله صرفاً تخصصی کشاورزی نیست؛ این بحران مستقیماً سفره مردم را هدف گرفته است. وابستگی شدید به واردات، انحصار شرکت‌های خاص، رانت ارزی و ضعف نظارت باعث شده نه تولیدکننده توان ادامه کار داشته باشد و نه مصرف‌کننده توان خرید. تحقیق‌وتفحص مجلس می‌تواند آغاز اصلاح باشد، اما تنها در صورتی که به اقدام عملی و تغییر ساختار بینجامد. به خصوص این که در شرایط کنونی حفاظت از امنیت غذایی مردم و قدرت خرید آن ها اولویت دوچندان دارد. در غیر این صورت باید گفت سفره مردم هر روز بیشتر زیر تیغ نهاده‌ها کوچک‌تر خواهد شد و چرخه معیوب همچنان ادامه خواهد یافت.