رمزگشایی از دلایل افزایش قیمت قیر

فارس

بروزرسانی 1399/10/10 - 11:37

فارس/در حال حاضر بيش از 30 ميليون تن پروانه بهره‌برداري کارخانه توليد قير در کشور صادر شده درحاليکه کل ظرفيت توليد وکيوم باتوم کشور حدود 6 ميليون تن است. اين عدم تناسب باعث ايجاد رقابت براي خريد وکيوم باتوم از بورس کالا شده است.

صنعت قير کشور به عنوان يکي از صنايع پايين دستي حوزه نفت است که پس از دريافت وکيوم باتوم (ته مانده برج تقطير) از پالايشگاه‌ها و انتقال آن به کارخانه هاي توليد قير از طريق تانکر و يا خط لوله و انجام فرايندهاي مربوطه، اقدام به توليد قير مي‌نمايد.

به طور کلي ظرفيت توليد قير کشور بر اساس اين فرايند بالغ بر شش ميليون تن مي باشد که حدود چهار ميليون تن از آن صادر شده و حدود دو ميليون تن در داخل کشور به مصرف مي‌رسد. بديهي است فروش قير در بازارهاي صادراتي با قيمت بالاتر به علت کمک شايان توجهي که به ارزآوري مي‌کند همواره مورد تاکيد بوده و لازم است با اتخاذ تمهيدات لازم توسط صادرکنندگان، قير ايران با بالاترين قيمت ممکن در بازارهاي هدف به فروش برسد.

از سوي ديگر قير گران قيمت براي مصرف داخلي، باعث افزايش قيمت آسفالت مي‌شود که با توجه به محدوديت بودجه‌هاي عمراني، توان اجراي پروژه‌هاي آسفالت کاهش خواهد يافت. توجه به اين امر حائز اهميت است که سهم وزني قير در آسفالت حدود پنج درصد است اما با توجه به افزايش قيمت قير، ارزش ريالي قير در يک تن آسفالت به بيش از پنجاه درصد رسيده است.

اما سوال اصلي اين است که چه چيزي باعث افزايش حدود چهار برابري قيمت از ابتداي سال 1399 تا کنون گرديده است؟ در اين راستا محسن ورزشکار، عضو هيئت مديره انجمن قير ايران در يادداشتي به توضيح چرايي افزايش قيمت قير در سال جاري پرداخت.

«بيش از نود و چهار درصد قيمت قير متاثر از قيمت وکيوم باتوم مي‌باشد که به عنوان مواد اوليه توسط شرکت‌هاي توليدکننده قير از هفت پالايشگاه کشور خريداري مي‌شود. قيمت وکيوم باتوم بر اساس فرمول مشخصي که توسط شرکت پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي تعيين گرديده، هر 15 روز يکبار محاسبه شده و توسط انجمن صنفي صنعت پالايش نفت اعلام مي‌گردد.

در فرمول محاسبه قيمت وکيوم باتوم، از نرخ‌هاي اعلامي "فيول اويل 380" و "کروسين" فوب خليج فارس که در نشريه پلتس به صورت روزانه اعلام مي شود استفاده مي‌شود، بدين معنا که افزايش يا کاهش نرخ اين دو فرآورده در نشريه پلتس رابطه مستقيمي با افزايش يا کاهش قيمت دلاري وکيوم باتوم خواهد داشت.

قابل توجه اينکه نرخ نفت خام تحويلي به پالايشگاه‌هاي کشور بر اساس نرخ‌هاي نشريه پلتس نبوده و مطابق با قيمت نفت خام صادراتي ايران محاسبه مي‌گردد و عليرغم لزوم تسري اين موضوع به حلقه‌هاي بعدي زنجيره پالايش، اين امر تاکنون محقق نشده است. خروجي قيمت فوق الذکر به صورت دلاري مي‌باشد ليکن با توجه الزام عرضه وکيوم باتوم در بورس کالا، نرخ حاصله در ميانگين ماهانه نرخ خريد و فروش ارز در سامانه نيما ضرب شده و قيمت ريالي وکيوم باتوم هر پانزده روز يکبار حاصل مي‌شود.

ملاحظه مي‌شود که نرخ تسعير ارز در سامانه نيما، اثر مستقيم بر قيمت وکيوم باتوم دارد، به نحوي که نرخ تسعير در 5 فروردين سال 1399، حدود 135،518 ريال بوده و اين نرخ در حال حاضر بالغ بر 255،656 ريال گرديده است و اين افزايش اثر مستقيم بر افزايش قيمت وکيوم باتوم و قير داشته است (تصوير 1).

عامل موثر ديگر در افزايش قيمت وکيوم، نرخ فيول اويل 380 فوب خليج فارس است. اين نرخ در پنجم فروردين امسال 164 دلار بوده و در حال حاضر اين نرخ محصول بالغ بر 295 دلار قيمت گذاري شده است (تصوير 2). با توجه به الزام عرضه وکيوم باتوم در بورس کالا و مديريت ميزان عرضه توسط پالايشگاه‌هاي کشور، رقابت در معاملات بورس کالا ايجاد شده و وکيوم باتوم با قيمتي بالاتر از قيمت پايه تعيين شده، در اختيار شرکت قيرساز قرار گيرد و با در نظر گرفتن هزينه‌هاي انتقال وکيوم باتوم به شرکت‌هاي قيرساز و هزينه‌هاي توليد و لحاظ نمودن افزايش قيمت حامل‌هاي انرژي، بهاي تمام شده قير افزايش مي‌يابد.

لذا به طور خلاصه مي‌توان عنوان نمود افزايش قيمت قير طي نه ماه گذشته متاثر از سه عامل افزايش نرخ تسعير ارز در سامانه نيما، افزايش نرخ فيول 380 فوب خليج فارس براساس قيمت‌هاي اعلامي نشريه پلتس و رقابت‌هاي انجام شده در معاملات بورس کالا بوده است. تغييرات نرخ فيول 380 نشريه پلتس متاثر از نوسانات قيمت نفت خام بوده و اين تغييرات نيز تحت تاثير پارامترهاي مختلفي است که چندان قابل کنترل نمي‌باشد.

رقابت‌هاي ايجاد شده در معاملات بورس کالا نيز متاثر از دو عامل مي‌باشد که يکي ناشي از عدم تناسب بين ميزان پروانه‌هاي بهره‌برداري صادره جهت کارخانه‌هاي توليد قير و ظرفيت توليد وکيوم باتوم به عنوان ماده اوليه اين کارخانجات مي‌باشد. در حال حاضر بيش از 30 ميليون تن پروانه بهره‌برداري کارخانه توليد قير در کشور صادر شده درحاليکه کل ظرفيت توليد وکيوم باتوم کشور حدود 6 ميليون تن است. عامل ديگر در بروز رقابت نيز کاهش ارزش برابري ريال در برابر دلار و کاهش قيمت دلاري قير ايران در بازارهاي بين المللي بوده که منجر به افزايش تقاضا براي قير ايران و جذابيت صادرات قير گرديده است.

بنابراين ملاحظه مي‌شود در حوزه قيمت‌گذاري وکيوم باتوم با يک دوگانگي مواجه هستيم به گونه‌اي که افزايش قيمت وکيوم باتوم و به تبع آن قيمت قير – البته در محدوده‌اي که امکان رقابت با بازارهاي صادراتي وجود داشته باشد – اتفاقي خوشايند و مبارک مي‌باشد، اما اين افزايش در قيمت قير داخلي، معضلات جدي براي پروژه‌ها ايجاد مي‌نمايد. شايان ذکر است که بيش از 95 درصد مصارف قير کشور در پروژه‌هاي آسفالت بوده که در آزادراه‌ها، بزرگراه‌ها، خيابان‌ها، جاده‌ها، روستاها و شهرهاي کشور مورد استفاده قرار مي‌گيرد که همگي بهره‌بردار عام مي‌باشند و اختصاص به قشر و طبقه خاصي هم ندارد.