الاکلنگ بورس بر محور هیجان

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1399/11/13 - 07:02

دنياي اقتصاد/شاخص سهام پس از ثبت يک روز تماما صعودي، ديروز به رشد ۳/ ۰ درصدي بسنده کرد. در حالي که روز يکشنبه بورس شروعي مثبت داشت و حتي رشد ۷/ ۱ درصدي را نيز ثبت کرده بود، در ادامه تغيير مسير داد و با افزايش عرضه‌ها از سقف روزانه عقب نشست. هر چند به سبب معاملات مثبت در «شستا» و برخي از سهام پتروپالايشي تن به افت نداد. در اين روز شاخص کل با رشد ۳۸۰۰ واحدي، به رقم يک ميليون و ۲۵۱ هزار واحد رسيد.

با اين حال افت قيمت حدود ۶۰ درصد از سهام معامله شده در اين بازار سبب شد تا شاخص کل هم‌وزن که نشاني از اثرگذاري يکسان نمادها دارد، با کاهش ۱/ ۰ درصدي مواجه شود. نوسان روزانه اين نماگر در حالي رقم خورد که نسبت به روز شنبه تغيير خاصي در متغيرهاي بنيادي رخ نداده و حتي خبر جديد و اثرگذاري نيز از فضاي اقتصادي و سياسي به بازار مخابره نشده بود. هر چند هفته گذشته نيز چنين رفتاري در بازار مشاهده شد، اما تفاوت هفته جاري با گذشته در رشد نرخ دلار و پايداري در کانال ۲۴ هزار تومان است.

خروج مجدد حقيقي‌ها
سهامداران خرد که روز شنبه به دنبال رشد بيش از ۳ درصدي شاخص کل، پس از غيبت ۴‌روزه مجددا در سمت خريد سهام فعال شده و خالص خريد ۵۵۰ ميليارد توماني را نيز رقم زده بودند، روز گذشته مجددا هراسان تصميم به نقد کردن سهام خود گرفتند. به اين ترتيب ديروز در مجموع سهامي به ارزش ۱۴۳ ميليارد و ۷۶۰ ميليون تومان از سبد سهام اين گروه از بازيگران سهام به پرتفوي حقوقي‌ها منتقل شد. افزايش تعداد سهامداران حقيقي در يک سال گذشته که عمدتا ناآشنا با مفاهيم مالي و برخلاف ماهيت بازار سهام، ريسک‌گريز هستند سبب شده تا موج‌هاي هيجاني نيز در بازار افزايش پيدا کند. به اصطلاح سهامداراني که «با يک غوره سردي کرده و با يک مويز گرمي» در تالار شيشه‌اي آنچنان زياد هستند که سبب شده‌اند تا بازار حتي بدون وجود دليلي منطقي تغيير مسير دهد. در اين راستا روز گذشته بيشترين خروج نقدينگي از سهام سرمايه‌گذاري رقم خورد. اين گروه روز يکشنبه شاهد ثبت خالص فروش ۶۴ ميليارد توماني از سوي حقيقي‌ها بود. گروه‌فلزات اساسي نيز در اين روز انتقال سهامي به ارزش ۴۷ ميليارد تومان در مسير حقيقي به حقوقي را تجربه کرد. در آن سوي بازار اما گروه شرکت‌هاي چندرشته‌اي صنعتي با محوريت «شستا» در مرکز توجهات سهامداران خرد قرار داشتند. نمادي که عامل اصلي سبزماندن شاخص کل طي معاملات اين روز نيز بود. در مجموع صنعت مزبور روز يکشنبه با خالص خريد ۱۰۸ ميليارد و ۴۰۰ ميليون توماني سهامداران خرد همراه شد.

ميليون‌ها سهامدار با ميليون‌ها رويکرد
پيمان مولوي - کارشناس بازار سرمايه: در يک بازار معقول و بالغي مانند بازار آمريکا شاهد اتفاقاتي هستيم که در طول چند دهه گذشته حداقل به اين گونه نبوده است. بايد قبول کرد که بازار‌هاي مالي الزاما نبايد بر اساس پيش‌‌فرض‌‌هاي سرمايه‌گذاران رفتار کنند به‌عنوان مثال پيش فرضي وجود دارد مبني بر اينکه نبايد يک روند مطلق صعودي يا نزولي داشته باشيم، بنابراين بازار بايد به‌صورت متعادل به سمت مثبت يا منفي در حال حرکت باشد.

اکنون نيز روند متعادل بازار سهام ايران بايد تداوم پيدا کند، چرا که ريسک‌‌هاي معاملاتي همچنان پابرجاست و هيچ‌گونه تغييري پيدا نکرده است. واقعيت امر اينجاست که در بازار‌هاي سرمايه‌گذاري حداقل در ايران با ميليون‌ها نفر سرمايه‌گذاري رو به رو هستيم که رويکرد‌هاي متفاوتي نسبت به يکديگر دارند. براي ارزيابي چرايي تغيير روند يک‌باره بازار بايد چنين رويکرد‌هايي را هم در نظر بگيريم. بررسي‌ها حاکي از اين است که الگوي اتفاقاتي که در مهر‌ و آبان بين ورود پول حقوقي و خروج پول حقيقي رخ داد دقيقا در دي و بهمن چنين اتفاقي تکرار شد. به اين معني که اکنون ورود پول حقوقي و خروج پول حقيقي (با هدف خروج از بازار) در حال انجام است و در صورت تداوم ورود حقوقي‌ها اين احتمال وجود دارد که برخي از حقيقي‌ها مجددا به بورس بازگردند.

در شرايط فعلي ديدگاه اقتصادي و معاملاتي اين دو قشر از سرمايه‌گذاران کاملا کوتاه‌مدت شده است و در پاسخ به چرايي آن مي‌توان به متغير‌هاي اقتصادي ايران اشاره کرد. متغير‌هاي اقتصادي کشور براي ۶ ماه آينده با تغييراتي جدي مي‌تواند همراه شود. مذاکرات احتمالي ايران با آمريکا، انتخابات رياست جمهوري که مي‌تواند محل يک مناظره خيلي شديد يا بالعکس باشد و ساير عواملي که همه بازار را اعم از حقيقي‌‌هاي حرفه‌اي، غير حرفه‌اي و حقوقي‌ها با يک ديد کوتاه‌مدت در بازار همراه کرده است. با اين حال عوامل اقتصادي کشور و ريسک‌ها همچنان پا برجاست.

به‌عنوان مثال آيا مي‌توان نرخ بهره را براي سه ماه آينده پيش‌بيني کرد؟ احتمال اينکه رئيس‌کل بانک مرکزي و ساير مديران بالادستي اقدام به تغيير اين رقم کنند نيز بالاست و آن نيز به دليل تجربيات گذشته در دستکاري دستوري بازارها است. آيا مي‌توان حدس زد که قيمت ارز با ورود نقدينگي به رقم ۱۸ هزار توماني خواهد رسيد يا در محدوده رقم ۲۵ هزار تومان نوسان پيدا مي‌کند؟

به هر ترتيب ريسک‌هايي اعم از نقدينگي،‌ نرخ بهره،‌ ارز،‌ فعاليت‌هاي اقتصاد دستوري و بخشنامه‌ همگي در بازار وجود دارد منتها اتفاقي که افتاده اين است که شبکه‌‌هاي اجتماعي و گردش سريع اطلاعات باعث واکنش سريع سرمايه‌گذاران به وقايع متفاوت شده که ممکن است اين مهم ساير سرمايه‌گذاران را نيز غافلگير کند.

مدتي است که در بورس آمريکا ميليون‌ها سهامدار حقيقي تصميم به داغ کردن سهام مي‌گيرند،‌ در بورس ايران هم چنين رفتاري متاسفانه از گذشته قابل مشاهد بوده است. به اعتقاد بنده اين روند طبيعي است به اين معني که حقيقي‌‌هاي بازار ريسک‌هاي معاملاتي را درک کرده‌‌اند، بنابراين نمي‌توان وجود آن را منکر شد. همان‌طوري که حقوقي‌ها در گذشته رفتار مي‌کردند اکنون قشر حقيقي هم در اين راستا گام بر‌ مي‌دارند که چنين رفتاري جزئي از ذات بازار سهام محسوب مي‌شود. ارز هم براساس چند عامل مورد بررسي قرار مي‌گيرد. نخست به‌صورت کلاسيک و بر اساس رشد تورم براي سال ۱۴۰۰ قابل ارزيابي است. ديگر اينکه در صورت تحقق مذاکرات و آزاد شدن پول‌هاي بلوکه شده با استراتژي دلار ۱۶ هزار توماني دولت، ميزان اثر‌گذاري آن در بورس و صورت‌‌‌هاي مالي قابل توجه خواهد بود.
هرگونه جهش يا سقوط در حوزه ارز اثرات متفاوتي در بازار سرمايه روي سهام شرکت‌هاي وارداتي و صادرات محور دارد. تنها موردي که افت‌ احتمالي ارز را مي‌تواند توجيه و جبران کند اين است که هزينه دريافت پول و نحوه صادرات شرکت‌ها بهبود پيدا کند و با افزايش حجم صادرات بتوان کاهش درآمد را جبران کرد. به هر ترتيب اغلب فعالان اقتصادي به دنبال ثبات در نرخ هستند به‌طوري که قبل از انتخابات نرخ‌ها به‌صورت دستوري بالا و پايين نروند.

همه بازار‌ها به مرور با يکديگر به نقطه تعادل خواهند رسيد. به‌عنوان مثال بازار سهام در مرداد سال ۱۳۹۹ نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۶۷۰ درصد رشد پيدا کرد. اين در حالي است که ساير بازار‌ها اعم از ارز، طلا و زمين تحت هر شرايطي بود طي چند وقت بعد با رشدي معادل ۵۷۰ درصد همراه شدند. اکنون نيز به سمتي در حال حرکت هستيم که بازار‌ها به نقطه تعادل با يکديگر برسند.
فارغ از اين موارد تا پايان سال شاهد اوج ريسک در قيمت ارز و طلا خواهيم بود. ساير بازار‌ها از جمله بورس هم در تعليق کامل به سر مي‌برند تا زماني که خبري مبني بر مذاکرات يا عدم مذاکرات به گوش برسد. در صورت کليد خوردن مذاکرات با آمريکا وارد فازي خواهيم شد که سرمايه‌گذاران به دنبال دستاورد‌ها خواهند بود. در اين جا چند سوال مطرح است اينکه آيا بايدن به‌عنوان شخصي که ورود به برجام مي‌کند در گام نخست برخي از تحريم‌ها را لغو مي‌کند؟ پول‌هاي بلوکه مورد آزاد‌سازي قرار مي‌گيرند؟ و مواردي از اين قبيل همگي مورد توجه اهالي بازار سرمايه قرار دارند.

در صورت عدم مذاکرات هم تداوم فضاي تعليق در بازار‌ها تا پايان سال جاري و بدتر از آن در سال ۱۴۰۰ هم مي‌تواند ادامه‌دار باشد.

معاملات يکشنبه از دريچه آمار
در روزي که شاخص کل بورس تهران پس از فراز و فرود در نهايت به رشد ۳/ ۰ درصدي بسنده کرد، در معاملات بورسي از ۳۴۶ نماد معامله شده، قيمت پاياني ۱۴۱ نماد (۴۱ درصد) مثبت و ۱۹۰ نماد (۵۵ درصد) منفي بود. ۶۸ نماد (۶/ ۱۹ درصد) صف خريد به ارزش ۶۴۱ ميليارد تومان و ۱۰۶ نماد (۶/ ۳۰ درصد) صف فروش به ارزش ۵۰۸ ميليارد تومان تشکيل دادند.

در بازار اصلي فرابورس نيز در روزي که آيفکس ۸/ ۰ درصد افت کرد، از ۱۳۴ نماد معامله شده، قيمت پاياني ۵۲ نماد (۳۹ درصد) مثبت و ۸۰ نماد (۶۰ درصد) منفي بود. ۲۹ نماد (۶/ ۲۱ درصد) صف خريد به ارزش ۴۰۲ ميليارد تومان و ۴۱ نماد (۵/ ۳۰ درصد) صف فروش به ارزش ۳۰۳ ميليارد تومان داشتند.

در بازار پايه فرابورس نيز از ۱۰۴ نماد معامله شده، قيمت پاياني ۴۷ نماد (۴۵ درصد) مثبت و ۵۵ نماد (۵۳ درصد) منفي بود. ۳۳ نماد (۷/ ۳۱ درصد) صف خريد به ارزش ۱۲۸ ميليارد تومان و ۴۴ نماد (۳/ ۴۲ درصد) صف فروش به ارزش ۳۴۲ ميليارد تومان داشتند.
روز يکشنبه ارزش معاملات خرد سهام در بورس تهران به ۱۱ هزار و ۱۲۳ ميليارد تومان رسيد که نسبت به روز شنبه رشد ۵۵ درصدي را نشان مي‌داد. پالايشي‌ها، خودرويي‌ها و گروه شرکت‌هاي چند رشته‌اي صنعتي صنايعي بودند که طي دادوستدهاي روز يکشنبه بيشترين ارزش معاملات را به خود اختصاص دادند.

از نکات قابل توجه معاملات اين روز، توقف رشد قيمت صندوق پالايشي يکم بود. «پالايش» که در يک رالي ۸ روزه صعودي، روز شنبه به قيمت اسمي رسيده بود و حباب ۴۱ درصدي (اختلاف قيمت سهم نسبت به NAV) را نشان مي‌داد، ديروز نزولي شد. اين در حالي است که ديروز «پالايش» ارزش معاملات بالايي را به ميزان ۱۶۸۰ ميليارد تومان ثبت کرد اما از همان دقايق ابتدايي با فشار فروش جدي مواجه شد.