برگزیده

موافقان و مخالفان تشکیل "وزارت انرژی"

باشگاه خبرنگاران

بروزرسانی 1399/11/13 - 17:49

باشگاه خبرنگاران/ ادغام وزارتخانه‌هاي نفت و نيرو، بخشي از قانون برنامه سوم توسعه کشور بوده که تاکنون اجرايي نشده است.

مدتي است که زمزمه‌هاي ادغام دو وزارتخانه نفت و نيرو به گوش مي‌رسد، اين زمزمه‌ها از جايي قوت گرفت که وزير نفت در مراسم افتتاحيه ششمين کنگروه و نمايشگاه نفت و نيرو، از عملي بودن تشکيل وزارت انرژي سخن گفت.

زنگنه اظهار کرد: نفت و نيرو بايد يک‌پارچه باشند؛ من مدت‌ها با آن مخالف بودم، اما ضروري است آن‌ها يک‌پارچه باشند. در دولت سيزدهم بهتر است وزارت انرژي داشته باشيم. تشکيل وزارت انرژي انجام‌شدني است و مجلس شوراي اسلامي مي‌تواند در اين زمينه اقدام کند.

اما سوالي که ذهن‌ها را به خود مشغول مي‌کند، اين است که چه اتفاقي باعث شد تا بيژن زنگنه پس از سال‌ها مخالفت، به يکباره تبديل به موافق تشکيل وزارت انرژي شود؟ چرا با وجود اين که يکي از محور‌هاي مهم برنامه سوم توسعه اقتصادي کشور، ادغام دو وزارتخانه نفت و نيرو بود، اما تاکنون اين اتفاق رخ نداده است؟

وزراي نفت و نيرو هيچگاه مخالف ادغام اين دو وزارتخانه نبودند
هوشنگ فلاحتيان، معاون وزير نفت در امور برنامه ريزي، در گفت و گو با خبرنگار اقتصاد و انرژي گروه اقتصادي باشگاه خبرنگاران جوان، درباره اظهارات اخير وزير نفت پيرامون موافقت با تشکيل وزارت انرژي بيان کرد: من فکر مي‌کنم اگر مديريت بخش انرژي کشور يکپارچه باشد، حتما نتايج بهتري حاصل خواهد شد و يک نفر پاسخگوي اين خواهد بود که در اين بخش چه مسائلي مي‌گذرد و کشور به ويژه در بحث بهينه سازي مصرف انرژي بايد به کجا برود.

او گفت: با توجه به روند افزايش مصرف انرژي در بخش‌هاي مختلف، بهينه سازي ديگر يک انتخاب نيست بلکه يک الزام در کشور ماست. در قوانين برنامه توسعه سال‌هاي گذشته بر اين موضوع تاکيد شده منتهي بسته به شرايط کشور، در يک مقطعي از اولويت خارج شده است.

فلاحتيان تصريح کرد: تا جايي که به خاطر دارم، هيچگاه وزراي نيرو و نفت به صورت جدي با تشکيل وزارت انرژي مخالف نبودند و هميشه مي‌گفتند که شرايط براي اين کار فراهم نيست.

سخنان زنگنه از روي احساس تکليف بود!
او بيان کرد: بنابراين اين که مي‌بينيم علي رغم اين که پايان کار دولت است، اما وزير نفت به عنوان تکليف خود، نظريه تخصصي خودش را براي الزامي بودن وزارت انرژي بعد از اين سال‌ها ارائه مي‌کند، مسئله کوچکي نيست.

معاون برنامه ريزي وزير نفت گفت: فردي با اين همه تجربه وزارت در شرايطي که نفعي به خودش نمي‌رسد، نظر تخصصي اش را اعلام کرده است. مي‌دانيم که کار دولت در حال تمام شدن است و مسئولان ديگري در اين بخش مشغول به کار مي‌شوند و آقاي زنگنه حتما از روي احساس تکليف اين نظر را بيان کرده است. بايد اين را به فال نيک گرفت که يک نفر احساس مسئوليت کرده و نظريه کارشناسي و تخصصي اش را در اين حوزه اعلام مي‌کند.

او گفت: اميدوارم افرادي که از اين موضوع مطلع شده اند، بتوانند نقش خود را در اين زمينه ايفا کنند. بايد اين موضوع را در جهت کم کردن مشکلات بخش انرژي، گامي به جلو تلقي کرد.

آب در تشکيل وزارت انرژي جايي ندارد
فلاحتيان درباره شرايطي که بايد براي تشکيل وزارت انرژي و ادغام وزارتخانه‌هاي نفت و نيرو وجود داشته باشد، گفت: در گذشته مفاهيم مختلفي در اين باره در اذهان متبادر مي‌شد.

او افزود: گاهي برخي از دوستان فکر مي‌کردند که تشکيل وزارت انرژي يعني اين که بخش آب وزارت نيرو نيز وارد وزارت انرژي شود، در صورتي که اين موضوع بعد‌ها اصلاح شد و مشخص شد که بخش آب وزارت نيرو بايد در بخش‌هاي ديگر کشور مثل منابع طبيعي و محيط زيست که همبستگي بيشتري دارند، ادغام شود.

معاون سابق وزير نيرو در امور برق و انرژي، اظهار کرد: مباحث مطرح شده در تشکيل وزارت انرژي بيشتر مربوط به اين است که بخش برق و گاز بايد به هم نزديک شوند. در زمستان که مي خواهيم برق مورد نياز مردم را تامين کنيم، اصلي‌ترين نهاده‌اي که ايفاي نقش مي‌کند، سوخت نيروگاه هاست.

او تاکيد کرد: اگر ناهماهنگي در اين زمينه صورت بگيرد، منجر به خاموشي منازل مردم مي‌شود. مسئولان حوزه انرژي بايد محاسبه کنند که در آينده چه ميزان گاز، نفت گاز يا ساير حامل‌هاي انرژي را مي‌توانيم به نيروگاه‌ها بدهيم.

فلاحتيان گفت: بر اساس اين بايد نقش نيروگاه‌هاي تجديدپذير را تعريف کرد، نمي‌توان همه برق مورد نياز کشور را به سوخت‌هاي فسيلي متصل کرد. بايد در سبد توليد برق کشور، به توسعه نيروگاه‌هاي تجديدپذير، هسته‌اي و حتي ذغال سنگي داراي فيلتر که آب کمتري مصرف مي‌کنند، اهميت بدهيم.

او گفت: يکپارچي موجب مي‌شود، کسي که مسئول تامين انرژي کشور است، حواسش به تامين سوخت خودرو‌ها و به همان ميزان، سوخت مورد نياز نيروگاه‌ها باشد.

معاون برنامه ريزي وزارت نفت در ادامه گفت: در بحث راندمان نيروگاه‌ها نيز همينطور است و يک نفر بايد پاسخگو باشد. بايد مشخص شود که چه کسي متولي افزايش راندمان نيروگاه‌ها و تامين منابع لازم براي آن است؟

او در پايان تاکيد کرد: تمام اين موارد باعث مي‌شود که ما در ساختار انرژي کشور يک تجديدنظر داشته باشيم و اميدوارم اين وفاق در مجلس و دولت ايجاد شود.

مزيت هاي تشکيل وزارت انرژي
رضا پديدار، رئيس کميسيون انرژي و محيط زيست اتاق بازرگاني، صنايع، معادن و کشاورزي استان تهران، در گفت و گو با خبرنگار اقتصاد و انرژي گروه اقتصادي باشگاه خبرنگاران جوان، گفت: راجع به تشکيل وزارت انرژي، اختلاف نظر‌هاي بسيار زيادي وجود دارد. وظايف و مسئوليت‌هايي که به عنوان تامين کننده پايه اقتصاد کشور يعني برق، متوجه وزارت نيرو و از طرف ديگر به عنوان تامين کننده انرژي متوجه وزارت نفت است؛ هنوز در تعامل ميان تبديل ماده اوليه انرژي به ماده ثانويه آن، به وجود نيامده است.

او افزود: وزارت انرژي تقريبا در يک سوم از کشور‌هاي جهان تشکيل شده و ايران يکي از آن کشور‌هاي باقي مانده است. کشور‌هايي که وزارت انرژي تشکيل داده اند، با متمرکز کردن فعاليت هايشان در گام اول، از بروز خطا‌هاي تکراري جلوگيري مي‌کنند. در گام بعد، به بهينه سازي مصرف انرژي توجه بيشتري دارند.

پديدار ادامه داد: مزيت ديگر تشکيل انرژي اين است که قيمت تمام شده تعديل مي‌شود و از همه مهمتر، حقوق صاحبان توليد و مصرف، حفظ مي‌شود. وزير نفت نيز در اثر اصرار بخش خصوصي و برگزاري نشست‌هاي متعدد با آن ها، در نهايت به اين جمع بندي رسيد که ادغام دو وزارتخانه نفت و نيرو و در حقيقت تشکيل وزارت انرژي، موثرتر از فعاليت آن‌ها به صورت تفکيک شده است.

مخالفان چه مي گويند؟
در حالي که پس از سال ها، بيژن زنگنه وزير نفت با موضوع ادغام وزارتخانه‌هاي نفت و نيرو موافقت کرده، اين بار رضا اردکانيان، وزير نيرو با حضور در برنامه گفت و گوي ويژه خبري ۱۱ بهمن ماه، مخالفت خود با اين موضوع را اعلام کرد.

اردکانيان در اين باره بيان کرد: در فصل سرما وقتي به مشکل کمبود سوخت برخورد مي‌کنيم، رفتن به سراغ چنين راه حل‌هايي بيشتر آدرس غلط دادن است، الان فرصتي فراهم شده تا توجه ما به موضوع مهم اصلاح مصرف انرژي در کشور جلب شود؛ بنابراين ما به عنوان مسئولان، مردم به عنوان مصرف‌کنندگان و رسانه در حوزه آگاهي بخشي، بايد توجه ويژه‌اي به اصلاح مصرف انرژي داشته باشيم.

وزارت انرژي، راحت الحلقوم اصلاح مصرف است
او کنايه‌اي هم به موافقان تشکيل وزارت انرژي زد و گفت: طرح کردن چنين راحت الحلقوم‌هايي، آدرس غلط دادن است! درباره ادغام و تفکيک وزارت صمت نيز اين مسائل را داشتيم. اکنون براي تشکيل وزارت انرژي، يکي دو سالي است که دولت و مجلس صحبت‌هايي دارند. وزارت انرژي در کشور يک بار تاسيس شد، اما جواب نگرفتيم، سال ۵۳ يک وزارت آب و برق، يک شرکت ملي نفت و يک سازمان انرژي اتمي داشتيم که برخي راهکار مديريت بهتر آن‌ها را ادغام کردن مي‌دانستند و اين کار انجام شد، ولي وقتي ديدند نتيجه‌اي نداشت، دوباره آن را تفکيک کردند.

تشکيل وزارت انرژي با مديريت فعلي نمي‌تواند موثر باشد
کوروش کرم پور، کارشناس حوزه انرژي، در گفت و گو با خبرنگار اقتصاد و انرژي گروه اقتصادي باشگاه خبرنگاران جوان، درباره تلاش‌ها براي اين ادغام، گفت: کشور ما مشکلات بسياري دارد، با اين نوع مديريتي که در کشور وجود دارد، ادغام وزارت خانه‌هاي نفت و نيرو با سازمان انرژي اتمي نتيجه خوبي نخواهد داشت.

او افزود: اگر قرار باشد چنين اتفاقي بيفتد، حداقل يک سال زمان نياز دارد تا اين پس از اين ادغام، اعضاي اين سه نهاد بخواهند يکديگر را بشناسند و عملا يک سال به اقتصاد کشور آسيب وارد مي‌شود.

کرم پور ادامه داد: مدت هاست که وقت مردم را با ادغام و تفکيک کردن‌ها تلف مي‌کنند؛ دولت قرار بود به مردم اميد بدهد، اما چه شد؟ آيا همين وزاتخانه‌هاي فعلي موفق بوده اند که مي‌خواهند ادغام کنند؟ وزارت نيرو در بحث آب موفق بوده يا برق؟ چرا اين همه سد نيمه کاره در کشور وجود دارد؟

او بيان کرد: آيا مديريت وزارت نفت موفق بوده است؟ مديريت ناکارآمد نفتي که اين همه اعتراض به همراه داشته، چطور مي‌خواهد با وزارت نيرو و سازمان انرژي اتمي که دست کمي از يک وزارتخانه ندارد ادغام شود؟

مشکل کشور، ادغام و تفکيک کردن وزارتخانه‌ها نيست
عضو کميسيون انرژي مجلس دهم اظهار کرد: ما تجربه اين کار‌ها را در گذشته هم داشته ايم که تجربه‌هاي موفقي نبوده اند. دولت چندين ماه به دنبال اين بود که وزارتخانه صمت را به دو بخش صنعت و معدن و بازرگاني تفکيک کند تا بتواند وزارت جديد بازرگاني را براي رسيدن به اهداف خاص خودش تشکيل دهد و کشور را معطل نگه داشت.

او افزود: آقاي رحماني وزيري بود که داشت کارش را هر چند با يکسري نقايض، اما به خوبي پيش مي‌برد، اما برکنار شد، چون با تفکيک وزارتخانه‌ها مخالف بود. اين مسئله به کشور و معيشت مردم ضرر زد.

کرم پور تصريح کرد: وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت به طور مستقيم با معيشت مردم در ارتباط است، رئيس جمهور از يک طرف مي‌گفت که ما در شرايط جنگ اقتصادي هستيم، اما از طرف ديگر، لشگر خط مقدم اين جنگ را چندين ماه بدون فرمانده رها کرد. اين طور که نمي‌شود جنگيد. به نظر من مشکل کشور با ادغام يا تفکيک شدن نهاد‌ها حل نمي‌شود.

او ادامه داد: برخي کشور‌هاي عربي که در همسايگي ما هستند، هيچ حرفي به جزء فروش نفت براي گفتن ندارند، برخلاف کشور ما که با اين همه ظرفيت و امکانات، به دليل ضعف‌هاي مديريتي و تغييرات در تصميم گيري‌ها مثل همين ادغام و تفکيک کردن نهاد‌هاي مختلف، نمي‌توانند مشکلات مردم را حل کنند، زيرا برخي قصد دارند مديريت ضعيف خود را با ادغام وزاتخانه‌هاي نفت و نيرو با سازمان انرژي اتمي بپوشانند.

کرم پور در پايان گفت: اگر يک برنامه مدون براي حل مشکلات فعلي وزارت نفت، وزارت نيرو و سازمان انرژي اتمي تدوين شود، آن گاه مي‌توان به ادغام آن‌ها فکر کرد، اما در شرايط فعلي اين کار صحيح به نظر نمي‌رسد.

وزارت انرژي، پيش نياز ايجاد نهاد تنظيم گر حوزه انرژي است
همانطور که گفته شد، قانون برنامه سوم توسعه کشور به دليل اهميت بسيار بالاي بهينه سازي مصرف انرژي، ادغام وزارتخانه‌هاي نفت و نيرو را بر دولت تکليف کرد، اما بنابر دلايل ضد و نقيضي که در ابتداي گزارش مطرح شد، اين مسئله تاکنون عملياتي نشده است.

اکنون آن چه که اهميت دارد اين است که بايد هرچه سريعتر قانون نيمه تمام برنامه سوم توسعه کشور، اجرايي شود، چون به هر حال، بر اساس نظرات کارشناسي شده بسياري از فعالان حوزه انرژي، ايجاد يک نهاد تنظيم در اين زمينه امري کاملا ضروري است، اما تا زماني که مشخص نباشد، اين وزارتي به نام انرژي وجود دارد يا نه برنامه ريزي براي ايجاد اين نهاد تنظيم گر کم اثر خواهد بود. به عقيده کارشناسان، اگر هر کدام از دو وزراتخانه نفت و نيرو، بخواهند به صورت جداگانه اين نهاد را تشکيل بدهند، اثرش کمتر از زماني است که چنين نهادي به صورت متمرکز فعاليت داشته باشد.

شايد بتوان گفت دليل مخالفت برخي افراد مانند وزير نيرو با اجراي اين قانون، تجربه تلخ مديريت ضعيفي است که مدتهاست گريبان کشور را گرفته و اکنون که ديگر زمان زيادي تا پايان دولت دوازدهم باقي نمانده مي‌توان گفت که دولت سيزدهم موظف به اجراي سريعتر قانون در اين زمينه است.