شفاف سازی مهم رئیس موسسه آب دانشگاه تهران در خصوص سد گتوند

تسنيم

بروزرسانی 1400/05/02 - 10:46

شفاف سازی مهم رئیس موسسه آب دانشگاه تهران در خصوص سد گتوند

تسنيم/عضو هيئت علمي و رئيس وقت موسسه آب دانشگاه تهران و متولي مطالعات علاج بخشي سد گتوند در يادداشتي در خصوص سرگذشت اين سد و شايعات نادرستي که در خصوص آن مطرح شده، توضيحات مهمي ارائه کرد.

در روزهاي اخير که مشکلات کم آبي و بي آبي خوزستان در نقاط مختلف اين استان زرخير ناشي از سو مديريت ها از يک سو و کم بارشي بي سابقه در نيم قرن اخير از سوي ديگر، نمود پيدا کرده، برخي فرصت طلبان و برخي ناآگاهان، با ايجاد موجي جديد عليه سد گتوند، تلاش کردند اين افتخار مهندسي ايران را با منطقي ضعيف و جوسازي رسانه اي، عامل مشکلات امروز خوزستان بنامند؛ در حالي که وجود اين سد عظيم، يکي از منابع اصلي تأمين آب اين روزهاي خوزستان است.

محمدعلي بني‌هاشمي، عضو هيئت علمي و رئيس وقت موسسه آب دانشگاه تهران و متولي مطالعات علاج بخشي سد گتوند در يادداشتي به سرگذشت اين سد پرداخته است. متن اين يادداشت بدين شرح است:

سد گتوند در ششم مرداد ماه 1390 افتتاح شد. قبل و بعد اين تاريخ به دلايل و درجات مختلف اين سد موضوع بررسي و مناقشه در فضاي رسانه اي کشور بوده است. تا قبل از زمستان 1392 که آقاي روحاني به عنوان رئيس جمهور جديد در سفر استاني خود وعده داد که يک تيم کارشناسي را مامور رسيدگي به موضوع کند، طرح مشکلات اين سد، حداقل در استان خوزستان، تا حدودي يک مسئله امنيتي تلقي مي‌شد.

از زمستان 1393 که پروژه بررسي راهکارهاي رفع شوري مخزن سد گتوند تعريف شد، زمينه براي اوج گرفتن علني مباحث مرتبط با اين سد بيشتر از قبل فراهم شد. شرايط جديد بحراني آب خوزستان در تابستان 1400 بهانه اي شده است که موضوع سد گتوند مجددا در رسانه ها و افکار عمومي مطرح شود.
شايد مرور خلاصه اي از آن چه در فرآيند انجام پروژه مذکور در موسسه آب دانشگاه تهران شاهد آن بوديم، براي روشن شدن افکار عمومي مفيد واقع شود.

تعيين محور سد:
دستور کار مطالعات مشاورين آمريکايي هارزا (1967)، فرانسوي موننکو (1975) و کانادايي ايکرز (1982) امکان سنجي توليد انرژي برقابي از طريق احداث سدهاي مختلف بر روي رودخانه کارون بوده است. لذا موضوع ساخت سد گتوند به طور خاص در دستور کار ايشان نبوده است که بخواهند محوري براي ساخت اين سد تعيين کنند.

محور فعلي سدهاي گتوند و گدارلندر (مسجد سليمان) و چند محور ديگر که اجرايي نشده است، از جمله گزينه هاي پيشنهادي اين مشاوران براي مطالعه بيشتر بوده است. لذا اين گزاره که آمريکايي ها قبلا محل سد گتوند را 14 يا 20 کيلومتر بالاتر از محل فعلي تعيين کرده بودند، نادرست است. اصولا سطح مطالعات مشاوران پيشگفته در حد تعيين محور سد نبوده و صرفا محورهايي را به عنوان پتاسيل توليد انرژي برقابي، براي بررسي بيشتر، پيشنهاد کرده بودند.

محور فعلي سد گتوند در سال 1368 توسط مشارکت مشانير- لاماير تعيين شده است. در آن زمان کارفرماي پروژه سازمان آب و برق خوزستان بوده است و از مشاور خواسته بود که به عنوان تخفيف در قيمت پروژه طراحي سد گدارلندر، که مشاور برنده آن شده بود، مطالعات اوليه سد گتوند را رايگان انجام دهد.

مطالعات مربوط به کيفيت آب سد گتوند متاثر از انحلال نمک هاي سازند گچساران:

در مطالعات مهندسان مشاور مشانير-لاماير در سال 1368 به بحث انحلال نمک توجهي نشده است. صرفا در يکي از گزارش‌ها و در حد يک پاراگراف آمده است که با توجه به وجود دو معدن نمک که پس از احداث سد داخل مخزن قرار مي گيرند، بايد اثرات منفي احتمالي آن بررسي شود! اين نکته تقريبا از همان ابتداي طرح موضوع سد گتوند، مورد اعتراض و انتقاد بخشي از فعالان دانشگاهي و زيست محيطي قرار مي گيرد.

پيگيري‌ها همکاران دانشگاه شهيد چمران اهواز و جناب عبداللهي استاد ارجمند منجر به اين مي شود که مديرعامل وقت سازمان آب و برق خوزستان، جناب شمسايي در سال 1383 طي نامه اي به وزير نيرو درخواست کند به اين موضوع (شور شدن مخزن سد گتوند) رسيدگي شود. نهايتا وقتي در سال 1384 مدير عامل سازمان آب و برق خوزستان مجري طرح گتوند مي شود، دستور انجام مطالعات شوري مخزن را صادر ميکند. در اين زمان پيشرفت فيزيکي سد گتوند 40 درصد بوده است.

از سال 1384 تا زمان افتتاح سد و چند سال پس از آن مطالعات مربوط به شوري مخزن و راهکارهاي مقابله با آن به اشکال مختلف در داخل و خارج از کشور انجام مي شود. شرکت توسعه منابع آب و نيروي ايران که از سال 1375 کارفرماي طرح بوده و مشارکت مهاب قدس- کوينه بليه که از سال 1382 مطالعات مرحله دوم سد را از مشارکت مشانير-کايتک تحويل گرفته بودند گزارش هاي مفصلي در خصوص اين مطالعات فوق تخصصي منتشر کرده اند که ذکر آن از حوصله اين نوشته خارج است.