آیا کریدور شمال- جنوب با کمک روسیه و بنیاد مستضعفان راه می‌افتد؟

شرق/پرويز فتاح، رئيس بنياد مستضعفان در پي ديدار اخير با هيئت روسي درباره فعا‌ل‌سازي کريدور شمال-جنوب، اظهار کرده است: «بنياد در بندر شهيد رجايي حضور دارد که از مدرن‌ترين پايانه‌هاي کانتينري ايران، منطقه و شايد دنياست و تخليه بارهاي کانتينري را در آنجا انجام مي‌دهد. همين را هم در چابهار شروع کرديم؛ حضور پيدا کرديم، مجوز گرفتيم و ما خودمان حمل‌ونقل قطار باري داريم، حمل‌ونقل جاده‌اي داريم، در بندر اميرآباد شمال و بندر انزلي، بنياد مستضعفان کشتي دارد و روس‌ها هم در آستاراخان اين امکانات را دارند؛ يعني کاملا از درياي عمان و اقيانوس هند بار بيايد تا برود آستاراخان و اروپا، مسير باز است و قرار شد با دو ميليون تن توافق‌نامه کار را شروع کنيم، در مرحله بعدي تا پنج ميليون تن و در مرحله نهايي فکر مي‌کنم تا ۲۰ ميليون تن قابل افزايش است و ارزآوري خوبي را براي کشور خواهد داشت».

براي ارزيابي اين وعده بر آن شديم تا تحليلي بر سابقه عملکرد مجموعه بنياد مستضعفان در بنادر کشورمان و عرصه بين‌المللي مرتبط با آن داشته باشيم تا ببينيم وعده راه‌اندازي کريدور شمال ـ جنوب از سوي بنياد مستضعفان با کمک روسيه از نگاه شواهد و قرائن تا چه حد امکان‌پذير است؟
بنياد مستضعفان در سال ۱۳۹۲ بنابر ملاحظاتي و بدون انجام تشريفات قانوني و صرفا با استفاده از امتيازدهي سازمان بنادر و دريانوردي به نهادهاي فرادولتي به عرصه راهبري پايانه کانتينري شماره‌۲ بندر شهيد رجايي پا گذاشت و بدون آنکه سهمي در توسعه تجهيزاتيِ آن داشته باشد، بر سر سفره‌اي پردرآمد نشانده شد.
نگاهي به آمار عملکرد کانتينري بندر شهيد رجايي (نمودار بالا) نشان مي‌دهد که مجموعه بنياد مستضعفان نقش يک تخليه و بارگيري‌کننده سنتي را داشته و هر زمان کانتينري براي واردات، صادرات و ترانزيت بوده، به تخليه و بارگيري آنها پرداخته و هر موقع آمار واردات و صادرات کشور به دلايل مختلف افت کرده، به انتظار نشسته و تلاش مؤثري براي جهت‌دهي ترافيک کشتي و ترانزيت کالا به سمت مهم‌ترين بندر کانتينري کشور نداشته است.
حکايت بندر بوشهر نيز مشابه همين اوضاع است. اين بندر از سال ۱۳۸۷ توسط سازمان بنادر و دريانوردي در اختيار مجموعه بنياد مستضعفان قرار گرفته تا با سرمايه‌گذاري و راهبري آن، يک دروازه جديد براي مبادلات تجاري کشور بگشايد.
با تمام اين اوصاف بندر بوشهر نيز همواره تحت تأثير بالا و پايين شدن آمار واردات و صادرات کشور باقي ماند و حتي در غائله بين کشورهاي عربي حاشيه جنوب خليج فارس، به دليل رويکرد غيرفعال مجموعه بنياد مستضعفان براي کسب سهم از مبادلات کالا در منطقه، نتوانست از فرصت پديد‌آمده براي ترانشيپ محمولات کانتينري به قطر مزيت خاصي را براي کشور مهيا سازد و در‌نهايت همه آن حجم از ترافيک کشتي و کالا دودستي به کشور عمان تسليم شد.
بندر شهيد بهشتي چابهار نيز از اوايل زمستان 1399 از سوي سازمان بنادر و دريانوردي و با همکاري طرف هندي که متولي سرمايه‌گذاري و راهبري اين بندر است، به مجموعه بنياد مستضعفان تحويل داده شد تا با استفاده از معافيت چابهار از تحريم‌هاي بين‌المللي و ظرفيت حاصل از توافق‌نامه ايران، هند و افغانستان، به فعال‌کردن آن براي شکل‌دهي محور شرق بپردازد. با‌اين‌حال و با گذشت هفت‌ماه از آن تاريخ و به دليل نوع تعاملي که مجموعه بنياد مستضعفان در پيش گرفت، تردد منظم خطوط کانتينري به بندر شهيد بهشتي قطع و اين بندر صرفا به کانوني براي تخليه کالاهاي اساسي (که با تصميم دولت به آن‌سو روانه شد) تبديل شد.
در شمال کشور نيز مجموعه بنياد مستضعفان عهده‌دار راهبري بندر نوشهر از سال ۱۳۷۹ است. بندري قديمي و سرشار از استعداد‌هاي استاني و کشوري براي جذب ترافيک کشتي و ترانزيت کالا. باوجوداين و با گذشت بيش از دو دهه، بندر نوشهر همواره کمترين سهم از مبادلات تجاري بنادر نوار ساحلي ايران در درياي خزر با کشورهاي همسايه را داشته است تا جايي که فتاح نيز در روايت خود از ديدار با هيئت روسي از ذکر نام اين بندر خودداري و فقط به ذکر نام بنادر اميرآباد و انزلي اکتفا مي‌کند.

---

بازار

---

تمام اين وقايع در شرايطي اتفاق مي‌افتد که مجموعه بنياد مستضعفان در طول دهه‌هاي متمادي همواره از همين ناوگان حمل‌ونقل جاده‌اي، ريلي و دريايي که پرويز فتاح از آنها نام مي‌برد، برخوردار بوده ولي هيچ‌يک از آنها باعث نشده تا آورده‌ چشمگيري براي کشورمان در عرصه داخلي، منطقه‌اي و بين‌المللي حاصل شود.
ورود بنياد مستضعفان و زير‌مجموعه‌هاي آن به حوزه‌هاي خدمات بندري و دريايي و حمل‌ونقل ريلي و جاده‌اي و رقابت آن با بخش خصوصي، از همان ابتدا نيز محل مناقشه بود؛ چرا‌که مقام معظم رهبري ورود نهادهاي فرادولتي را به عرصه‌هايي که بخش خصوصي و مردم توانايي انجام آن را دارند، منع فرموده‌اند و اکنون بايد ببينيم در اين راهي که پرويز فتاح مي‌گويد «باز است» مجموعه بنياد مستضعفان با توجه به سوابقي که در اين گفتار به آن اشاره کرديم، چه کاري را مي‌تواند به کمک روسيه براي فعال‌کردن کريدور شمال-جنوب به سرانجام برساند.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar