زمانی برای گریستن در «رستاخیز سرخ»/ آلبومی که با «تعزیه» به روز شد

تولیدات این حوزه اگر چه همواره در معرض اتهام‌های فراوان از جمله «سفارشی بودن» قرار داشته‌اند اما به دلیل حس و حال موجود در آن‌ها که برگرفته از باورها و اعتقادات نهفته در ضمیر بسیاری از مخاطبان بالقوه است، در اغلب موارد فعالیت در حوزه را با استقبال هنرمندان مواجه کرده است.

همزمان با ایام سوگواری سیدالشهدا (ع) بر آن شدیم تا بار دیگر نگاهی اجمالی به تولیدات موسیقایی مختلف مرتبط با قیام عاشورا در کشورمان در قالب‌های گوناگونی چون آلبوم، موسیقی متن فیلم و سریال، اجرای زنده و مواردی از این دست داشته باشیم.

در این چارچوب آنچه مورد توجه قرار گرفته و می‌گیرد، صرفاً مرور و یادآوری آثار برجسته حوزه موسیقی «عاشورایی» است که در سال‌های دور و یا نزدیک تولید و در بازار موسیقی عرضه شده‌اند. آثاری که طبیعتاً برخی از آن‌ها از درجه کیفی ممتاز برخوردار بوده‌اند و شاید برخی دیگر با انتقاداتی هم در موعد انتشار به لحاظ موسیقایی و محتوایی مواجه شدند اما همه در یک وجه اشتراک دارند و آن ماندگاری در حافظه جمعی دل‌بستگان اباعبدالله (ع) است.

در چهل‌وچهارمین قسمت از سلسله گزارش‌های «روایت مهر از نواهای عاشورایی»، به سراغ پروژه موسیقایی «رستاخیز سرخ» رفتیم که شهریور ماه سال ۱۳۹۷ به همت مرکز موسیقی حوزه هنری انقلاب اسلامی پیش روی مخاطبان قرار گرفت. فرآیندی که به واسطه حضور هنرمندان و پژوهشگرانی که در عرصه موسیقی افرادی تجربه گرا و مایل به تولید آثاری جدید در حوزه موسیقی عاشورایی بودند، فضای متفاوت و امروزی تری داشت و تلاش کرد ضمن وابستگی به جریان اصلی و دارای پیشینه ای که در حوزه نوحه ها و آواهای مذهبی مرتبط با واقعه کربلا وجود داشت، پروژه جدیدی را در این مسیر پیش روی مخاطبان قرار دهد.

مجموعه موسیقایی «رستاخیز سرخ» با موسیقی محسن جلیلی و مهدی آقای به سال ۱۳۹۷ و با هنرمندی محسن جلیلی نوازنده نی، مهدی آقایی نوازنده پیانو و کیبورد، سعید نبئی نوازنده ترومپت و علیرضا مصدقی نوازنده عود توسط مرکز موسیقی حوزه هنری انقلاب اسلامی منتشر شد.

«آغاز»، «گفت و گویی تنهایی»، «آخرین دیدار»، «لالایی»، «رویای آرامش»، «علمدار»، «وداع»، «خزان خورشید»، «داغ تازه»، «شب فراق» و «قافله» قطعاتی بودند که در این آلبوم گنجانده شده اند.

در توضیح مرکز موسیقی حوزه هنری انقلاب اسلامی برای این آلبوم آمده است:

«عاشورا حماسه ای شگرف و عشقی تمام نشدنی و واقعیتی است فرهنگ ساز، قرن ها است که از آن «رستاخیز سرخ» می گذرد اما تا هنوز یاد و داغ این حماسه بزرگ و جانگداز در جان و جهان آدمیان تازه است و به یاد آن جان های بیدار، حنجره سرخ عاشورا و عاشوراییان شده اند تا ندای حق طلبی پیشوای بی بدیل آزادگان تاریخ امام حسین علیه السلام را فریادگر شوند.

آنانی که هنرشان واژه های سرخ بیداری را در عالم پراکنده است تا خورشید حقیقت خوانی و آزادگی همیشه تابناک بماند و به همت ایشان این جلوه گری و نوحه نواهای تاریخ کهن هنر آیینی این مرز و بوم و موسیقی ایرانی، خاستگاهی ویژه یافته و هنر این دیار در رویکرد مذهبی را به شکلی ویژه متجلی و روشنا بخش راه عشاق و زینت آرای بزم آفاق کرده است و از آن همه امروز خاطره ها و یادهای ارزشمندی در دل مانده است.

به ویژه نغمه های درخشان «نوحه نواهای ماندگار» که هر یک مرثیه ای عزت مندند؛ نغمه هایی که با همه لحظه های سال های دور این دیار گره خورده است و تا امروز امتداد یافته و به نوعی بخشی از شناسنامه فرهنگی و تاریخی موسیقی مذهبی ایران زمین شده، آن هم در دنیای پرشتاب امروز که لحظه لحظه به دنبال نو شدن و خلق تجربه های تازه است.

اثر هنری مادامی که در ذهن و زبان مردم زنده است به حیات پرنشاط خود ادامه می دهد و این اتفاق درباره بسیاری از نوحه نواها محقق شده است. به همین منظور مرکز موسیقی حوزه هنری برای ارج نهادن به این هنر شریف و همراهی و گام زدن در این مسیر خطیر، با در نظر داشتن نیازهای امروز و تلاش برای پیشگیری از گسست فرهنگی مخاطب با گذشته و پیوند ایشان با آن، به واسطه هنر روزآمد بخشی از این نغمه های ماندگار را که تا هنوز بر ذهن و زبان مردم جاری است در مجموعه «رستاخیز سرخ» از رهگذر هم‌نشینی با نواهای دلنشین موسیقی «تعزیه» را که یکی از سرمایه های ارزشمند موسیقی ایرانی و روایت گر بی بدیل سوگ حماسه است در قالب موسیقی بی کلام و به شکل برداشت های آزاد از نوحه ها و تلفیق آن با گوشه هایی از موسیقی شکوهمند تعزیه پیش کش علاقه مندان می کند. همراهی این ۲ وجه بلند مرتبه موسیقی آیینی ایرانی، نوایی به یاد ماندنی و اثری روح نواز آفریده است تا شنیدن آن زمانی باشد برای گریستن. باشد که این اثر هنری پاسخی به علاقه و تقاضای مشتاقان فرهنگ عاشورایی و موسیقی ایرانی بوده و گامی در جهت ترویج موسیقی اصیل بردارد.»

به هر ترتیب آلبوم «رستاخیز سرخ» در زمان انتشار خود از جمله آثار و پروژه هایی بود که تلاش کرد نسبت به آنچه موسیقی متفاوت می نامیم، فضایی را پیش روی شنوندگان این گونه آثار قرار دهد که بتواند دربرگیرنده حرف ها و ایده های متفاوتی باشد. ایده هایی که اگر با دگرگونی ها و ایده پردازی های غیر معقولانه و غیرمنطقی تولید شوند تبدیل به کارهایی می شوند که در این سال‌ها آسیب جدی به نوحه‌ها و مرثیه‌های هیات مذهبی وارد کرده است.