شاهکارهایی که حسین علیزاده، انتظامی و چکناواریان خلق کردند/ سه اثر ماندگار عاشورایی

خراسان/"ني‌نوا"، "سمفوني عاشورا" و آهنگ فيلم سينمايي "روز واقعه" از جمله آثار شنيدني آهنگسازان ايراني درباره واقعه عاشورا است.
آثار شنيدني‌ درجه‌يک با محوريت موسيقي آييني، کم‌شمار است؛ اما اين حوزه چند اثر واقعا شنيدني دارد که مي‌توان براي هرکدام از آن‌ها يک سرفصل مجزا نوشت.
 "ني‌نوا"، "سمفوني عاشورا"، آهنگ فيلم سينمايي "روز واقعه" از جمله اين آثار شنيدني‌ است که هر کدام از آن‌ها را يک آهنگ‌ساز برجسته، يعني حسين عليزاده، لوريس چکناواريان و مجيد انتظامي ساخته است. با آگاهي از اين‌‍‌‎‎که پرداختن به موسيقي آييني با ايده‌هاي نو، توسط افراد متخصص يک ضرورت است و جاي خيلي از استادان ديگر در اين فهرست هنوز خالي‌ است، به معرفي سه‌قطعه مذکور و چگونگي ساخت آن‌ها توسط اين آهنگ‌سازان برجسته مي‌پردازيم.

ني‌نوا حسين عليزاده

يکي از معروف‌ترين آثار موسيقي محرم، "ني‌نوا"، اثر استاد حسين عليزاده است. ايده ساخت اين آلبوم که ۳۷ سال پيش براي اولين‌بار منتشر شد، به ذهن حسين عليزاده رسيد. علاقه او به دستگاه نوا باعث شد او از اين دستگاه، براي ساختن اين اثر استفاده و آن را با ارکستر زهي ادغام کند. در "ني‌نوا"، ني نقش يک راوي را دارد و تک‌نوازي آن هم توسط جمشيد عندليبي انجام شده است. ساخت اين آلبوم، بنا به گفته عليزاده، حدود دوسال و ايده ساخت آن هم ۴ تا ۵ ماه، زمان برده است. صحبت‌هاي عليزاده در يک مستند، درباره چگونگي رسيدن نقش اصلي به ني در اين اثر، گوياي همه چيز است:"سايه مشغول ساخت مثنوي خودش بود. من خواستم به‌گونه‌اي با او همراه شوم. به خودم گفتم اگر بخواهم با او همراه بشوم، چگونه بايد باشد؟ گفتم بشنو از ني‌ چون حکايت مي‌کند. بعد گفتم ني بايد يک نقشي داشته باشد، اما چه نقشي؟ ني بياد سولو بزند؟ بعد فکر کردم يک کاري کنم که نکرده باشم يا نشده باشد و يک فرم ني و ارکستر باشد که بالاخره ني‌نوا شد."

"شب قبل از عاشورا" لوريس چکناواريان

---

بازار

---

سمفوني تاثيرگذار عاشورا، توسط لوريس چکناواريان آهنگ‌ساز و رهبر ارکستر ايراني-ارمني ساخته شده است. او پيش‌ از ساخت اين کار، در گفت‌وگويي، از علاقه‌اش به فرهنگ عاشورايي سخن گفته و اضافه کرده بود:" موسيقي‌هايي که از طريق شيپور و طبل شنيده مي‌شوند، هميشه مرا تحت‌تاثير قرار مي‌دهند. بايد بگويم، نمي‌توان ايراني بود و نسبت به فرهنگ عظيم عاشورايي بي‌تفاوت باشيم. عاشورا چند درس بزرگ دارد و يک تراژدي بزرگ است." اين آهنگ‌ساز درباره چگونگي ساخت اين اثر گفته است:"يادم مي‌آيد در زمان بچگي وقتي در دسته‌هاي عزاداري بودم، سقاي آب بودم؛ آب را بين هيئت‌ها پخش مي‌کردم. موسيقي عاشورايي از سنت‌هاي قديمي ايرانيان است که در ماه محرم با تاثير از سازهاي طبل و سنج، تداعي‌گر واقعه بزرگ و فراموش‌نشدني عاشوراست. اين کار هم براي همين ساخته شد. براي همين حماسه و براي اين‌که بتوانيم آن فضا را در قالب نوحه‌اي قديمي با موسيقي همراه کنيم. در واقع حماسه و نوحه درهم تنيده‌ شده‌اند و با موسيقي تاثير به‌سزايي بر جاي مي‌گذارند."

روز واقعه مجيد انتظامي

موسيقي متن فيلم سينمايي "روز واقعه"، شايد درخورترين اثر شنيداري در حوزه موسيقي متن آييني باشد؛ موسيقي که حاصل درآميختن صداي سنگ و چوب و فغان است و حکايت از يک ماتم و عزاي بزرگ دارد. مجيد انتظامي صاحب موسيقي‌هاي ماندگاري چون "بوي پيراهن يوسف" و "از کرخه تا راين"، درباره ساخت موسيقي متن اين فيلم و چالش‌هاي پيش روي آن گفته است:"موسيقي اين فيلم قسمت‌هاي سخت زيادي داشت. چوب و سنگ‌زدن‌ها و موسيقي عزاداري مراسم زار. خاطرم هست براي موسيقي اين فيلم، تعداد زيادي چوب و چند گوني سنگ از کوه جمع کرده بودم تا صداي به‌هم‌زدن سنگ‌ها و چوب‌ها را ضبط کنم. بعد از مدتي همه سنگ‌ها خرد و به يک تپه خرده‌سنگ و خاک تبديل شد. تر و تميز به استوديو مي‌رفتيم و خاکي و کثيف برمي‌گشتيم! اين يکي از سخت‌ترين قسمت‌هاي اين موسيقي بود." اين اثر که در سال ۷۳ ساخته شد، به صورت يک آلبوم مجزا نيز منتشر و در سيزدهمين جشنواره فيلم فجر صاحب سيمرغ بلورين بهترين موسيقي متن شد.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar