سیامک آقایی: موسیقی ما به‌زودی عاری از تنوع می‌شود

هنر آنلاين/ سيامک آقايي اعتقاد دارد کساني که در نسل‌هاي امروزي قرار بوده ادامه‌دهنده راه يک مدل از موسيقي ايراني باشند، به سمت پاپ کردن موسيقي رفته‌اند.
 سيامک آقايي نوازنده سنتور و آهنگساز، از شاگردان اساتيدي چون پرويز مشکاتيان، محمدرضا لطفي، حسين ملک، ناصر فرهنگ‌فر، مجيد کياني و رامبد صديف است.
او دانش‌آموخته رشته موسيقي از دانشکده هنرهاي زيبا  دانشگاه تهران و آهنگساز آلبوم‌هايي چون "سفر سنتور"، "بيگاه شد" و "يادباد" است و سابقه همکاري با گروه‌هاي بين‌المللي را نيز در کارنامه دارد.
آقايي در فاصله سال‌هاي 1392 تا 1396 مجموعه کنسرت‌هاي "باز عشق" (دونوازي سنتور و تنبک) را با همراهي کامران منتظري در شهرهاي مختلف ايران برگزار کرد.
او در اين سال‌ها با کارهاي قوي خود توانسته صاحب يک روش منحصربه‌فرد در نوازندگي سنتور شود. با آقايي به بهانه افتتاح قريب‌الوقوع اپليکيشن آکادمي سنتور، داوري آثار جشنواره ملي موسيقي جوان و ديگر فعاليت‌هاي موسيقايي او گفت‌وگو کرده‌ايم:

کار اپليکيشن آکادمي سنتور به کجا رسيد؟
ما همچنان مشغول کار بر روي اين اپليکيشن هستيم و الآن در مراحل پاياني مربوط به درگاه و آپلود کردن فيلم‌ها قرار داريم. طراحي گرافيک آن انجام شده و به لحاظ زماني ممکن است تا دو سه هفته ديگر فعاليت‌مان را شروع کنيم. فيلم اول اين آکادمي به ماجراي اکول نوازندگي سنتور مربوط مي‌شود. ما در يک مجموعه کامل که شامل نحوه به دست گرفتن مضراب، نواختن سنتور، چگونگي ايستادن و نشستن قبل از نوازندگي مي‌شود، راجع به همه اين‌ها توضيح داده‌ايم.

ساخت اين اپليکيشن براي ساز سنتور يک حرکت نو محسوب مي‌شود. درست است؟
البته از قبل نمونه‎هايي وجود داشته که من در جريان جزئيات آن‌ها نيستم ولي اين اپليکيشن فعلاً به صورت وبسايت در اختيار علاقه‌مندان قرار مي‌گيرد. تصميم گرفته‌ام هر آنچه که مربوط به کلاس‌هاي شخصي خودم، مستر کلاس‌ها و تدريس دانشگاهي‌ام مي‌شود را با يک کيفيت بالا چه به لحاظ صوتي و تصويري و چه به لحاظ بحث نوازندگي در اين اپليکيشن بارگذاري کنم. مثلاً شيوه به دست گرفتن مضراب را در چهار بخش متنوع و نزديک به يک ساعت و ربع توضيح داده‌ام. ما در اين ماجرا حداکثر کيفيت را اعمال کرده‌ايم. بنابراين از اين بابت مي‌توان گفت بله، اتفاق و حرکت جديدي است. در کنار همه بحث‌هاي حاشيه‌اي که اين اپليکشين در همه گوشي‌ها به اشتراک گذاشته مي‌شود و شما هر زمان که بخواهيد مي‌توانيد به آن‌ها دسترسي پيدا کنيد، بحثي که مهم است بحث کيفيت محتوا است. ما تمام تلاش‌مان را کرديم تا از اولين قدم‌هايي که دوستان علاقه‌مند به سنتور برمي‌دارند آن‌ها را کمک کنيم و گام به گام با آن‌ها پيش برويم تا به جاهايي برسيم که کساني حضور دارند که شايد سال‌ها رديف را از بر هستند و بحث خلاقيت‌ در اجراهاي‌شان مطرح است. عنواني به نام بداهه‌نوازي هم وجود دارد. تمام رديف‌ها از جمله رديف ميرزا عبدالله، رديف استاد صبا، رديف آوازي دوامي بر روي ساز سنتور را هم قرار داده‌ايم که در نوع خودش بي نظير است. ما با صد و خورده‌اي مبحث درسي که در اين اپليکيشن داريم، با پديده‌اي بيش از دانشگاه مجازي سر و کار داريم. هر آنچه که به سنتور مربوط مي‌شود، از بحث تاريخچه آن گرفته تا بحث مکاتب، سبک‌ها و رديف‌هاي مختلف را در اين برنامه به صورت فيلم ضبط کرده و آورده‌ايم.

هزينه‌هاي اين اپليکيشن براي مخاطبان به چه صورت است؟
يک درگاه هست که مخاطبان براي تماشاي هر کدام از اين فيلم‌ها مبلغي را واريز مي‌کنند و بعد از آن‌ها استفاده مي‌کنند. هزينه آن دقيق مشخص نشده ولي امکاناتش به صورت سخت افزاري فراهم شده است. مباحثي که مربوط به چگونه دست گرفتن است در چهار ويدئو 25 دقيقه‌اي ضبط شده که براي هر کدام از آن‌ها يک مبلغي در نظر گرفته شده است.

ايده شکل‌گيري اين اپليکيشن از کجا نشأت گرفت؟
بيماري کرونا يک سري از محدوديت‌ها را به ما تحميل کرده است. ايده شکل‌گيري اين اپليکشن به سال‌ها قبل برمي‌گردد. من در زمينه آموزشي يک فعاليت را در سطح کشور شروع کردم و بسياري از مباني بنيادين نوازندگي را در مراکز فرهنگي شهرستان‌هاي مختلف برگزار کردم. فارغ از بحث کرونا، سفر به شهرستان‌ها و جابجايي مکاني و هزينه‌هايي که داشت دردسر بود و سختي‌هاي زيادي را تحميل مي‌کرد. من حدود سه سال پيش در قالب يک ويدئو گفتم پس از 50-60 سفري که به شهرستان‌ها رفتم، فکر نمي‌کنم که ديگر بشود به صورت فيزيکي به تدريس ادامه داد. از همان موقع فکر کردم از درس گفته‌هايم فيلم بگيريم و با يک کيفيت بالا به دست همه بچه‌هاي شهرستان برسانم. نفع اين ماجرا براي دوستان اين است که هر کسي از هر کجاي ايران و حتي دوستان خارج از کشور مي‌توانند اين مجموعه را به راحتي روي لپ تاپ و گوشي همراه خودشان داشته باشند. ما در تلاش هستيم که پس از ارائه اين ويدئوها، يک امکان ارتباطي هم با دوستان داشته باشيم که آن‌ها هم در يک رابطه متقابلي بتوانند آن چيزي که از اين درس گفته‌ها برداشت کرده‌اند را به اطلاع من برسانند. در حقيقت يکي ديگر از نکات اين اپليکيشن اين است که ما صرفاً به‌عنوان يک فرستنده ظاهر نشويم. ما به صورت فصلي اعلام مي‌کنيم هر کسي که براساس درس گفته‌ها تغييرات و يا تمريناتي کرده است از خودش فيلم بگيرد و براي ما فيلم بفرستد. ما اينجا يک اکيپي داريم که کليپ‌ها را بازبيني مي‌کنند و در نهايت به دوستاني که در نوازندگي‌شان تغييرات جدي رخ داده باشد جايزه مي‌دهيم.

وضعيت آموزش سنتور را در مقايسه با سال‌هاي گذشته چطور ارزيابي مي‌کنيد؟
وضعيت چندان مناسبي ندارد. بعيد مي‌دانم شما در کليت جامعه يک نفر را پيدا کنيد که بگويد من از وضعيت فعلي حرفه‌ام راضي هستم و همه چيز در بهترين حالت خودش است. جامعه ما در حال حاضر درگير مسائل ديگر است و اولويت‌ها و تمرکزها روي چيز ديگري غير از فرهنگ است.

خودتان را چقدر مديون مکتب استاد پايور و استاد مشکاتيان مي‌دانيد؟ آيا شاگردي داريد که دنباله رو شما باشد؟
شما در بحث هنر و يا هر پديده ديگر نمي‌توانيد ادعا کنيد هر آنچه که به دست آورديد با دست يافته‌هاي خودتان بوده است. مثلاً در رشته فيزيک و شيمي حدود 15 سال از اطلاعات قرن حاضر بهره مي‌بريد و در نهايت يک زنجيره به زنجيره رشته خودتان اضافه مي‌کنيد. ما بايد دو نکته را در نظر داشته باشيم. موسيقي ايراني يک زنجيره‌اي از دانش توسط يک سري استاد را به دست ما مي‌رساند و ما سعي مي‌کنيم اين دانش‌ها را خوب ياد بگيريم. وقتي از احترام دروني و حقيقي به آن‌ها پر شديم، يک بخش ثانويه هم وجود دارد که وقت امثال ما را به خودش مي‌گيرد و آن هم اين است که ما در قبال کاشت ديگران و برداشتي که کرديم چه‌کار مي‌کنيم؟ آيا منِ نوعي در ادامه تلاش استادهايي مانند مشکاتيان و پايور حرفي براي گفتن دارم؟ آيا حرف من مي‌تواند نظر نسل جوان را به خودش جلب کند و هنر سنتورنوازي هميشه خودش را آپديت نگه دارد؟

 شما به نوآوري در نوازندگي معروف هستيد. چقدر موفقيت‌تان را مديون نوآوري مي‌دانيد؟
من به اين موضوعي که مي‌فرماييد فکر نکرده‌ام. به نظر من آدم‌هايي که در ارتباط با تصميمي که در زندگي مي‌گيرند، شغلي که اختيار مي‌کنند و دانشي که مي‌آموزند را مي‌توان به دو دسته بزرگ تقسيم کرد. دسته اول کساني هستند که آن علم يا حرفه را به خاطر عشق ياد مي‌گيرند و در همان زمينه سعي مي‌کنند دانش‌شان را آن‌قدر گسترده کرده که بتوانند به نسل ديگر منتقل کنند. استادهاي دانشگاه‌، معلم‌ها و افراد شريفي که وظيفه آموزش در هر زمينه‌اي را برعهده مي‌گيرند در اين دسته قرار دارند. دسته دوم کساني هستند که علاوه‌بر آموختن سعي مي‌کنند خودشان هم چيزي اضافه کنند. طبيعتاً تعداد کساني که در اين زمينه سعي مي‌کنند چيزي بياموزند به لحاظ کمي پايين‌تر است ولي اصولاً کيفيت ادامه هر کدام از اين هرم‌ها کاملاً به کساني بستگي دارد که سعي مي‌کنند آن حرفه را آپديت کنند. با توجه به نظر علاقه‌مندان و دوستان به نظر مي‌رسد که من در دسته دوم هستم و از اين بابت بسيار خوشحالم.

---

بازار

---

آفت‌هاي موسيقي را چه چيزي مي‌دانيد؟ يادم است که يک جايي اشاره کرده بوديد تجاري شدن موسيقي باعث آفت موسيقي شده است.
براي موسيقي هم مانند باقي پديده‌هاي اجتماعي و فرهنگي مي‌توان دو بخش تجاري و فرهنگي متصور شد. يک سري انگيزه‌ها وجود دارد که آدم‌ها در جهت منافع مادي و کسب شهرت تلاش مي‌کنند و موفقيت به دست مي‌آورند. موسيقي‌هاي کلاسيک براي خودشان يک حيطه و چارچوب خاص دارند. يکي از مهم‌ترين مشخصه‌هاي آن اين است که قرار نيست همه توده‌هاي مردم را در بر بگيرد. لذا اتفاقي که براي فرهنگ موسيقي ما و کشورهاي ديگر افتاده اين است که با اضافه شدن يک سري امکانات مانند اينترنت، مالتي مديا و ارتباطات مجازي، اين جنس از موسيقي به صورت بنيادين در معرض تضعيف قرار گرفته است. کساني که در نسل‌هاي امروزي قرار بوده ادامه‌دهنده راه يک مدل از موسيقي ايراني باشند به سمت پاپ کردن موسيقي رفته‌اند. اشکال کار پاپ شدن موسيقي سنتي ايران در جهت پول، کسب شهرت و کسب حداکثر رضايت جمعي است، وگرنه کسي با موسيقي پاپ مشکل ندارد. بسياري از موسيقي‌ها هستند که در دو دهه گذشته با سازهاي سنتي ايران نواخته شده‌اند ولي کاملاً در طبقه موسيقي پاپ دسته‌بندي مي‌شوند. مثل اين مي‌ماند که سنت بتهوون و باخ به سمت موسيقي راک برود! در واقع ما داريم تنوع در موسيقي را از دست مي‌دهيم و همه داريم يک مدل از موسيقي کار مي‌کنيم و گوش مي‌دهيم. انواع موسيقي‌ها دارد در همديگر ادغام مي‌شود و شما نمي‌توانيد حد فاصل چنداني بين آن‌ها تشخيص دهيد. امروز مردم هر آنچه با تار و سنتور اجرا مي‌شود و هر آنچه که خواننده‌هاي امروزي مي‌خوانند را موسيقي سنتي ايراني محسوب مي‌کنند، در صورتي که اين‌طور نيست.

ارزيابي‌تان از اجراهاي جشنواره ملي موسيقي جوان چطور بود؟
با وجود اين که چند ماه است همه دنيا درگير ماجراي کرونا هستند ولي خوشبختانه اين جشنواره برگزار شد. حتي بنا بود جشنواره‌هاي اين چنيني حذف شود ولي با پافشاري دکتر هومان اسعدي و شوري که کل سيستم در اين ماجرا از خودش نشان دادند اين جشنواره حذف نشد و ما از اين بابت خوشحال هستيم. اتفاقاً اين مدت که بچه‌ها به مدرسه نمي‌رفتند فرصت خوبي به آن‌ها داده بود که به يک امر فرهنگي مشغول شوند و احساس کنند در يک جايي در سطح کشوري ديده مي‌شوند.

براي جوان‌هايي که به نوازندگي سنتور علاقه‌مند هستند چه پيشنهادي داريد؟ فکر مي‌کنيد حضور در جشنواره موسيقي جوان چقدر مؤثر است؟
در ادوار گذشته جشنواره موسيقي جوان به يک سري زمينه‌ها توجه زيادي شده که يکي از مهم‌ترين آن‌ها بحث رديف دستگاهي است. من با توجه به زحماتي که کشيده شده است تا حدود زيادي مي‌توانم بگويم از بحث کيفيت اجراي مجموعه رديف دستگاهي خيال‌مان راحت است ولي جاي چيزي که در کنار اين قضيه خالي است و هنوز مشکلات جدي وجود دارد اين است که خود ما به‌عنوان متوليان امر در بحث خلاقيت و بداهه‌نوازي چندان نتوانسته‌ايم تعاريف مشخصي ارائه بدهيم و بچه‌ها را دعوت به کار کنيم. ساده‌ترين کار اين است که شما يک تکستي را به يک نفر بدهيد و بگوييد از بر کند و بعد بيايد تحويل بدهد، اما تشخيص خلاقيت خوب يا بد بودن کار بسيار سختي است. توضيح انشاي يک دانش‌آموز به مراتب سخت‌تر از املاء است. شما املاي دانش‌آموز را با يک چيزي که هست مقايسه مي‌کنيد و در نهايت به او نمره مي‌دهيد ولي در انشاء نمره دادن کار ساده‌اي نيست. سخت‌ترين دقايقي که ما در هئيت داوران داريم هم مربوط به اين بخش‌ها است که آيا واقعاً شرکت‌کنندگان خلاقيت به خرج داده‌اند يا از يک نفر ديگر تقليد کرده‌اند. بخش بداهه‌نوازي و خلاقيت، بخش‌هاي سختي است. اگر بچه‌ها در اين بخش‌ها ضعيف هستند به خاطر اين است که خود ما هم تکليف‌مان مشخص نيست. توصيه من به بچه‌هاي جوان اين است که در کنار تکرار رديف‌ها، گوشه‌ها و تقليد شيوه قدما به گوهر شخصي خودشان هم توجه کنند.

اين روزها مشغول چه کاري هستيد؟
ماجراي آکادمي سنتور به همين جا محدود نخواهد شد. وقتي وارد سايت سيامک آقايي شويد بخش‌هاي متنوعي خواهيم ديد که يکي از آن‌ها بخش‌ها موزيک ويدئو است. در اين بخش هر آنچه که فيلم از من بوده و در جاهاي مختلف نوازندگي کرده‌ام وجود دارد و يک بخش مهم‌تر آن شامل انتشار مجازي آثارم است. مخاطبان مي‌توانند از طريق سايت ترک‌ها را تهيه و استفاده کنند. درست است که آماده شدن اين سيستم طولاني شد ولي ارزشش را داشت چون الآن شرايط طوري شده که کسي امکان خريد فيزيکي آلبوم را ندارد.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar