واقعیت بتن ریزی در خنداب و ماجرای جالب نیاز آمریکا به آب سنگین

خراسان/ 300 کيلومتر بالاتر از سايت نطنز وقتي از بزرگراه اراک به خرم آباد وارد يک جاده فرعي مي شوي که شما را به شهرستان خنداب در 80 کيلومتري شمال غرب اراک مي رساند، فضايي سرسبز با باغ هايي مملو از درختان ميوه خودنمايي مي کند. کارخانه آب سنگين در اين منطقه قرار دارد و قرارشده با توجه به مجاورتش با اين شهر از اين پس «خنداب» ناميده شود. در نگاه اول شباهت زيادي به مجتمع هاي پتروشيمي يا پالايشگاه هاي نفت دارد با اين تفاوت که در آن جا طلاي سياهي که تصفيه مي کنند، حداکثر ليتري 30 سنت ارزش دارد و اين جا طلاي زلالي به نام آب سنگين به دست مي آيد که حداقل 300 دلار در هر ليتر قيمت گذاري مي شود. شگفتي آن جاست که کيفيت 20 تن محصول آب سنگين اين کارخانه که زماني دشمنان قسم خورده ما خواهان تعطيلي اش به بهانه هاي واهي بودند، حالا در پيشرفته ترين آزمايشگاه آمريکا تاييد شده است و خود نيز 32 تن را از ايران آن هم با دلارشان که مدعي تحريمش هستند، خريداري کردند. ضمن اين که هم اکنون 9 کشور از جمله اروپايي ها در صف ايستاده اند تا محصول کيميا گري ايراني را بخرند. آن چه مي خوانيد گزارش بازديد خبرنگار خراسان از مجتمع آب سنگين و راکتور خنداب است. خيالي راحت براي داشتن راکتور آب سنگين وقتي شما برنامه ساخت راکتور آب سنگين داري نکته مهم اين است که اگر آب سنگين اين راکتور تامين نشود، چه بايد کرد؟ در دنيايي که آمريکا به نزديک‌ترين متحدش يعني رژيم صهيونيستي تنها 25 کيلوگرم آب سنگين در سال مي‌دهد، تامين 90 تن آب سنگين براي تپش قلب راکتور خنداب کار غيرممکني است اما آينده‌انديشي مسئولان کشورمان از يک سو و تلاش و مجاهدت خاموش دانشمندان اين عرصه از سوي ديگر باعث شد تا قبل از اتمام کار ساخت راکتور قديمي آب سنگين اراک، تاسيسات توليد آب سنگين در همان منطقه خنداب اراک شروع به کار کند و خيالمان از داشتن آب سنگين براي راکتور راحت شود. در حقيقت ايران به عنوان نهمين کشور توليدکننده آب سنگين در دنيا به اين محصول رسيد و حتي توانست بيش از ظرفيت تعريف شده ابتداي کار - 16تن - امروز به ميزان 20 تن توليد آب سنگين با غناي 99.88درصد در سال برسد. قوانين سخت گيرانه آمريکا در زمينه صادرات آب سنگين طبق گفته مدير مجتمع آب سنگين، درآمريکا قوانيني به نام NRC وجود دارد که کشورها را از حيث دسترسي به آب سنگين به سه دسته تقسيم کرده است؛ دسته اول کشورهايي هستند که شرکت‌هاي آمريکايي اجازه صادرات آب سنگين به آن‌ها را ندارند مثل ايران، عراق، کره شمالي و سوريه. کشورهاي دسته دوم آن‌هايي هستند که شرکت‌هاي آمريکايي در سال مجوز صادرات 25 کيلوگرم آب سنگين به آن‌ها را دارند مثل هند، ميانمار، افغانستان، رژيم صهيونيستي و درکشورهاي دسته سوم که سخت‌گيري کمتري درباره آن‌ها وجود دارد، حداکثر ميزان صادرات آب سنگين يک تن در سال است و اين درحالي است که ايران به تنهايي سالي 20تن آب سنگين توليد مي کند. 2.5 ليتر آب سنگين از 100 هزار ليتر آب معمولي در انتهاي خط توليد آب سنگين از 100 هزار ليتر آب معمولي در ساعت، ورودي تنها 2.5 ليتر آب سنگين به ما مي‌دهد که مي توان گفت همان کره گرفتن از آب است. سال گذشته محصول آب سنگين جمهوري اسلامي ايران در آزمايشگاه بسيار معتبر ساوان ريور آمريکا تاييد شد و بعد از آن بود که براي اولين بار شاهد صادرات اين محصول راهبردي آن هم به ميزان چشمگير 32 تن به آمريکا بوديم و در پي آن روسيه نيز 38 تن آب سنگين ما را خريد تا هم بتوانيم محصول خود را صادر کنيم و به تاييد کشورهاي پيشرفته برسانيم و هم طبق ماده 14 برجام سقف 130 تن آب سنگين را حفظ کنيم. خريد جالب آمريکا از ايران مدير مجتمع آب سنگين به نکته جالبي از رفتار دوگانه آمريکايي ها در قبال آب سنگين ايران اشاره مي کند و مي گويد: روزگاري ايالات متحده يکي از شروط مذاکراتي خود را تعطيلي آب سنگين اراک گذاشته بود اما جالب است بدانيد آمريکا در دوره اي نياز به آب سنگين براي آزمايشگاه اوکريچ خود داشته اما هر محصولي را در دنيا تست کرده مناسب نبوده است بنابراين دست به دامان کارخانه ايران مي شود و سرانجام با آزمايش آب سنگين ايران با دستگاه هاي بسيار پيشرفته تاييد مي کند که اين محصول فوق خالص بوده و مي خرد. علت اين است که کارخانه ما بسيار جوان و در مقايسه با کارخانه هاي ديگر به روزتر است همچنين خلوص آب سنگين توليدي ايران از 75/99 تا 99/99 بوده و مواداوليه بهتر، کنترل هاي دقيق تر و روش ذخيره سازي بهتر باعث کيفيت بالاي آب سنگين ايران شده است به گونه اي که صالحي رئيس سازمان انرژي اتمي آن را بهترين آب سنگين دنيا مي داند. اکسيژن 18 ، محصولي گران تر از طلا يکي از مهم‌ترين دستاوردهاي مجتمع آب سنگين اراک توليد اکسيژن 18 است. براي تشخيص سرطان، دستگاه‌هاي مختلفي وجود دارد اما دنيا به سمت دستگاه PET حرکت کرده است که اين دستگاه مي‌تواند براي تشخيص و پيشروي سرطان و شناسايي و تاثير بافت‌هاي سرطاني استفاده شود. در کشور ما چهار دستگاه از اين نوع وجود دارد و برنامه‌ريزي شده تا به 50 دستگاه برسيم. شمارش معکوس براي بازطراحي راکتور مدرن چند متر آن طرف تر از تاسيسات آب سنگين وقتي سرت را مي چرخاني، گنبد زيبا و برافراشته راکتور آب سنگين در زير آفتاب درخشان تابستان خودنمايي مي کند. اين جا مهم ترين سازه هسته اي روي زمين کشورمان به نام راکتور تحقيقاتي آب سنگين خنداب قرار دارد. هماني که برندي براي راکتور سازي ايرانيان به شمار مي رود و دشمن سوداي با خاک يکسان کردن آن را در سر داشت اما امروز با حسي آميخته از غرور در برابرش ايستاده اي و لحظه شماري مي کني تا راکتوري مدرن که در دنيا کم نظير خواهد بود، گرهي از مشکلات فني و پزشکي و صنعتي کشور عزيزمان باز کند. راکتور اراک محور چالش هاي ديپلماتيک روزگاري در چاله راکتور و زير آن گنبد تاريخ ساز با قلب راکتور قديمي عکس يادگاري گرفتم و امروز از آن تاسيسات عظيم و از آن قلب راکتور که تا تپيدنش اگر به تاييد سازمان هاي ايمني هسته اي مي رسيد و اگر مي توانستيم سوختش را بسازيم و با موفقيت تست کنيم حدود دو سال فاصله داشتيم، همه چيز باقي مانده به جز يک بخش از سه قسمت قلب راکتور به نام «کالندريا» که درون بخش هاي سوخت گذاري و مواد گذاري اش سيمان ريخته اند. قسمتي که همه حاشيه سازي ها هم بر سر آن بوده است. اخبار نادرست در حالي از قلب راکتور اراک منتشر مي شد که همين تاسيسات فعلي، حدود 80 درصد ساختمان و راکتوري را که در آينده ساخته خواهد شد، تشکيل مي دهد و در قلب راکتور نيز يک بخش بدون تغيير و يک بخش با اندکي تغيير استفاده خواهد شد. راکتوري که برخلاف قبلي که طراحي هاي اوليه آن چيني بود، طراحي و ساختش تمام ايراني و بومي است و مي تواند بسياري از نيازهاي حياتي و راهبردي ما را پاسخ دهد. راکتور آب سنگين خنداب همان جايي است که هزاران کيلومتر دورتر در قلب اروپا بر سر آن جدال بود و نبود گنج هسته‌اي‌اش، ساعت‌ها وزيران خارجه کشورهاي قدرتمند دنيا را به چالش کشيده بود تا راهي براي تفاهم بر سر آن بيابند؛ همان جايي که غربي‌ها با ادعاهاي واهي خود از آن به عنوان يک تهديد ياد مي‌کردند اما ايرانيان آن را به نمادي از خودباوري و تيزهوشي تبديل کردند و اين افتخار کشور به صورت يک راکتور آب سنگين باقي ماند. چرا راکتور آب سنگين حساسيت برانگيز است؟ در دنياي امروز بيشتر کشورهايي که خارج از نظارت آژانس بمب اتمي ساخته اند با استفاده از پلوتونيوم حاصل از راکتورهاي آب سنگين بوده است و همين موضوع يکي از ادعاهاي غرب راجع به برنامه هسته اي ايران بود. در حالي که اگر چه راکتور قديمي ايران حدود هشت کيلو پلوتونيوم در سال توليد مي کرد اما رهبر انقلاب ساخت سلاح هسته اي را حرام اعلام کردند بنابراين ايران به دنبال بهره برداري هاي صلح آميز بوده و هست. در واقع نيت ما از راکتور آب سنگين توليد راديو دارو و راديو ايزوتوپ‌هاي صنعتي و کشاورزي و تحقيقاتي و نوترون درماني است. کساني که تومور مغزي دارند اگر بخواهند از طريق اشعه ايکس يا گاما عمل کنند امکان‌پذير نيست بنابراين از نوترون‌درماني استفاده مي‌کنند يعني نوترون توليدي در راکتور را در مغز کساني که تومور دارند متمرکز و با بمباران نوتروني درمان مي‌کنند. آنچه در اراک بتن شده چيست؟ طبق ماده دوم از پيوست اول برجام قرار شد ايران ضمن توقف کار در راکتور قبلي، کالندرياي (Calandria) راکتور را خارج و ضمن نگهداري در ايران تمام منافذ و ورودي هاي آن را پر کند. به طور ساده بايد گفت قلب راکتور قديمي اراک از سه قسمت به نام هاي «آپرپارت» که رويه بالايي قلب را تشکيل مي دهد، «کالندريا» که داخل قلب است و ميله هاي سوخت و موادي که قرار است پرتو دهي شود در آن جاي مي گيرند و پوسته قلب که «برينگ» نام دارد شکل گرفته بود و طبق ماده دوم برجام ، تنها «کالندريا» خارج و بتن ريزي شده است و دو قسمت ديگر به همراه ساختمان و تاسيسات جانبي تقريبا بدون تغيير در راکتور جديد استفاده مي شوند. طبق گفته کمالوندي آمريکايي ها اصرار داشتند که کالندريا يا خارج يا تکه تکه شود که با مخالفت مذاکره کنندگان کشورمان، اين مخزن در ايران باقي ماند و راه هاي ورودي آن با بتن مسدود شد. موضوع بتن ريزي در کالندرياي قلب راکتور اراک از جمله حاشيه ساز ترين مسائل در صنعت هسته اي به شمار مي رود به گونه اي که برخي منتقدان به شدت روي اين موضوع کار کردند تا جايي که حسينيان نماينده مجلس نهم صالحي را تهديد به دفن در زير سيمان هاي راکتور اراک کرد و برخي نيز ماله طلايي را به عراقچي اهدا کردند. حتي در يک تصوير که با نرم افزار فتوشاپ طراحي شد دو نفر با فرغون و بتن ميکسر در حال ريختن سيمان در محلي (گودالي) هستند که قلب راکتور در آن قرار مي گيرد. حس خوب ساخت يک راکتور ايراني پس از توضيحات مقدماتي مسئولان و کارشناسان، گروه خبرنگاران راهي بازديد از قلب راکتوري شدند که دو سال است از بتن کردن آن مي شنوند و براي من که چند روز قبل از امضاي برجام اين محل را ديده بودم هيجان بيشتري داشت تا تفاوت را شاهد باشم. با گذاشتن کلاه ايمني، وارد ساختمان راکتور و در واقع زير آن گنبد زيباي سفيد رنگي که از دور ديده بودم شديم. حس خوبي است وقتي در کشورت دو راکتور آمريکايي ساز تهران و روسي ساز بوشهر را ديده باشي و حالا در برابر راکتوري ايستاده اي که ايراني ساز است و دستان هنرمند و هوش بالاي ايراني چنين اثر فناورانه‌اي را خلق کرده است. از در بزرگ آهني و سبز رنگ که البته در موقت ساختمان است گذر کرديم و من سعي کردم به سرعت خود را بالاي چاله راکتور برسانم تا ببينم چه بر سر قلب راکتور قبلي آمده است. اين چاله در ميانه ساختمان و درست زير هسته مرکزي گنبد وجود دارد. قلب راکتور قديمي، استوانه‌اي بزرگ از جنس استيل بود که درون اين چاله قرار گرفته بود اما امروز از آن استوانه بزرگ پوسته اش باقي مانده و کالندرياي درونش ديگر نيست و اين (کالندريا) همان بخش کوچکي است که محفظه هايش را با بتن پر کرده اند و برخلاف آن چه دوستان منتقد مطرح مي کنند نه تنها چاله راکتور از بتن پر نشده بلکه به نوعي حتي نمي توان گفت که قلب راکتور هم بتن اندود شده است، کالندرياي معروف نيز که داخل محافظ آن بتن ريخته شده را در مکاني در همين سايت آژانس پلمب کرده اند و ما نتوانستيم آن را ببينيم. اين درحالي است که در تصاويري که از سيمان اندود شدن راکتور اراک منتشر شده بود، آن چه ديده مي شد اين بود که درون اين چاله سيمان ريخته شده است اما برخلاف اين تصوير سازي دروغ، چاله محل قرار گيري قلب، اکنون خالي است و منتظر قلب بعدي. ساخت يک راکتور آب سنگين کم نظير در دنيا با توافق برجام يک تحول بزرگ در عرصه راکتور آب سنگين اراک شکل گرفت و قرار شد تا با مشارکت کشورهاي 1+5 و با محوريت و اجراي ايران، راکتوري مدرن با قابليت هاي بسيار بيشتر و بهتر ساخته شود. مدير جديد راکتور خنداب نيز تاکيد دارد طراحي مفهومي راکتور جديد، هفتم خرداد سال گذشته با شش هزار نفر ساعت کار توسط 60 نفر از متخصصان ايراني در 18 روز تهيه و همچنين مدارک مورد نياز بازطراحي پايه با صرف 150 هزار نفر ساعت تا انتهاي خرداد امسال تدوين شد و براي بهره برداري از دانش فني و تجارب بين المللي و ارتقاي ايمني راکتور و صحه گذاري بر طراحي مفهومي راکتور، اين طراحي ها تاکنون به تاييد طرف چيني رسيده و از مرداد امسال کار طراحي تفضيلي آغاز شده است. بازگشت پذيري راکتور خنداب پايان‌بخش بازديد، پاسخ يکي از دانشمندان هسته‌اي و دست‌ اندرکار راکتور خنداب درباره اين است که اگر برجام به هم بخورد ايران چه مي‌کند؟ با اعتماد به نفس خاصي پاسخ مي دهد: نبايد فراموش کرد که متخصصان سازمان انرژي اتمي يک بار کالندرياي راکتور را ساخته اند و نقشه آن را در اختيار دارند و اگر قرار باشد به عقب برگرديم يک تا يک سال و نيم زمان مي برد تا به راکتور قبلي برگرديم هر چند نبايد فراموش کرد فناوري راکتور قبلي مربوط به 40 تا 50 سال قبل است.بازطراحي راکتور خنداب با طرح ايراني و با مديريت دانشمندان و متخصصان کشورمان انجام مي‌شود و ناگفته پيدا و قابل پيش‌بيني است که آن دستان هنرمند و آن ذهن خلاقي که چنين راکتور منحصر به فردي را ساخته و طرح جديد را با تاييد نهادهاي بين المللي مطرح کرده است، قطعا در ساخت راکتور مدرن و پيشرفته آينده که دو اقدام مهم و حياتي براي ايران يعني آزمايش سوخت و توليد ايزوتوپ‌هاي بيشتر را انجام مي دهد نيز موفق خواهد بود و ان‌شاءا... ما چند سال بعد که به گفته مسئولان کمتر از پنج سال خواهد بود با افتخار راکتوري خواهيم داشت که چندين برابر راکتور فعلي فوايد و کارايي براي ايران عزيز به همراه مي آورد. با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد