نهنگ آهنین ارتش را بشناسید

تسنيم/ با بررسي ابعاد مختلف ساخت شناورهاي رزمي در ايران، به بررسي و گمانه‌زني درخصوص پروژه ساخت ناوشکن ۷هزار تُني نيروي دريايي ارتش در قالب پروژه نگين مي‌پردازيم. چندي قبل امير دريادار حسين خانزادي فرمانده نيروي دريايي ارتش خبر از در دستور کار بودن ساخت ناوشکن رزمي سنگين با تُناژ بين ۵ تا ۷ هزار تُن خبر داد و گفت که اين ناوشکن قرار است در قالب پروژه‌اي به نام «نگين» طراحي و ساخته خواهد شد. اين خبر از جهات مختلفي حائز اهميت است که در گزارش زير به برخي ابعاد آن خواهيم پرداخت. ناوشکن ها دسته اي از شناورهاي رزمي چند منظوره هستند که از نظر وزني معمولاً در تناژ بالاي ۵۰۰۰ تُن و از نظر مأموريتي قابليت هاي متنوعي از درگيري با شناورها و زيرسطحي هاي دشمن تا اهداف هوايي و حتي زميني را بر عهده دارند. بنابراين به طور کلي يک ناوشکن مي تواند در انواع مأموريت‌هاي مد نظر يک نيروي دريايي شرکت داشته باشد. البته برخي ناوشکن ها نيز با مأموريت تخصصي به عنوان مثال دفاع هوايي يا عمليات ضد زيردريايي ساخته مي شوند. ناوشکن‌هاي مطرح ساخته شده در دنيا در ۲۰ سال اخير عمدتاً تُناژ بالاي ۶۰۰۰ تُن دارند و نمونه هاي اندکي با تُناژ ۸ هزار تُن و ۱۰ هزار تُن يا بالاتر ساخته مي شوند. از نظر ابعادي عمدتاً طول بين ۱۴۰ تا ۱۵۵ متر و عرض بين ۱۷ تا ۲۰ متر در اين رده از شناورها مشاهده مي شود. بنابراين مي توان همين حدود ابعاد را براي ناوشکن سنگين ايران در نظر داشت. در ۲۸ بهمن ۱۳۹۷ رئيس سازمان صنايع دريايي وزارت دفاع، از برنامه ساخت ناوشکن ۶۵۰۰ تُني براي نيروي دريايي ارتش (نداجا) خبر داد که ممکن است همان نمونه مدنظر در خبر اعلام شده توسط فرمانده اين نيرو باشد. بنابراين مي توان با در نظر گرفتن اين وزن، طول و عرض اين ناوشکن را در بازه اعداد ۱۴۰ و ۱۸.۹ متر تا ۱۵۰ و ۱۷.۶ متر گمانه زني کرد. ناوشکن هاي رده ۵۰۰۰ تا ۷۰۰۰ تُن معمولاً بين ۱۸۰ تا ۲۵۰ نفر خدمه دارند. کشورهاي فرانسه، انگليس، روسيه، آمريکا، ايتاليا، چين، اسپانيا، هند، هلند، ژاپن و کره جنوبي سازندگان اصلي شناورهاي رزمي در رده ناوشکن هستند که البته همکاري هاي متعددي بين آنها در مراحل مختلف طراحي تا ساخت و خصوصاً تجهيزات مختلف راداري و موشکي و پيشرانه جريان دارد. در نتيجه جمهوري اسلامي ايران با ساخت ناوشکن سنگين، وارد يک باشگاه کوچک و خاص ديگر در دنيا مي شود که نتيجه آن تقويت جهشي سيادت دريايي خواهد بود. در زمينه شناورهاي رزمي، ناوهاي رده جماران با ۱۳۰۰ تُن جابجايي و حدود ۹۴ متر طول، هم اکنون سنگين ترين رده در حال عمليات در کشور است. ناو آموزشي رزمي خليج فارس از پروژه لقمان نيز با تُناژ بيش از ۳ هزار تُن و طول ۲۰۷ متر به عنوان يک ناو بزرگ در دستور کار است. فرايند ساخت سازه و بدنه اين پروژه در روزهاي اخير به صورت رسمي آغاز شده و قطعاً از تجربيات آن براي ساخت ناوشکن رزمي سنگين نيز استفاده خواهد شد. بر اساس اخبار منتشر شده ناوشکن سنگين پروژه نگين تاکنون مراحل طراحي مقدماتي خود را سپري کرده است و ساخت آن نيز در آينده نزديک شروع مي شود. در زمينه شناورهاي غيرنظامي البته مجموعه صنعت دريايي کشور تجربه ساخت کشتي هاي غول پيکر نفتکش ۲۵۰ متري و ۱۱۳هزار تُني و کانتينربر ۱۸۵ متري و ۳۷هزار تُني را دارد. با توجه به همکاري هاي جدي صنايع مختلف کشور با بخش دفاعي و نيروهاي مسلح قطعاً تجربيات ساخت اين شناورها نيز براي توسعه سريع تر ناوشکن هاي سنگين در دسترس خواهد بود. اما در رده مأموريتي، ابعاد و تُناژ ناوهاي محافظ رده «جماران» و «سهند» اجازه استقرار تسليحاتي همچون موشک هاي دوربرد پدافند هوايي و موشک هاي کروز ضد اهداف زميني را نمي دهد. اين در حالي است که نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ايران که طبق دستورات فرمانده کل قوا بايد به سطح راهبردي در تراز مد نظر انقلاب اسلامي برسد، نيازمند شناورهايي با قابليت تحميل اراده سياسي کشور از طريق موشک هاي پدافند هوايي دوربرد و کروزهاي ضد اهداف زميني با برد بلند است. همه اينها در کنار نياز حتمي دفاع کامل از خود ناوشکن در برابر تهديدات هوايي و سطحي و زيرسطحي است. براي دفاع هوايي از ناوشکن سنگين در برابر تهديدات هوايي علاوه بر موشک هاي ميان برد و دوربرد پدافندي مانند «صياد-۳» و «صياد-۴» موشک هايي با برد متوسط رو به پائين در رده زير ۵۰ کيلومتر و سامانه هاي توپخانه اي با نواخت تير بالا نيز مورد نياز است. اين نوع سامانه به نام «کمند» با قابليت شليک ۴۰۰۰ تا ۷۰۰۰ گلوله کاليبر ۳۰ ميليمتري در دقيقه با برد مؤثر ۴ کيلومتر ساخته و عملياتي شده است. نمونه عمود پرتاب موشک هاي پدافند هوايي با برد کوتاه و متوسط نيز به زودي در ناوشکن هاي «دماوند-۲» و «دنا» به بهره برداري خواهد رسيد. بنابراين حلقه دفاع نزديک و برد متوسط براي ناوشکن سنگين از هم اکنون آماده است. در رده برد بلند که علاوه بر دفاع از ناو، براي تحميل اراده سياسي با در خطر قرار دادن توان هوايي نظامي رزمي و غير رزمي دشمن نيز به کار خواهد آمد نياز به استفاده از تعداد کافي موشک برد و ارتفاع بلند وجود دارد. سامانه باور-۳۷۳ با موشک هاي صياد-۴ با برد ۲۰۰ کيلومتر به همراه رادارهاي آرايه فازي پيشرفته با برد بلند در نمونه زمين پايه در ايران ساخته و هم اکنون عملياتي شده است. مسير توسعه نمونه درياپايه از نمونه زمين پايه براي چنين سامانه هايي نيز قبلاً در کشورهاي ديگر خصوصاً روسيه و چين با سامانه هاي اس-۳۰۰ و HQ-۹ طي شده است. بنابراين دستيابي به نمونه درياپايه سامانه باور-۳۷۳ ظرف مدت ۲ تا ۳ سال آينده که ناوشکن پروژه نگين به مرحله نصب تجهيزات، پس از ساخت سازه و بدنه مي رسد مقدور خواهد بود. اين رده از سامانه ها به دليل ابعاد حدود ۸ متري محفظه هاي پرتاب، وزن بالاي هر محفظه با موشک و تعداد بالاي مورد نياز در مجموع وزن بالايي دارند. از اين رو براي رعايت مسائل تعادل ناو بايد همچون نمونه هاي به کار رفته در ناوشکن هاي خارجي در طبقات پائيني ناو جانمايي شوند تا محل خروج موشک آنها روي سطح عرشه ناو قرار گيرد. اين مسئله در کنار ابعاد پرتابگرهاي بزرگ سبب مي شود که نصب چنين موشک هايي به تعداد مدنظر طراحان که در دنيا از ۲۴ تا ۹۶ فروند را تا کنون شامل شده است تنها در ناوهاي بزرگ و خصوصاً ناوشکن ها مقدور باشد. در زمينه تهاجم به اهداف زميني از موشک هاي کوتاه برد مانند نمونه درياپايه موشک هاي ضد زره با برد کمتر از ۱۰ کيلومتر تا موشک هاي کروز با برد ۲۵۰۰ کيلومتر را مي توان روي ناوشکن هاي ساخته شده در کشورهاي مختلف مشاهده کرد. بديهي است ناوشکن هاي کشورهايي که از پوشش هوايي کامل براي ناوگروه هاي خود بهره‌مند نيستند، موشک هاي هدايت شونده تاکتيکي با بردهاي کوتاه بسيار جذاب است زيرا مي توانند تا بردهاي حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ کيلومتري نقش پوشش هوايي عليه اهداف ساحلي و عمق خاک دشمن را چه در دفاع از خود شناور رزمي و چه حمايت از نيروهاي تفنگدار دريايي ايفا کنند. در اين رده، موشک هاي مختلفي در کشور ساخته شده که البته برخي از آنها هنوز به طور رسمي معرفي نشده اند اما قابليت توسعه نمونه دريايي آنها براي صنعت دفاعي کشور به راحتي مقدور است. اما موشک هاي کروز برد بلند در ناوشکن ها بيشتر به منظور تحقق اهداف راهبردي مستقر مي شوند. همانطور که کشورهايي همچون آمريکا، فرانسه و انگليس با اتکا به قدرت دريايي خود و همين نوع موشک ها، عمليات هاي مختلفي را در چند دهه اخير سازمان دهي و اجرا کرده اند. همين قابليت، يکي از مؤلفه هاي مهم تبديل کامل نداجا به يک نيروي راهبردي است؛ قابليتي که در نسخه زمين پايه هم اکنون توسط وزارت دفاع و نيروي هوافضاي سپاه تا برد ۲۰۰۰ کيلومتر و در نمونه هواپايه تا برد ۱۵۰۰ کيلومتر توسعه يافته و قابل تسري به نيروي دريايي ارتش است. تنها گام لازم براي تکميل نمونه درياپايه، عمودپرتاب کردن اين نوع موشک ها براي جانمايي تعداد کافي از آنها در ناوشکن است. موشک هاي ضدکشتي به عنوان سلاح مهم ناوها براي انهدام اهداف شناوري دشمن در طي سه دهه اخير با تنوع و برد مطلوبي در کشور ساخته شده اند. موشک «قدير» با برد ۳۰۰ کيلومتر آخرين نمونه معرفي شده رسمي از خانواده موشک هاي کروز ضد کشتي ايراني است. خبرهايي از نمونه با برد دو برابر و نيز موشک ضد کشتي مافوق صوت نيز داده شده که در آينده معرفي خواهند شد. در نتيجه در اين زمينه، ناوشکن سنگين ايراني دست پُر خواهد بود. اما با توجه به تُناژ بالا، امکان نصب تعداد بيشتر از ۴ فروند که فعلاً روي شناورهاي رزمي کشور به چشم مي خورد در ناوشکن پروژه نگين وجود خواهد داشت. برخي از موشک هاي ضد کشتي ساخته شده در دنيا داراي مأموريت ثانويه حمله به اهداف زميني هم هستند که از اين نظر انعطاف پذيري عملياتي بالايي براي شناور حامل خود ايجاد مي‌کنند. اژدرهاي کاليبر ۳۲۴ ميليمتر در اغلب ناوشکن هاي دنيا به عنوان سلاحي ضد زيردريايي در برد کوتاه و نيز سلاحي ضد اژدرهاي مهاجم دشمن به کار مي روند. اژدرهاي ۳۲۴ ميليمتري دستکم در دو نسل توسط صنعت دفاعي کشور ساخته شده و در پرتابگرهاي سه تايي روي انواع ناوهاي ساخت کشور و ناوهاي خريداري شده از پيش از انقلاب در جريان بهسازي هاي متعدد داخلي نصب و به کارگيري شده است. علاوه بر رادارهاي دوربرد پدافند هوايي که به عملياتي شدن نمونه زمين پايه آنها اشاره شد، رادارهاي جستجوي سطحي نيز در انواع مختلف با باندهاي کاري مختلف در کشور ساخته شده و روي انواع شناورهاي نظامي ايراني عملياتي شده است. ناگفته نماند که رادار هشدار اوليه عصر در نوع جديد خود و رادار آرايه فازي «چشم عقاب» با چهار آنتن ثابت به عنوان رادار ردگيري اهداف هوايي و سطحي در نيروي دريايي ارتش توسعه يافته است. انواع سونارهاي مورد نياز نيز در سبد محصولات دفاعي کشور وجود داشته که به عنوان مثال ۱۲ نوع سونار مختلف روي زيردريايي فاتح نصب شده که نمونه هاي متناسب شناوري آنها نيز در ناوشکن سنگين ايران قابل استفاده خواهد بود. اما نکته بسيار مهم اين است که ناوشکن ها با توجه به چند مأموريتي بودن و انتظارات عملياتي بالايي که از آنها مي رود بايد بتوانند در هر لحظه توانايي رديابي، اولويت بندي و تخصيص سلاح مناسب به اهداف مختلف هوايي، دريايي و زيرسطحي را داشته باشند. هر يک از اين مأموريت ها توسط سامانه هاي راداري، اپتيکي، سونار و شنود الکترونيکي مخصوص خود پشتيباني مي شود که هماهنگ سازي آنها براي کمک به فرماندهي توسط يک سامانه مديريت يکپارچه صحنه نبرد ممکن مي شود. در واقع يکي از نيازمندي هاي مهم و حساس ناوشکن چند منظوره رزمي همين سامانه مديريت نبرد است. نمونه اي از اين سامانه در رده سامانه کنترل آتش اهداف سطحي و هوايي در گذشته توسط جهاد خودکفائي نداجا با نام ثامن ساخته شده است. اولين نمونه رونمايي شده از آن قابليت درگيري همزمان با ۵ هدف دريايي و يک هدف هوايي را داشت. نمونه هاي جديد آن با بهره گيري از رادار بسيار پيشرفته آرايه فازي چشم عقاب توانايي درگيري همزمان با ۱۲ هدف را در ۳۶۰ درجه پيرامون ناو خواهد داشت. اين رادار پيشرفته نيز به زودي روي ناوهاي رزمي نيروي دريايي به کارگيري خواهد شد. توانايي پذيرش يک فروند و در برخي موارد دو فروند بالگرد در ناوشکن هاي بالاي ۵۰۰۰ تُن در دنيا به چشم مي خورد. اين شناورها علاوه بر عرشه فرود بالگرد، از آشيانه مناسب نگهداري اين بالگردها نيز برخوردار هستند؛ امري که خصوصاً براي سفرهاي دريايي اقيانوسي در شرايط جوي مختلف و نيز دور از پشتيباني فني در پايگاه هاي ساحلي بسيار لازم است. اما يکي از الزامات مهم براي توسعه ناوشکن سنگين بومي، سامانه هاي پيشران آن است. موتورهاي ديزل سنگين براي فاز حرکت پيمايشي و موتورهاي جت توربين گاز براي فاز شتاب‌گيري دو نوع موتوري هستند که تقريباً در تمام ناوشکن هاي پيشرفته دنيا مشاهده مي شوند. اين ناوشکن ها با بهره گيري از اين سامانه هاي رانش به سرعت نهايي ۵۰ تا ۵۵ کيلومتر بر ساعت و برد عملياتي ۸۰۰۰ تا ۱۳۰۰۰ کيلومتر در سرعت هاي پيماشي حدود ۳۰ کيلومتر بر ساعت دست مي يابند. خوشبختانه روند ساخت موتورهاي ديزل با رده توان مختلف در کشور شروع شده و در يک دهه گذشته چند نمونه از آنها معرفي شده است. اين روند به سمت افزايش توان اين موتورها بوده و احتمالاً سنگين ترين نمونه آنها در ناوشکن پروژه نگين و ناو رزمي آموزشي خليج فارس به کارگيري خواهد شد. در زمينه موتورهاي توربين گاز هم فعاليت هاي مختلفي در کشور در حال جريان بوده و با توجه به ساخت موتور توربوجت هوايي و در آستانه نهايي شدن موتور توربوفن هوايي، قطعاً توسعه موتور توربين گاز لازم براي کاربرد دريايي نيز دور از دسترس نخواهد بود. به علاوه ساير حلقه هاي زنجيره رانش ناوها نيز از جعبه دنده گرفته تا محور انتقال نيرو و پروانه ها با قابليت تغيير زاويه رانش و ... نيز در ايران ساخته شده و روي شناورهاي مختلف به کارگيري شده است. اما نکته مهم اينجاست که ناوشکن پروژه نگين قرار است به سامانه رانش الکتريکي مجهز شود. در اين نوع سامانه رانش، به جاي انتقال نيروي توليدي موتورها به واسطه جعبه دنده و کلاچ به شفت هاي متصل به پروانه ها، نيروي موتورها در وهله اول صرف توليد انرژي الکتريکي مي شود. در واقع يک نيروگاه برق کوچک در داخل شناور ايجاد مي شود که از چند موتور ديزل و توربين گاز تشکيل شده است. سپس به واسطه کابل هاي مخصوص اين انرژي به موتورهاي الکتريکي منتقل مي شود و آن موتورها کار به چرخش درآوردن شفت و پروانه ها را بر عهده دارند. با اين راهکار، ديگر نيازي به جعبه دنده هاي بزرگ و سامانه کلاچ براي مراحل درگير کردن يا از مدار خارج کردن موتورها وجود ندارد. جديدترين ناوشکن هاي رزمي در دنيا از اين نوع سامانه رانش بهره مي برند. يکي از مزيت هاي مهم اين راهکار، کاهش چشمگير نويز يا سروصداي توليدي است که در محيط دريا از عوامل بسيار مهم رديابي شدن شناورها و زيردريايي ها هستند. در واقع ناوشکن پروژه نگين، بسيار ساکت تر از ناوشکن هاي فعلي نيروي دريايي خواهد بود. به علاوه با حذف جعبه دنده ها، فضاي کمتري در ناو اشغال شده و امکان جانمايي بهتر براي تجهيزات فراهم مي شود. به علاوه هزينه و زمان تعمير و نگهداري کاهش يافته و قابليت اطمينان مکانيکي کلي شناور نيز بالاتر مي رود. مزيت هاي ديگري نيز در بحث راندمان و نحوه کنترل عملکرد سامانه رانش الکتريکي به دست مي آيد. نيروي دريايي کشور که وظيفه حراست از منافع جمهوري اسلامي ايران در آبهاي فراسرزميني را بر عهده دارد براي تبديل کامل به يک نيروي راهبردي نيازمند به کارگيري طيف متنوعي از شناورهاي سطحي و زيرسطحي است و علاوه بر ناوشکن هاي سنگين و برخي ناوهاي تخصصي، ناوهاي پشتيباني و آبي-خاکي جديد نيز بايد به سازمان رزم اين نيرو افزوده شود. در پايان آنچه مي‌توان با قطعيت گفت، با توجه به تحريم هاي همه جانبه نظامي کشور در طي دهه هاي اخير، متخصصان کشور با اتکا به توان داخل با تمام توان پاي ار آمده اند و در اين مسير نيازمند حمايت همه جانبه از نخبگان کشور تا مسئولين قواي مختلف براي امکان ساخت و عملياتي کردن هرچه سريع تر اين شناورهاي جديد با فناوري هاي روز هستند. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد