همه چیز درباره نشانهای دولتی و نظامی در ایران
به اين بهانه نگاهي داشتيم به تمام نشانهاي دولتي و نظامي که در ايران اعطا ميشود.
نشانهاي دولتي
نشانهاي دولتي جمهوري اسلامي ايران، به موجب آييننامهاي اعطا ميشود که ۲۷ آبان سال ۶۹ در دولت هاشمي رفسنجاني به تصويب رسيد.
بر اساس اين آييننامه، نشانهاي دولتي که به افراد شايسته ايراني يا خارجي اعطا ميشود به ترتيب تقدم عبارتند از:
نشانهاي عالي
۱- انقلاب اسلامي: اين نشان از نوع «مدال» و به عنوان عاليترين نشان جمهوري اسلامي، براي هر دوره رياست جمهوري يک عدد است و پس از تنفيذ حکم رياست جمهوري، به وي تعلق ميگيرد.
اين نشان براي نخستين بار در تاريخ ۱۲ مرداد سال ۷۶ به سيدمحمد خاتمي اهدا شد و در سالهاي بعد، محمود احمدينژاد و حسن روحاني نيز اين نشان را پس از انتخاب به عنوان رئيس جمهوري دريافت کردند.
۲- استقلال: اين نشان که به شکل روبان بزرگ است، به کساني اعطا ميشود که با قبول مسئوليتهاي مهم، تلاش همهجانبه در تبيين اصول و مواضع، ابتکارات شايان توجه در نيل بهخودکفايي و استقلال در زمينههاي مختلف، رهانيدن نظام از خطرات احتمالي، کمک به اشاعه جهاني مباني فکري انقلاب اسلامي و خدمات ارزنده ديگر در مقاطع حساس و سرنوشتساز، براي به ثمر رساندن اهداف عالي نظام جمهوري اسلامي ايران نقش اساسي ايفا کردهاند.
اين نشان فقط يک درجه دارد و در هر دوره رياست جمهوري حداکثر چهارتا اعطا ميشود.
در سال ۷۶، آيتالله هاشمي رفسنجاني اين نشان را به دکتر حسن حبيبي داد. در سال ۸۴ اين نشان از سوي سيدمحمد خاتمي به ميرحسين موسوي اعطا شد و در سال ۸۷ نيز محمود احمدينژاد اين نشان را به حسن فيروزآبادي رئيس وقت ستاد کل نيروهاي مسلح داد.
همراه با اين نشان، ۲۰۰ سکه بهار آزادي نيز اعطا ميشود.
۳ - آزادي: اين نشان که به شکل يک روبان بزرگ است، به اشخاصي اعطا ميشود که داراي يکي از نشانهاي درجه يک عمومي يا تخصصي باشند و همچنان در جهت به ثمر رساندن اهداف مقدس نظام اسلامي ابراز شايستگي ميکنند.
اين نشان فقط يک درجه دارد و در هر دوره رياست جمهوري حداکثر ۸ عدد از آن اعطا ميشود.
همراه با اين نشان، ۲۰۰ سکه بهار آزادي نيز اعطا ميشود.
۴ - جمهوري اسلامي: اين نشان که به شکلهاي روبان بزرگ، نماد نشان و مدال نواري است، به رؤسا و ديگر مسئولان کشورهاي خارجي، عاليترين مقام اجرايي سازمانهاي بينالمللي يا شخصيتهاي برجسته فرهنگي، سياسي و بينالمللي که به يکي از دلايل زير واجد شرايط شناخته ميشوند، اعطا ميشود:
- اعلاي کلمه اسلام و گسترش مباني فکري انقلاب اسلامي
- دفاع از حقوق مستضعفان جهان
- اقدام به رهايي کشور خود از استعمار فرهنگي، اقتصادي و سياسي
- حفظ و حراست کشور خود از تجاوز ابرقدرتها يا دستنشاندگان آنها
- اکتساب آزاديهاي اساسي و حقوق بشر براي مردم کشور خود
- حمايتهاي حساس و شايسته از مواضع ايران در صحنههاي مهم بينالمللي
- اتخاذ مواضع ضد استکباري
- همکاري صميمانه در ايجاد يا توسعه روابط سالم بين جمهوري اسلامي ايران و کشور متبوع شخصيت مسئول
- تلاش بيوقفه براي ايجاد صلح و امنيت و آسايش در جهان
اين نشان، سه درجه دارد که به پيشنهاد وزير امور خارجه و تصويب هيأتوزيران به شکل زير به افراد واجد شرايط داده ميشود:
نشان درجه يک: رؤساي جمهور و نخستوزيران و شخصيتهاي همتراز
نشان درجه دو: وزرا و شخصيتهاي همتراز
نشان درجه سه: سفرا و شخصيتهاي همتراز
از اين نشان تاکنون ۴ مورد در ايران اعطا شده که يکي از آنها را سيدمحمد خاتمي به نلسون ماندلا رئيس جمهوري آفريقاي جنوبي و سه تاي ديگر را محمود احمدينژاد به هوگو چاوز رئيسجمهوري وقت ونزوئلا، بشار اسد رئيسجمهوري سوريه و ديويد نيوس والاسکوئز سفير وقت ونزوئلا در ايران داده است.
نشانهاي تخصصي
۱- دانش: اين نشان که به شکل مدال نواري است، به افرادي اعطا ميشود که به يکي از دلايل زير در ارتقاي سطح علمي کشور تلاش چشمگير و کمسابقه داشته باشند:
- ارائه تأليفات و آثار ارزشمند علمي
- تلاش و خدمت صادقانه در جهت ارتقاي سطح علمي دانشپژوهان از طريق تدريس در دانشگاههاي کشور
اين نشان سه درجه دارد و از مشهورترين چهرههايي که آن را دريافت کردهاند ميتوان اين افراد را نام برد: سيد جعفر شهيدي، ابوالقاسم گرجي، محمدتقي جعفري، جعفر سبحاني، سيد جلالالدين آشتياني، مهدي محقق، محمدرضا حکيمي، سيدحسين صفايي، محمد هاشمي، جمشيد ممتاز، ناصر کاتوزيان، ناصر سيمفروش، محمد آشوري، حسن حبيبي، ايرج فاضل، رضا داوري اردکاني، کاظم معتمدنژاد، محمدابراهيم باستاني پاريزي، حسين مهرپور، علياکبر ولايتي، پرويز دوامي و ... .
۲- پژوهش: اين نشان که به شکل مدال نواري است، به افرادي اعطا ميشود که به يکي از دلايل زير منشأ ايجاد تحول اساسي يا خدمت کمسابقه شوند:
- عرضه شيوهها و روشهاي جديد تحقيق
- مطالعات و تحقيقاتي که منشأ تغيير و تحول علمي باشد
- يافتن شيوههاي جديد تحقيق
- انتقال تحقيقات بنيادي به زمينههاي کاربردي
- هر نوع ابداع، ابتکار، اختراع و اکتشاف مهم
اين نشان نيز سه درجه دارد و از مشهورترين افرادي که آن را دريافت کردهاند ميتوان اين چهرهها را نام برد: منوچهر منطقي، مجيد عباسپور تهراني، مهدي سهرابي، جعفر ارشاد، عادل آذر و ... .
۳- لياقت و مديريت: اين نشان که به شکل مدال نواري است، به افرادي داده ميشود که در مديريت يا انجام فعاليتهاي شايسته و کمکرساني به محرومان و مستضعفان يا بهرهبرداري صحيح از امکانات يا ارائه روشهاي بديع، موفقيت استثنايي کسب کنند.
اين نشان سه درجه دارد و از جمله افراد مشهوري که آن را دريافت کردهاند، ميتوان از اين چهرهها نام برد: عبدالله جاسبي، مهدي کرباسيان، محسن صفائي فراهاني، مسعود کرباسيان، محمدرضا يزدانيخرم، فاطمه کروبي، علي يونسي، محمدرضا نعمتزاده، محمد ستاريفر، نصرالله جهانگرد، يوسف حجت، محسن پورسيدآقايي، محمد حسين دادکان، حبيبالله سياري، نسرين سلطانخواه، غلامحسين الهام، محمدجواد ظريف، سيدعباس عراقچي، مجيد تختروانچي، حميد بعيدينژاد و ... .
۴- عدالت: اين نشان که به شکل مدال نواري است، به کساني داده ميشود که به يکي از دلايل زير در اجراي احکام و حدود الهي و برقراري حق و عدل در جامعه سهم موثر داشتهاند يا داراي سابقه قضايي و تفنيني شايسته باشند:
- کوشش در تدوين علمي و فني قوانين
- سابقه درخشان در امر قضا يا تقنين
- دفاع از حق و عدل و احقاق حقوق مردم
- کشف و تعقيب جرائم
اين نشان، سه درجه دارد و آيتالله محمد محمدي گيلاني رئيس دادگاه انقلاب در دهه ۶۰ از مشهورترين چهرههايي است که نشان درجه ۱ عدالت را دريافت کرده است. مشهور است که وي در دستگيري، محاکمه و اعدام دو تن از فرزندان خود که به منافقين پيوسته بودند، نقش داشته است. شايد به همين دليل بود که محمود احمدينژاد هنگام اعطاي نشان عدالت به آيتالله محمدي گيلاني گفت: «بايد با افتخار اعلام کنم که آيتالله گيلاني ابتدا عدالت را در مورد خودشان اجرا کرد و بعداً منشأ خدمات ارزندهاي به نظام جمهوري اسلامي و انقلاب شد.»
نشانهاي عمومي
۱- سازندگي: اين نشان که به شکل مدال نواري است، به منظور ارجنهادن به کوششهايي که در جهت سازندگي کشور انجام ميپذيرد به افرادي اعطا ميشود که در يکي از زمينههاي زير تلاش چشمگير داشته باشند:
- توسعه عمران و آبادي کشور بويژه در نقاط محروم
- بازسازي نقاط آسيبديده از جنگ و حوادث
- ارائه طرحها و برنامههاي موفق عمراني
- افزايش کمي و کيفي محصولاتي که در رونق اقتصادي کشور نقش اساسي دارند
اين نشان، سه درجه دارد و محمد سعيديکيا، محمدحسين مقيمي، سيد ابوالحسن خاموشي، علي نيکزاد، علياکبر محرابيان و کرمرضا پيريايي از مشهورترين افرادي بودهاند که اين نشان را دريافت کردهاند.
۲- خدمت: اين نشان که به شکل مدال نواري است، به منظور تقدير از خدمات انجاميافته در مسير تحقق آرمانهاي جمهوري اسلامي به افرادي اعطا ميشود که در زمينههاي زير موفقيتي چشمگير کسب کرده باشند:
- تلاش مستمر و صادقانه در انجام مسئوليتها و ارائه خدمات
- مددرساني به اقشار محروم و مستضعف
اين نشان، سه درجه دارد و تاکنون به اين چهرههاي مشهور و افراد ديگر اعطا شده است: حسينعلي شهرياري، علياکبر صنعتيزاده، شهلا حبيبي، عليرضا مرندي، محمدرضا نعمتزاده، مهدي کرباسيان، غلامرضا تاجگردون، رضا آقازاده، ابوالقاسم خزعلي، عبدالرضا شيخ الاسلامي، محمدرضا رحيمي، علياکبر صالحي، رستم قاسمي، سيدشمسالدين حسيني، بهروز کمالوندي و محسن فخريزاده که چندي قبل تواسط عوامل تروريست به شهادت رسيد.
۳- کار و توليد: اين نشان که به شکل مدال نواري است، به کساني داده ميشود که در صنعت يا کشاورزي به نتايج قابل توجه در يکي از زمينههاي زير دست يافته باشند:
- افزايش توان توليد کشور از نظر کمي و کيفي
- استفاده مناسب از امکانات فني و منابع اقتصادي
- طراحي يا اجراي طرحهاي مهم صنعتي و کشاورزي
- ابتکار و نوآوري در زمينه بهبود شيوههاي کار و توليد و افزايش بهره وري
- بالا بردن سطح دانش فني و حرفه اي
- ايجاد بهترين روابط اسلامي و انساني در محيط کار
اين نشان که سه درجه دارد، تا کنون به بيش از ۲۰ نفر در کشور اعطا شده است.
۴- شجاعت: اين نشان که به شکل مدال نواري است، به افرادي داده ميشود که به واسطه شجاعت، در جهتي از جهات زير موفق شوند:
- داوطلب شدن در انجام امور دشواري که براي کشور از حساسيت خاصي برخوردار است
- پذيرفتن مأموريتهاي خطير دولتي يا وظايف مهم اجتماعي که با خطرات احتمالي همراه هستند
- استفاده بجا و شايسته از مجموعه نيروها و مهارتهاي بدني در جهت نيل به هدفي والا
اين نشان نيز سه درجه دارد و برادران خادم، عباس جديدي، حسين رضازاده، عليرضا دبير، هادي ساعي، علي دايي، محمد بنا، کوروش باقري، علياکبر صالحي و حسين دهقان از مشهورترين چهرههايي هستند که تاکنون اين نشان را دريافت کردهاند.
۵- ايثار: اين نشان که به شکل مدال نواري است، به افرادي داده ميشود که به جهتي از جهات زير ممتاز شناخته شوند:
- جانبازي و ازخودگذشتگي در راه اهداف و مقاصد مقدس نظام اسلامي و به ويژه ايثارگران در دوران پيروزي شکوهمند انقلاب اسلامي و دفاع مقدس و ارائه خدمات برجسته در جهت ساختن کشور و يا حفظ و پيشرفت نظام مقدس جمهوري اسلامي
- تحمل خسارتهاي مادي براي ارائه خدمتي حساس و ضروري
- ممارست در نيکوکاريهاي موثر اجتماعي و بنيانگذاري نهادهاي خيريه و تأسيس موسسات علمي، تحقيقاتي و آموزشي در جامعه
اين نشان سه درجه دارد و بيش از ۵۰ نفر از سوي هاشمي، خاتمي و احمدينژاد آن را دريافت کردهاند. مرضيه حديدچي دباغ از مبارزان دوران ستمشاهي از جمله مشهورترين افرادي است که نشان ايثار دريافت کرده است.
۶- تعليم و تربيت: اين نشان که به شکل مدال نواري است، به منظور تأکيد بر اهميت فراگيري علم و ضرورت انتقال تربيت اسلامي در جامعه، به اشخاصي داده ميشود که در امور زير ابراز لياقت کرده باشند:
- توسعه و انتقال علم و دانش و فن و حرفه
- طراحي و اجراي شيوههاي ابتکاري و موفق در امر تعليم و تربيت
- تلاش چشمگير و موفقيتآميز در مودب و متخلق کردن تعليمگيرندگان به آداب اسلامي و اخلاق پسنديده اجتماعي
اين نشان نيز سه درجه دارد و غلامعلي حداد عادل، محسن قرائتي، فخرالدين حجازي و حميدرضا حاجيبابايي از مشهورترين چهرههايي بودهاند که تاکنون اين نشان را دريافت کردهاند.
۷- فرهنگ و هنر: اين نشان که به شکل مدال نواري است، به کساني داده ميشود که فکر، ذوق و احساس خود را در راه بيان مفاهيم ارزشمند اسلامي - انساني و اشاعه فرهنگ در يکي از جهات زير به کار ميگيرند:
- اشاعه فرهنگ غني اسلامي و پيرايش جامعه از فرهنگ منحط بيگانه
- گسترش مباني نظري و استدلالي معارف مذهبي
- گسترش فرهنگ ملي و احياء سنتهاي ارزشمند اجتماعي
- ابراز خلاقيت و عرضه آثار بديع هنري يا ادبي
- بذل توجه خاص به ميراثهاي فرهنگي، هنري يا ادبي کشور، به گونهاي که در احياء، نگهداري و بهرهبرداري آن موثر باشد
- معرفي، شرح، تبيين، نقد و عرضه يکي از رشتههاي هنري يا ادبي در سطوح بينالمللي
- ابداع سبکي نو در يکي از رشتههاي هنري يا ادبي
- ترويج فرهنگ ايثار و شهادت در جامعه
- خلق آثار فرهنگي هنري شاخص و ارزشمند در جهت انتقال آرمانها و ارزشهاي انقلاب اسلامي و دفاع مقدس به نسلهاي بعد
اين نشان، سه درجه دارد و تاکنون به افراد زيادي از جمله اين چهرههاي مشهور اعطا شده است: محمود فرشچيان، احمد مسجدجامعي، غلامحسين اميرخاني، حسن کسائي، علياکبر صنعتي، قربان سليماني عليآبادي، طاهره صفارزاده، مرتضي مميز، ناصر کاتوزيان، فرهاد فخرالديني، محمد احصايي، علي نصيريان، زهرا رهنورد، شهريار پرهيزگار، کريم منصوري، جليل شهناز، محمدعلي کشاورز، داوود رشيدي، عزتالله انتظامي، جمشيد مشايخي، ژاله علو، اسفنديار رحيممشايي، اکبر عبدي و داريوش ارجمند.
۸- مهر: به منظور ارجنهادن به مقام و منزلت زن در جمهوري اسلامي ايران علاوه بر برخورداري زنان از ديگر نشانها، اين نشان به زناني اعطا ميشود که در يکي از زمينههاي زير منشأ آثار ارزنده باشند:
- مشارکت سازنده و فعال در امور اجتماعي، اقتصادي و سياسي
- معرفي الگوي زن مسلمان در جامعه و تلاش براي تبيين و ترويج مباني عقيدتي و اجتماعي آن
- ارائه عملي الگوي مادر يا همسر نمونه به ويژه در ميان مادران و همسران شهدا، جانبازان و آزادگاني که با فداکاري در حفظ و تحکيم خانواده، در زمينههاي فرهنگي، آموزشي و يا پژوهشي خدمات برجستهاي را ارائه کرده باشند
- ابراز شايستگي در عرصههاي بينالمللي به نحوي که موجب افتخار براي کشور و معرف شخصيت زن در جمهوري اسلامي ايران باشد
اين نشان نيز سه درجه دارد و اشرف بروجردي از مشهورترين کساني است که تاکنون آن را دريافت کرده است.
۹- ادب پارسي: اين نشان که شکل آن مدال نواري است، به افرادي تعلق ميگيرد که در يکي از زمينههاي زير داراي ويژگي يا تلاش چشمگير باشند:
- خلق آثار بديع ادبي اعم از نظم يا نثر
- احياي ذخاير ادبي ايران از طريق تحليل يا عرضه مناسب آن آثار
- معرفي اديبان و سخنوران گذشته به نحوي که در توانايي و رسايي زبان و ادبيات فارسي موثر باشد
- فراهمآوردن موجبات آشنايي مردم جهان با زبان و ادب فارسي
اين نشان که سه درجه دارد، تا کنون به عبدالمحمد آيتي، اسماعيل سعادت، بدرالزمان قريب، فتحالله مجتبايي، مهدي محقق و سليم نيساري اعطا شده است.
مزاياي مادي و معنوي نشانهاي تخصصي و عمومي
دارندگان نشانهاي درجه يک ۱۰۰ سکه بهار آزادي، درجه دو ۷۵ سکه بهار آزادي و درجه سه ۵۰ سکه بهار آزادي دريافت ميکنند.
شرکت در مراسم و آيينهاي رسمي، چاپ نام و مشخصات دارندگان نشان در مجموعههاي ادواري، نصب تصوير و لوح يادبود در شهرداري زادگاه يا موسسه و محل خدمت و اولويت در برخورداري از فرصتهاي مطالعاتي و دريافت امکانات لازم براي اجراي طرحهاي پژوهشي و تحقيقاتي از جمله مزايايي است که به دارندگان اين نشانها داده ميشود.
اگر ايرانياني ترک تابعيت کنند يا شايستگي داشتن نشان را از دست بدهند، به پيشنهاد وزير ذيربط يا دفتر اعطاي نشانهاي دولتي و تصويب هيأت وزيران، نشان آنها از درجه اعتبار ساقط ميشود و اين افراد از مزاياي نشان محروم خواهند شد.
ضوابط استفاده از نشانهاي دولتي
افرادي که نشان ميگيرند، فقط در مراسم رسمي که دعوت ميشوند ميتوانند نشان خود را نصب کنند. هر يک از دارندگان نشان در مراسم رسمي بر افراد همرتبه و همطراز خود اولويت دارند.
دارندگان نشانهاي «استقلال» و «آزادي» در صورت داشتن يکي از نشانهاي تخصصي و عمومي و همچنين دارندگان هر يک از نشانهاي تخصصي و عمومي در صورت داشتن نشان درجات پايينتر، از عاليترين نشان بايد استفاده کنند و استفاده همزمان از نشانهاي ديگر برايشان ممنوع است.
دارندگان نشان در صورت داشتن نشانهاي متعدد به جز مواردي که گفته شد، بايد آن را به ترتيب تقدم از راست به چپ نصب کنند.
اتباع ايراني داراي نشانهاي خارجي در صورت شرکت در مراسم رسمي اجازه دارند نشانهاي خود را نصب کنند اما رعايت تقدم نصب نشانهاي جمهوري اسلامي ايران براي اين افراد ضروري است.
نشانها براي روحانيون بدون حمايل و بصورت گردنآويز، براي گروههاي ديگر اجتماعي بصورت پلاک در سمت چپ سينه يا آويز و براي بانوان بايد بگونهاي نصب شوند که قابل رويت باشد.
در مراسم غير رسمي نيز دارندگان ميتوانند از نماد نشان (گل کوچک) استفاده کنند.
همچنين دارندگان نشان موظفند نشان خود را روي لباس رسمي هر مراسم نصب کنند و لباسهايي که در مراسم استفاده ميشود بايد رنگ تيره داشته باشد.
نشانهاي نظامي
نشانها و جوايز نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران، مجموعهاي از نشانهاست که با توجه به سابقه عملکرد نيروها به منظور قدرداني، تشويق و تقويت روحيه آنان اعطا ميشود.
دريافتکنندگان اين نشانها اجازه دارند که آنها را روي لباس همسان خود مطابق دستورالعمل خاص هر نشان نصب کنند.
اولين مراسم اعطاي نشانهاي نظامي به فرماندهان ايراني دوران دفاع مقدس، ۵ مهر ۱۳۶۸ و در سالروز عمليات ثامنالائمه (ع) برگزار شد.
نشانهاي عالي افتخار
اين نشانها که هر کدام سه درجه دارند، عبارتند از فتح، نصر و شفا.
۱- فتح: اين نشان که به شکل مدال نواري است، به رزمندگاني داده ميشود که نبردهايي با پيروزي چشمگير داشتهاند.
شهيد قاسم سليماني، محسن رضايي، آيتالله هاشمي رفسنجاني، يحيي رحيمصفوي، حسين حسني سعدي، شهيد علي صياد شيرازي، علي شمخاني، سردار محمدحسين باقري، شهيد حسين فهميده، شهيد منصور ستاري، سردار محمد پاکپور، سردار علي فدوي و امير حبيبالله سياري از مشهورترين چهرههايي هستند که از مقام معظم رهبري و فرمانده معظم کل قوا، نشان درجه يک فتح دريافت کردهاند. در ميان دريافتکنندگان نشان درجه ۲ و ۳ فتح نيز چهرههاي مشهوري از جمله حسن روحاني، محمدباقر قاليباف، شهيد عباس بابايي، سردار عزيزجعفري و سردار علي فضلي به چشم ميخورند.
۲- نصر: اين نشان که به شکل مدال نواري است، به پاس خدمات و پشتيباني به نيروهاي مؤثر در خدمات رزمي، فعاليتهاي پشتيباني، ايثارگران و جانبازان تعلق ميگيرد.
تازهترين مورد از اعطاي نشان نصر، اعطاي اين نشان به شهيد محسن فخريزاده است. حسن روحاني به خاطر مسئوليت ستاد پشتيباني جنگ، محمدحسين باقري رئيس ستاد کل نيروهاي مسلح، سرلشکر سيد يحيي رحيمصفوي فرمانده کل پيشين سپاه، سردار سرتيپ جواد عظيميفر معاون مهندسي رزمي و پدافند غيرعامل نيروي زميني سپاه و امير سرتيپ حسن شاهصفي فرمانده پيشين نيروي هوايي ارتش از جمله چهرههايي هستند که تاکنون اين نشان را دريافت کردهاند.
۳- شفا: اين نشان که به شکل مدال نواري است، به امدادگراني اعطا ميشود که براي حفظ جان نيروهاي رزمنده، خود را به خطر انداختهاند.
نشانهاي اختصاصي مهارت و خدمت
اين نشانها به دو دسته «رشادت در جنگ» شامل ذوالفقار، ايثار، جانبازي و شجاعت و «لياقت و مهارت» شامل جهاد، سربلندي، لياقت، دانش، رازي، هنر و ورزش تقسيم ميشوند. در اين ميان، نشان «ذوالفقار» عاليترين نشان نظامي به شمار ميآيد که آخرين دريافتکننده آن سردار قاسم سليماني بود.