برگزیده

توصیه‌های «دنیس راس» به بایدن برای بازگشت به برجام

مشرق

بروزرسانی 1399/10/25 - 17:35

توصیه‌های «دنیس راس» به بایدن برای بازگشت به برجام

مشرق/ يک انديکشده آمريکايي مي‌گويد تحريم‌ها را نبايد بدون کسب امتيازات هسته‌اي برداشت و توافق مبتني بر «کمتر در ازاي کمتر» شايد بهترين راه براي دستيابي به يک توافق موفق در آينده نزديک باشد.

انديشکده واشنگتن در ياداشتي به قلم دنيس راس مشاور و عضو برجسته انديشکده واشنگتن و مشاور ويژه پيشين اوباما در امور خاورميانه نوشت: رابطه آمريکا با ايران هيچگاه ساده و آسان نخواهد بود. حتي آمادگي جو بايدن جهت بازگشت به توافق هسته‌اي موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک نيز چندان کارساز نخواهد بود. او به روشني گفته که هدفش تبعيت ايران از توافق است. اما آيا خشم و عصبانيت به خاطر ترور محسن فخري‌زاده دانشمند هسته‌اي و روزنه فرصت ناچيز تا قبل از انتخابات رياست جمهوري ماه ژوئيه در ايران موجب خواهد شد تا ديپلماسي در کوتاه مدت مردود شمرده شود؟ احتمالاً نه، زيرا ايران به رفع تحريم‌ها نياز دارد، اما [آيت‌الله] علي خامنه‌اي رهبر ايران بر کاهش تحريم‌ها توسط آمريکا قبل از هرگونه اقدام از طرف ايران پافشاري خواهد کرد.

آيا آمريکا تحريم‌ها را کاهش خواهد داد؟

دنيس راس معتقد است: ايران با رعايت محدوديت‌هاي وضع‌شده در خصوص تعداد سانتريفيوژها، سطح غني‌سازي، مقدار اورانيوم با غناي پايين که قادر به ذخيره‌سازي است، برچيدن دو آبشار از سانتريفيوژهاي پيشرفته نصب‌شده، و امثال اينها مي‌تواند تبعيت از توافق هسته‌اي سال ۲۰۱۵ را از سر بگيرد. در خصوص آمريکا، اين کشور مي‌تواند تحريم‌ها را بار ديگر به حالت تعليق دربياورد و ايراني‌ها را از موهبت رفع تحريم‌ها که به آن نياز دارند، بهره‌مند سازد. اما با وجود اين، چهار تا شش ماه طول مي‌کشد تا ايران بتواند تبعيت از توافق هسته‌اي را دوباره از سر گيرد. آيا دولت جديد آمريکا حتي با اينکه ايران همچنان به نقض محدوديت‌هاي مندرج در برجام ادامه مي‌دهد، تحريم‌ها را کاهش خواهد داد؟ ايراني‌ها نه تنها بر اين نکته پافشاري مي‌کنند، بلکه همچنين خواستار دريافت غرامت در ازاي هزينه‌هاي ناشي از تحريم‌هايي هستند که دولت دونالد ترامپ عليه آنها وضع کرده است. آنها تا حد موجهي ادعا مي‌کنند که به مدت يک سال کامل پس از آنکه ترامپ تبعيت آمريکا از تعهداتش ذيل برجام را متوقف ساخت، همچنان به تبعيت از تعهدات خود ذيل مفاد برجام ادامه داده‌اند.

ايران به دنبال تضمين از سوي آمريکاست

در ادامه اين يادداشت آمده است: حتي اگر دولت جديد آمريکا از پرداخت غرامت خودداري کند اما بلافاصله تحريم‌ها را کاهش دهد و ايران صرفاً شروع به برداشتن گام‌هايي در جهت تبعيت مجدد از برجام کند، منتقدان جمهوري‌خواه برجام در کنگره احتمالاً فرياد اعتراضشان بلند خواهد شد. از نظر آنها، هرگونه اقدامي که موجب کاهش اهرم فشار آمريکا شود آنهم در شرايطي که ايران نه از برجام تبعيت مي‌کند و نه رفتارهاي خود در خاورميانه را تغيير مي‌دهد، اساساً اشتباه خواهد بود. نکته طنزآميز اينکه، چنين چيزي مي‌تواند براي هر دوي رئيس‌جمهور آمريکا و ايران دردسرساز شود، رئيس‌جمهوري که خواهان احياي حمايت دوحزبي در حوزه سياست خارجي است و ايراني که رهبرانش خواهان کسب تضمين در اين خصوص خواهند بود که در صورت روي کار آمدن يک دولت متفاوت در آمريکا در سال ۲۰۲۴، توافق لغو نخواهد شد.

چالش‌هاي بايدن براي بازگشت به برجام

مشاور پيشين اوباما در امور خاورميانه مدعي شد: اگر قرار باشد سياست دولت بايدن در قبال ايران شانس موفقيت داشته باشد، دولت وي بايد شماري از مسائل را حل‌وفصل کند. مسئله اول اينکه، کشورهاي اروپايي خواستار بازگشت آمريکا به برجام هستند، در حالي که اکثر جمهوري‌خواهان کنگره احتمالاً با هرگونه بازگشت به توافق هسته‌اي که به بندهاي غروب، موشک‌هاي بالستيک، يا فعاليت‌هاي ايران در خاورميانه نپرداخته است، مخالفت خواهند کرد.

دوم، دولت جديد در حين پرداختن به مسائل ديگر، ضرورت وضع مجدد محدوديت‌ها در خصوص برنامه هسته‌اي ايران را احساس خواهد کرد، اما نمي‌خواهد تفاهم بر سر برنامه هسته‌اي را به پيشرفت در حوزه موشک‌هاي بالستيک يا چالش‌هاي منطقه‌اي منوط کند.

سوم، رئيس‌جمهور منتخب بر اين نکته واقف است که اسرائيل، عربستان، و امارات خواهان دريافت تضمين در خصوص اقدامات آمريکا در قبال ايران هستند تا مبادا رفتارشان موجب پيچيدگي راهبرد آمريکا شود. اما اين کشورها نسبت به برجام بدبين هستند، بيم آن دارند که آمريکا از اهرم فشار خود براي هميشه چشم‌پوشي کند، و نگران آن هستند که منافع دولت بايدن در جريان مذاکرات موجب شود تا دولت وي چشمان خود را بر روي تهديداتي که ايران متوجه همسايگان خود مي‌کند، ببندد.

در نهايت، دولت بايدن حتي با اينکه به دنبال حفظ اهرم فشار خود در قبال ايران و نشان دادن هزينه‌هاي بالاي رفتارهاي سوء اين کشور است، در عين حال مي‌خواهد قادر باشد در ازاي رفتار بهتر ايران با همسايگانش در منطقه مشوق‌هايي ارائه دهد.

بايدن بايد به شکل محدود تحريم‌ها را کاهش دهد

مشاور انديشکده واشنگتن پيشنهاد داد: سازگارسازي اين اهداف متناقض هر چند دشوار اما امکان‌پذير است. چنين چيزي اما نيازمند تفکر و تأمل به شکل محدودتر است. دقيقاً از آنجا که بازگشت به برجام آنقدرها هم ساده و آسان نيست، دولت بايدن بايد از ضرورت چنين اقدامي نهايت بهره را ببرد: دولت آمريکا بايد همچنان آمادگي خود را براي بازگشت به برجام و مذاکره بر سر يک توافق جايگزين اعلام کند ــ امري که موجب اطمينان خاطر اروپايي‌ها مي‌شود و اين پيام را مي‌فرستد که دولت بايدن به توافقات چندجانبه احترام مي‌گذارد ــ اما در عين حال بايد اين موضوع را روشن سازد که براي رسيدن به توافق محدودتر در خصوص به عقب بازگرداندن وضعيت هسته‌اي کنوني ايران نبايد منتظر ماند و اينکه در ازاي چنين اقداماتي مي‌توان به شکل محدود تحريم‌ها را کاهش داد. براي مثال، آژانس بين‌المللي انرژي اتمي گزارش داده که مقدار اورانيوم با غناي پايين که ايران در اختيار دارد ۱۲ برابر ميزان مجاز ذيل مفاد برجام است؛ دولت آمريکا مي‌تواند کاهش مقدار ۲۴۰۰ کيلوگرم کنوني به ۱۰۰۰ کيلوگرم و برچيده شدن دو آبشار از سانتريفيوژهاي پيشرفته نصب شده را درخواست کند. آمريکا در ازاي اين موارد مي‌تواند دسترسي ايران به برخي از حساب‌هاي بانکي حاوي ذخاير ارزي اين کشور را آزاد سازد و در عين حال همچنان تحريم‌ها را حفظ کند.

مزيت توافق مبتني بر «کمتر در ازاي کمتر»

اين انديشکده آمريکايي در پايان نوشت: مزيت اين توافق مبتني بر «کمتر در ازاي کمتر» در آن است که موجب افزايش مدت زمان گريز ايران به سمت توليد مواد شکافت‌پذير قابل استفاده در سلاح هسته‌اي مي‌شود؛ اهرم فشار آمريکا را حفظ مي‌کند؛ نيازمند پذيرش برجام توسط جمهوري‌خواهان کنگره و متحدان آمريکا در خاورميانه نيست، زيرا آنها برجام را دردسرساز مي‌دانند؛ و مي‌تواند براي آنچه بايدن به روشني گفته خواهان انجامش است ــ يعني مذاکره بر سر يک توافق جايگزين که مفاد بيشتري را در بر مي‌گيرد و در عين حال به موضع تهاجمي ايران در منطقه مي‌پردازد ــ زمان بخرد. بايدن قبل از اتخاذ چنين موضعي بايد با کنگره، متحدان اروپايي، اسرائيل، عربستان، و امارات مشورت کند. اروپايي‌ها با اينکه طرفدار بازگشت آمريکا به برجام هستند، اما از هرگونه اقدام آمريکا که موجب کاهش تهديد هسته‌اي ايران از طريق ديپلماسي شود حمايت مي‌کنند، حتي اگر اين موضوع در بدو امر يک توافق محدودتر را رقم بزند. کنگره و دوستان آمريکا در خاورميانه خواهان درک و شناخت اهداف آمريکا هستند و مي‌خواهند بدانند که اين کشور چگونه به دنبال حفظ اهرم فشار خود است. البته ايراني‌ها نيز در اين خصوص حرف براي گفتن دارند. ايراني‌ها نيازمند رفع تحريم‌ها هستند و به دنبال راهي خواهند بود تا اين امر را محقق سازند. رفع تحريم‌ها نبايد براي آنها بدون هزينه تمام شود.