روایت موسویان از ۹ مانعی که احیای برجام را دشوار می‌کند

انتخاب/ سيد حسين موسويان عضو اسبق تيم مذاکره کننده هسته‌اي و ديپلمات پيشکسوت ايران و استاد دانشگاه پرينستون آمريکا طي يادداشتي به بررسي ۹ مانع مهم در احياي برجام پرداخت.

در اين يادداشت که در بولتن دانشمندان هسته‌اي آمريکا منتشر شده آمده است:
آيت الله خامنه‌اي رهبر عالي ايران در هشتم ژانويه گفت ما عجله‌اي براي بازگشت آمريکا به برجام نداريم، اما تحريم‌ها بايد برداشته شود. او تصريح کرد که اگر تحريم‌ها برداشته شود، بازگشت آمريکا به برجام معني پيدا ميکند. بايدن رئيس جمهور منتخب آمريکا هم گفته که قصد بازگشت به برجام را دارد و اگر ايران به برجام برگردد، آمريکا هم بازخواهد گشت. روحاني رئيس جمهور ايران هم گفت که ايران ظرف يک ساعت به برجام برميگردد اگر آمريکا برگردد.

پنج سال پيش شش قدرت جهاني بعد از سال‌ها مذاکره، توافق هسته‌اي با ايران را امضاء و به تصويب شوراي امنيت سازمان ملل رساندند و طبق گزارش آژانس بين المللي انرژي اتمي، ايران هم برجام را بطور کامل اجراء کرد. تا اينکه در ماه مي ۲۰۱۸، ترامپ از برجام خارج شد وبه تبع آن ايران هم بخشي از تعهدات برجامي خود را کاهش داد. اخيرا هم ايران غني سازي خود را به سطح ۲۰% افزايش داد.

---

بازار

---

هرچند احياي برجام هنوز ممکن است، اما آسان نخواهد بود، زيرا طرفين بايد 9 مانع زير را بردارند.

۱-«ترتيبات بازگشت متقابل». ايران توقع دارد، چون آمريکا برجام را ترک کرده، لذا ابتدا بايد واشينگتن به برجام برگردد تا بعد تهران هم به اجراي کامل برگردد. هرچند اين توقع ايران مشروع است، اما واشينگتن ممکن است عکس اين پروسه رابخواهد. دراينصورت نشست کشور‌هاي گروه ۱+۵ و ايران ميتوانند روي طرح «بازگشت متقابل» همراه با «اقدامات متناسب و زمانبندي» توافق کنند.

۲-«نحوه اجرا». در زمان رياست جمهوري اوباما، تحريم‌هاي اوليه آمريکا مربوط به دوران قبل از بحران هسته اي، مانع انجام تجارت نرمال با ايران بود؛ لذا دردوران اوباما برجام بطور ناقص اجراء شد با وجود اينکه آمريکا قصد اجراي برجام را داشت. طبق بند ۲۹ برجام، کشور‌هاي ۱+۵ متعهد شده اند که از هرسياستي که مانع تجارت نرمال با ايران باشد، بپرهيزند؛ بنابراين اجراي کامل برجام مستلزم رفع اين نوع تحريمهاست درغير اينصورت اجراي آن توسط کشور‌هاي ۵+۱ بطور ناقص خواهد بود.

۳-«تحريم‌هاي دوران ترامپ». ترامپ اقيانوسي از تحريم‌هاي جديد تحت پوشش تروريسم و حقوق بشر عليه ايران اجراء کرده که هدفش عدم امکان بازگشت دولت بعدي به برجام بوده است. اجراي درست و کامل برجام، مستلزم رفع اين تحريم‌ها توسط بايدن خواهد بود.

۴- «ضمانت اجراء». خروج ترامپ از برجام و زير پا گذاشتن قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت سازمان ملل، به اعتبار آمريکا ضربه زده است و اين باور را در ايران و بسياري از کشور‌هاي جهان بوجود آورده که آمريکا براحتي تعهدات بين المللي اش را زير پا ميگذارد؛ بنابراين درصورت بازگشت بايدن به برجام، اين سوال براي ايران و ساير اعضاء برجام وجود خواهد داشت که چه تضميني وجود دارد که رئيس جمهور بعدي آمريکا مجدد از برجام خارج نشود.

۵-«تامين خسارات». خروج ترامپ و اتخاذ سياست فشار حداکثري، صد‌ها ميليارد دلار به اقتصاد ايران خسارت وارد کرد درحاليکه ايران در حال اجراي کامل و بدون نقص برجام بود. برخي از مقامات ايران از جمله ظريف وزير خارجه، خواستار جبران خسارت‌هاي ايران شده اند. يافتن مکانيزم تامين خسارت‌هايي که بخاطر خروج ترامپ از برجام به ايران وارد شده، يکي ديگر ازچالش‌هاي پيش رو خواهد بود.

۶-«مکانيزم اسنپ بک». اين مکانيزم در برجام اجازه ميدهد که در صورت عدم پايبندي ايران به تعهداتش، تحريم‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل مجددا برگردد. اما اين مکانيزمي يکطرفه است، زيرا اگر قدرت‌هاي جهاني به تعهداتشان عمل نکردند، هيچ عواقبي براي آن‌ها نخواهد بود.

در دوره ترامپ اتفاقي عجيب افتاد. آمريکا هم از برجام خارج شد و بعنوان ناقض برجام؛ خواستار اسنپ بک يعني بازگشت فوري تحريم‌هاي گذشته عليه ايران شد درحالي که ايران درحال اجراي کامل برجام بود. اين حادثه مثل اين است که قاتل خواستار مجازات مقتول شود. هرچند شوراي امنيت سازمان ملل درخواست آمريکا را رد کرد، منتهي اين حرکت آمريکا، مشکل «رخنه ساختاري مکانيزم اسنپ بک» در برجام را روشن کرد که بايد تکليف آن روشن شود.

۷- «مصوبه جديد مجلس ايران». در هفته اول دسامبر مجلس ايران طي مصوبه اي، دولت را مکلف به آغاز غني سازي ۲۰% کرد. اين مصوبه دو ماه مهلت داده تا تمام تحريم‌ها عليه ايران برداشته شود درغير اينصورت دولت ايران بايد از پروتکل الحاقي خارج و پس از سه ماه، حداقل ۱۰۰۰ سانتريفيوژ نسل ۲ را فعال کند؛ لذا بايدن بايد سريعا اقدامات لازم را انجام دهد.

۸- «کارشکني اسرائيل». درحاليکه برخي نگران اقدام نظامي آمريکا در اواخر رياست جمهوري او بوده اند، شکي نيست که شرکاي منطقه‌اي آمريکا همچون اسرائيل و عربستان از تمام ظرفيت خود براي جلوگيري از بازگشت بايدن به برجام استفاده خواهند کرد. نتانياهو نخست وزير اسرائيل خواسته که بايدن به برجام برنگردد. البته ناگفته نماند که تندرو‌هاي ايران هم اساسا مخالف برجام هستند.

۹- «موضوعات فرابرجامي». برخي از سياستمداران درواشينگتن از بايدن ميخواهند که از اهرم تحريم‌هاي ترامپ بعنوان ابزار فشار عليه ايران استفاده کند تا ايران مجبور به پذيرش تعهدات فرابرجامي شود. آن‌ها از موضوعات توان موشکي ايران، گسترش محدوديت‌هاي برنامه هسته ايران و بحران‌هاي منطقه‌اي بعنوان تعهدات فرابرجامي ايران نام برده اند. اما ايران همه موضوعات فرابرجامي رارد کرده است. سخنگوي وزارت خارجه ايران تصريح کرد که تهران راجع به توان دفاعي خود مذاکره نخواهد کرد. بايدن بايد بدون طرح موضوعات فرابرجامي به برجام برگردد.

عليرغم اين موانع، بايدن بايد به برجام برگردد. تنها اجراي کامل و دقيق برجام توسط همه طرف‌هاي متعهد ميتواند برجام بعنوان جامعترين سند تاريخ عدم اشاعن بمب هسته‌اي را احياء کند، تنش بين آمريکا و ايران را کاهش دهد و راه را براي اعتماد سازي‌هاي بيشتر بازکند. براي طي اين مسير سه اقدام لازم خواهد بود:

۱- بايدن دستورالعمل پيوستن به برجام را صادر کند

۲- گروه کاري مشترک ايران و کشور‌هاي ۱+۵ هرچه سريعتر براي تحقق اجراي کامل برجام تشکيل بکار گيرد

۳- دبير کل اين سازمان مجمع گفتگوي هشت کشور حاشيه خليج فارس را براي تشکيل ساختار جديد همکاري و امنيت در خليج فارس تشکيل دهد.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar