تحریم‌های ایران در چه صورت لغو خواهد شد؟

بايدن بالاخره روي کار آمد و آمريکايي ها در انتظارند تا او دست به زدودن آثار ترامپ در سياست داخلي و خارجي ايالات متحده بزند. چهل و ششمين رييس جمهور ايالات متحده که با شعار اتحاد بين همه آمريکايي ها شروع به کار کرده، مسير طولاني اي در پيش دارد تا بار ديگر واشنگتن را در ريلي که پيش از دوران ترامپ بر روي آن قرار داشت بازگرداند. 

برخي از اعضاي کابينه دولت جديد ايالات متحده، روز سي دي ماه در نشست استماعي و بررسي صلاحيت گزينه رئيس جمهوري منتخب اين کشور، به بيان اهداف خود در مورد مهم ترين مسائل پيش روي بايدن گفتگو کردند. در اين ميان بخش هايي از اين گفتگوها هم به برجام و تعامل با ايران اختصاص داشت. با دکتر هادي اعلمي فريمان کارشناس ارشد مطالعات آمريکا در مورد اهداف دولت جديد ايالات متحده به گفتگو پرداختيم:

به تازگي ما ديديم که برخي از اعضاي کابينه بايدن به بيان اهداف خود در دولت او پرداختند. بخشي از اين صحبت ها هم در رابطه با ايران بوده است. آنها موضوع موشکي را هدف قرار داده و  تصميم گيري را منوط به داشتن اطلاعات کافي از اين فعاليت ها عنوان کرده اند، به نظر شما چه اتفاقي در اين خصوص خواهد افتاد؟

برجام قطعا به وضع سابق برنخواهد گشت. زمان گذشته، فضا عوض شده و معادلات تغيير کرده اند. خروج از توافق در دولت پيشين از يک سو و اقدامات ترامپ از سوي ديگر اوضاع را پيچيده کرده است. او تحريم هاي همه جانبه گسترده اي را اعمال کرده و وضعيت دولت بايدن در شرايط فعلي بسيار سخت است و دو کشور نياز دارند به يک فضايي که بتوانند تمام اين مسايل تحريم ها  و تحولات را بررسي کنند. اما به طور قاطع نمي شود گفت که در زمان کوتاه به نتيجه برسد. مگر اينکه دو طرف اين اراده را داشته باشند که بتوانند مذاکراتي را شروع کنند.

خواسته ايران لغو تحريم هاست و خواست طرف مقابل هم گسترده تر شده و مسائل موشکي و منطقه اي را هم مي خواهند در حيطه مذاکرات بگنجانند. لذا من فکر مي کنم دو طرف مراحل دشواري را در پيش روي خود خواهند داشت. موفقيت در مسئله برجام نيازمند برداشته شدن گام هاي اساسي در دو طرف است و اگر هر کدام از دو طرف اراده کافي را نداشته باشد نمي تواند به سادگي به نتيجه مثبتي برسد.

گزينه بايدن براي اطلاعات ملي آمريکا مي گويد اگر ايران به تعهداتش در برجام بازگردد، دولت بايدن هم به توافق هسته اي باز خواهد گشت. با توجه به شرايط فعلي و شروطي که ايران گذاشته و مي گويد که خواهان برداشته شدن کامل تحريم ها و... است، آيا چنين روندي جواب مي دهد؟

اجماع ابتدا خيلي پيچيده خواهد بود. ما هم هنوز موضع خيلي شفافي نداريم. ايران البته اعلام امادگي کرده اما منوط به اين است که چندين فرماني که در دوران ترامپ بسته شده، به دست بايدن لغو شود. مشخص نيست که اين سازوکار را با يک فرمان اجرايي بتواند به حالت سابق برگرداند و يا نه؟ اينها هنوز در خود ايالات متحده هم محل بحث هستند.

اگر در واقع اين اراده را آمريکايي ها داشته باشند که وضع را به قبل از دولت ترامپ و اواخر دولت اوباما برگرداند، اين امکان وجود دارد. در اين صورت ايران هم واکنش مثبتي خواهد داشت.

به نظر مي رسد که هر دو طرف اين بحث منتظرند که طرف مقابل قدمي جلو بگذارد و مسايل را حل و فصل کند، به نظر شما اين اتفاق بالاخره از سوي کدام يک از دو کشور خواهد افتاد؟

اگر قرار باشد که ما شاهد پيشرفتي در مذاکرات باشيم و گشايشي در بحث روابط دو جانبه ايجاد شود، نياز به پيش زمينه هايي داريم. مثلا برخي مي گفتند ايران با يک پيام تبريک شايد مي توانست فضا را تغيير دهد. به ويژه آنکه فرمان مهاجرتي را که بايدن فوري لغو کرد، شامل ايران هم مي شد و گامي براي ايرانيان به حساب مي آمد.

بحث در داخل ايران هم وجود دارد. ما مخالفاني را در داخل داريم که موضعشان اين است که به برجام برنخواهيم گشت و بازگشت به آن به ضرر کشور است. اين صداها در داخل وجود دارند. اما اجماع در ايران آن چيزي است که به آن نياز داريم. چون هر قدمي که دو کشور بخواهند براي حل اين مشکل بردارند نيازمند نوعي يکپارچگي در درون کشورهاست.  اگر اجماعي صورت نگيرد، مسير همراه با شکست هاي متعدد طي خواهد شد.

ما دو رويکرد در هفته اي که گذشت شاهد بوديم. بلينکن راجع به ترور سردار سليماني گفت که اين ترور باعث ناامني بيشتر شده و گزينه بايدن براي اطلاعات ملي آمريکا مي گويد، فعاليت هاي ايران را بي ثبات کننده خوانده است. اين دو ديدگاهي که در دولت بايدن وجود دارد چطور مي توانند با يکديگر کار کنند؟

بحث گزينه بايدن براي اطلاعات ملي آمريکا بيشتر داخلي است و خوراکي براي داخل اين کشور فراهم مي کند. اما مواضع مرتبط با سياست خارجي ايالات متحده کاملا از سوي وزارت خارجه و احتمالا شخص بلينکن پيگيري خواهد شد و موضع اصلي که بايد به آن توجه کنيم همين مواضعي است که بلينکن و دور و بري هايش ابراز مي کنند. 

الان اسراييل فشارهايش را زياد کرده و مي گويد اگر واشنگتن بخواهد مذاکره اي با ايران کند، تل‌اويو راضي نخواهد بود. اين پالس هاي مخالفتي است که در داخل ايالات متحده مقداري هم خريدار دارد. در حيطه داخلي هم ما مخالفت هاي داخلي را داريم. در بحث منطقه اي اسراييل و عربستان مخالف جدي هستند و من فکر مي کنم تنها موردي که مي توانيم ببينيم اراده بين دو طرف براي حل مشکل است که به نظر مي آيد دولت بايدن تا اندازه اي از آن بهره مند است.

اما دو طرف بايد شرايط را به سمتي ببرند که اوضاع رو به پيشرفت باشد. در سياست خارجي گام هاي اوليه کشورها بسيار مهم هستند و هر دو طرف به خوبي اين گام ها را رصد مي کنند. دو طرف بايدن به دنبال گام هاي ابتدايي باشند که هم فضا را تلطيف کنند و هم پالس هاي مناسبي ايجاد شود.

 من فکر مي کنم جمع بندي در دولت بايدن هنوز وجود ندارد. آنچه که مشخص است اين دولت ديدگاه متفاوتي با ترامپ بر سر توافق هسته اي با ايران دارد و مايل است تا به برجام بازگردد. اما جزييات آن بستگي به جمع بندي هايي دارد که در داخل کابينه بايدن و پس از چينش کامل تيم وزارت خارجه و امنيت ملي اتفاق خواهد افتاد. عناصري که تا کنون چيده شده اند، همگي به ديپلماسي و مذاکره اعتقاد داشته و سابقه طولاني در اين امر دارند.

وزير خزانه داري دولت بايدن مي گويد در سياست هاي تحريمي دولت ترامپ بازنگري خواهد شد. ايا ايران هم شامل اين پروسه خواهد شد؟ 

بسياري از تحريم هايي که ترامپ ايجاد کرده قابل بازگشتند. اين ها بحث هاي بي موردي بودند که تنها با هدف فشار حداکثري ايجاد شده بودند. به نظر مي آيد که بايدن در اغلب اين تحريم ها تغييراتي ايجاد مي کند و وزارت خزانه داري هم در اين تحريم ها تغييراتي ايجاد خواهد کرد. هنوز مشخص نيست که بايدن بخواهد و بتواند که همگي آنها را لغو کند يا نه ولي پيشبيني من اين است که اگر مشاوران او، به همين شکلي که تاکنون پيش رفته اند، پيش بروند، بخش مهمي از اين تحريم ها برداشته خواهند شد.