پایان "سال عزا " برای سیاسیون

۱۳۹۹ سالي بود که از نخستين روزهايش با ارسال پيام هاي تسليت و ابلاغ مراتب همدردي مقامات رسمي و غيررسمي، با بازماندگان داغدار مسئولان امروز و ديروز و صاحب‌منصبان کوچک و بزرگ همراه شد و آن‌چه در پي مي‌آيد مروري بر اسامي و دلايل درگذشت مهمترين چهره‌هاي سياسي در سال ۹۹ است.

فروردين‌ماه؛ درگذشت وصي شرعي بنيانگذار انقلاب و رئيس شوراي استفتائات رهبري

 آيت‌الله سيدجعفر کريمي ديوکلايي، معتمد نخستين رهبر جمهوري اسلامي در امور وجوه شرعيه و پاسخگويي به پرسشهاي شرعي و مسئول شوراي استفتائات دفتر رهبري در قم، روحاني متنفذي بود که با داشتن سوابقي همچون عضويت در مجلس خبرگان قانون اساسي و نمايندگي دوره‌هاي اول و سوم مجلس خبرگان و حضور در شوراي‌عالي جامعه مدرسين حوزه علميه قم و دريافت احکامي مانند نماينده ولي‌فقيه در شوراي‌عالي اقتصاد و تکيه بر جايگاه رياست دادگاه عالي انتظامي قضات شرع در سال ۱۳۶۱، نقشي اثرگذار در ميان فقهاي مسئول در امور حاکميتي بر عهده داشت.

او متولد ۱۳۰۹ در ديوکلاي بابل بود که از ۹ دي‌ماه ۱۳۶۱ تا ۹ ارديبهشت ۱۳۷۳ در دادگاه عالي انتظامي قضات شرع به پرونده‌هايي رسيدگي مي‌کرد که شايد کمتر کسي از محتواي آنها و آراء صادره درباره‌شان مطلع مي‌شد. مسئوليت حدوداً ۱۲ سالۀ وي در اين جايگاه و رياستش بر شوراي استفتائات رهبري – همزمان با آن و پس از اين دوره - نشان از اعتماد کم‌نظير بالاترين مقامات نظام به او داشت. کريمي ديوکلايي در ۹ فروردين‎ماه ۱۳۹۹ بر اثر عارضۀ قلبي در سن ۹۰ سالگي درگذشت.

۲۵ فروردين هم حزب مؤتلفه اسلامي از درگذشت يکي از پيشکسوتان اين تشکل سياسي خبر داد؛ «حاج تقي اماني» که از سالهاي آغازين تأسيس مؤتلفه حمايت هاي مادي و غيرمادي فراواني از اين مجموعه داشت و تا پايان عمر نيز به مشي خود در اين زمينه وفادار ماند. او فرزند «حاج سعيد اماني همداني» دبيرکل سابق جامعۀ انجمنهاي اسلامي اصناف و بازار بود که از تجار و حجره‌داران همراه با جريان هاي اسلاميِ مخالف حکومت در دورۀ رضاشاه و محمدرضاشاه پهلوي محسوب مي‎شد.

ارديبهشت‌ماه؛ درگذشت ‌آيت‌الله اميني

پنجم ارديبهشت، ابراهيم حاج اميني نجف‌آبادي از فقهاي سرشناس قم، با ۲۲ سال سابقۀ عضويت در مجمع تشخيص مصلحت نظام و تجربۀ ۱۹ سال نمايندگي مجلس خبرگان رهبري در ۹۴ سالگي درگذشت. او از نخستين اعضاي جامعۀ مدرسين و عضو هستۀ اصلي تشکيل‌دهندۀ آن بود که البته از سالهاي مياني دهۀ ۸۰ و به ويژه پس از حوادث دهمين دورۀ انتخابات رياست جمهوري ديگر نه در جلساتش حاضر شد و نه ارتباط تشکيلاتي خود را با آن حفظ کرد. 

او در دي‌ماه ۸۸ پس از قريب به ۱۷ سال امامت موقت نماز جمعه در قم واپسين خطبۀ خود را خطاب به کساني پايان داد که به گفتۀ او تريبونهاي در اختيار خود را براي دامن‌زدن به اختلافات به کار مي‎گيرند؛ سخنان او با واکنش بخشي از حاضران در نماز جمعه همراه شد وسردادن  شعار «مرگ بر ضدولايت فقيه» از سوي آنان و اعتراض ساير نمازگزاران از طرف ديگر، دقايقي موجب قطع خطبۀ اميني شد. او پس از آن از سمت امامت موقت نماز جمعۀ قم براي دومين‌بار کناره‌گيري کرد که اين‌بار مورد موافقت قرار گرفت. وي از آن پس به تدريس در حوزه و حضور در جلسات مجمع تشخيص مصلحت و اجلاسيه‌هاي دوبار در سالِ مجلس خبرگان بسنده کرد.

حجت‌الاسلام حسن‌آقا حسيني طباطبايي از نمايندگان ادوار اول، دوم، چهارم و هفتم مجلس که روز ۱۶ ارديبهشت درگذشت و نيز حسين کاظم‌پور اردبيلي که تجربۀ وزارت بازرگاني در دولت محمدجواد باهنر، معاونت اقتصادي وزير خارجه در دولت ميرحسين موسوي و معاونت امور بين‌الملل وزير نفت در دولت اول اکبر هاشمي‌رفسنجاني را در کارنامه داشت و در طول سالهاي ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۴ سفير ايران در ژاپن و سپس نماينده جمهوري اسلامي در اوپک تا سال ۱۳۷۸ بود و بر اثر خونريزي مغزي در ۲۷ ارديبهشت جان خود را از دست داد، از ديگر چهره‌هاي سرشناس متوفي اين ماه به شمار مي‎روند.

خردادماه؛ خودکشي در روماني

احتمالاً نخستين‌باري که نام «قاضي منصوري» به گوش کساني که هيچگاه سروکاري با اجراييات لواسان نداشته‌اند يا هرگز گذرشان به دادسراي فرهنگ و رسانه نيافتاده است، رسيده، در جريان پوشش مطبوعاتي رسيدگي به پروندۀ اکبر طبري بوده، او در اين پرونده متهم به مشارکت در باند رشوه‌خواري در قوۀ قضائيه شد که با اعلام متواري‌بودن منصوري، وي ويدئويي را در رسانه‌هاي اجتماعي منتشر کرد و ضمن رد اتهامات، از بازگشت قريب‌الوقوعش به کشور براي پاسخگويي به دادگاه خبر داد. اما دستگاه قضايي اين اعلام آمادگي را حرکتي «تبليغاتي» دانست و درخواست بازداشت و استرداد او به ايران را از طريق پليس بين‌الملل ناجا به اينترپل ارائه کرد.

با فاصله‌ي چند روز رسانه‌ها از بازداشت اين قاضي سابق توسط پليس محلي روماني و معرفي او به مراجع قضايي خبر دادند. دادگاه روماني نيز تصميم گرفت منصوري را تا اواخر تيرماه آزاد بگذارد؛ قرار بود وي تحت نظر پليس باشد و مقامات ايران مدارک لازم براي استرداد منصوري را به دادگاه روماني ارائه کنند تا مراحل قانوني تحويل او انجام شود، اما عصر روز ۳۰ خرداد خبر رسيد که جسد غلامرضا منصوري ساعت ۱۴ و ۳۰ دقيقه در هتل محل اقامتش در شهر بخارست روماني پيدا شده است. رئيس پليس بين‌الملل ناجا در اين‌باره گفت اعلام شده که وي در «يک حادثه‌ي غيرمترقبه ... خود را از پنجره‌ي هتل محل اقامتش در بخارست به پايين پرت کرده است.»

پس از آن و تا انتقال جسد وي به ايران و خاکسپاري‌اش گمانه‌زني‌هاي متعددي در زمينۀ علت مرگ و واقعيت خودکشي مطرح و در نهايت در روز ۱۴ شهريورماه بنا بر اعلام رسمي دادستاني روماني چنين گفته شد: نتايج تحقيقات قضايي نشان داد که منصوري از طبقه پنجم هتل خود را به زمين انداخته‌است پرونده مرگ قاضي منصوري بسته شد. اين بيانيه اضافه مي‌کند که منصوري در طبقه ششم هتل اقامت داشته، اما اين اتاق را تحويل داده و سپس با آسانسور به طبقه پنجم رفته و از آنجا خودش را به طبقه همکف در لابي هتل انداخته‌است.

تيرماه؛ وداع با ابوالقاسم سرحدي‌زاده 

از سياسي‌ترين چهره‌هاي دولت دوم ميرحسين موسوي که سوابق طولاني در مبارزات ضدحکومتي پيش از انقلاب داشت. او در مهر ۱۳۴۴ به دليل فعاليتهايش به ۱۵ سال زندان محکوم شده بود. سرحدي‌زاده پس از انقلاب دوره‌اي با سپاه پاسداران همکاري کرد و سپس به سمت قائم‌مقام بنياد مستضعفان برگزيده شد و در همين زمان بود که دستور داد دفتر و چاپخانۀ روزنامۀ توقيف‌شدۀ «آيندگان» در اختيار بنياد مستضعفان قرار گيرد؛ اقدامي که به تأسيس روزنامۀ نه‌چندان موفق «صبح آزادگان» انجاميد. سرحدي‌زاده در شمار چهره‌هايي قرار مي‌گيرد که به شکل‌گيري گرايش چپ سنتي در درون نظام جمهوري اسلامي کمکهاي فراواني کرد. دورۀ شش‌سالۀ او در وزارت کار که به دنبال اختلاف‌نظرهاي شديد اقتصادي ميرحسين موسوي و بهزاد نبوي با احمد توکلي و متعاقباً استعفاي وي، از سال ۱۳۶۲ آغاز شد، درگير يها و کشمکش هاي فراواني را ميان وزارت کار و شوراي نگهبان در مورد حق بيمۀ کارگران کارگاه‌هاي زير پنج نفر پديد آورد که از علل زمينه‌ساز شکل‌گيري مجمع تشخيص مصلحت هم به شمار مي‌آيد.

او علاوه بر عضويت در شوراي مرکزي «خانۀ کارگر» بنيانگذار «حزب اسلامي کار» نيز بود. سرحدي‌زاده سابقۀ نمايندگي تهران در مجالس سوم، پنجم و ششم را هم در کارنامه دارد که البته پس از ماجراي تحصن نمايندگان و حواشي متعاقب آن، به علت تشديد بيماري از ادامۀ وکالت بازماند. او در سالهاي پاياني عمرش خانه‌نشين شده بود و کمتر اظهار نظري از وي منتشر مي‌شد. سرحدي‌زاده در ۲۵ تير پس از تحمل يک دورۀ طولاني بيماري در منزل شخصي خود در سن ۷۵ سالگي درگذشت.

۲۳ تيرماه نيز عيسي جعفري نماينده بهار و کبودرآهنگ در مجلس يازدهم به دليل ابتلا به ويروس کرونا در ۵۹ سالگي جان خود را از دست داد. او سابقۀ نمايندگي در مجلس هشتم را هم در کارنامه داشت.

مردادماه؛ درگذشت مشاور عالي رهبري

 پنجمين ماه سال با درگذشت چهار روحاني در روزهاي پاياني خود همراه بود؛ نخست سيدعباس موسويان عضو شوراي فقهي مشورتي بانک مرکزي جمهوري اسلامي و از محققان حوزۀ اقتصاد اسلامي که سال ها به عنوان رئيس پژوهشکدۀ نظام هاي اسلامي و گروه اقتصاد پژوهشگاه فرهنگ و انديشۀ اسلامي فعاليت مي‌کرد و در مرکز جهاني علوم اسلامي نيز مديريت گروه فقه اسلامي را برعهده داشت. موسويان همچنين در کميتۀ فقهي سازمان بورس و اوراق بهادار حاضر بود و با دريافت جوايز متعدد از سوي مسئولان حوزۀ اقتصادي مورد تشويق و تقدير قرار گرفته بود. او در ۱۹ مرداد ماه در سن ۶۰ سالگي درگذشت. برخي رسانه‌ها علت مرگ وي را ابتلا به کرونا اعلام کردند.

فرداي آن روز خبر درگذشت امام جمعۀ اهل سنت کرمانشاه نيز به رسانه‌ها راه يافت. ماموستا ملامحمد محمدي که از سال ۱۳۷۸ امامت جمعۀ اهل سنت کرمانشاه را عهده‌دار بود. او در سن ۷۹ سالگي و بر اثر بيماري کبدي درگذشت.

۲۸ مرداد هم با خبر درگذشت آيت‌الله محمدعلي تسخيري آغاز شد. او در زمان درگذشتش سمت مشاور عالي رهبري در امور جهان اسلام و نمايندگي مردم تهران در مجلس خبرگان رهبري را برعهده داشت. تسخيري متولد ۲۷ مهر ۱۳۳۲ در نجف بود که در جواني با پيوستن به حزب «الدعوه» عراق که تحت رهبري سيدصدرالدين صدر روحاني مخالف حکومت وقت عراق قرار  داشت، دستگير و زنداني شد. او پس از آزادي از زندان با ميانجي‌گري علماي نجف، به تحصيل علوم ديني پرداخت و از پس از انقلاب نيز در معاونت بين‌الملل سازمان تبليغات اسلامي مشغول کار شد.

تسخيري با همکاري چهره‌هايي همچون سيدمحمدباقر حکيم، «مجمع جهاني اهل بيت» را در سال ۱۳۶۹ پايه‌گذاري کرد و خود نخستين دبيرکل آن شد. وي پس از پايان دورۀ حضور خود در سمت دبيرکلي «مجمع جهاني تقريب مذاهب اسلامي» در ۲۴ تيرماه ۱۳۹۱ به عنوان مشاور عالي رهبري انقلاب در امور جهان اسلام منصوب شد. تسخيري از روز ۲۴ مرداد به دليل عارضۀ قلبي در بيمارستان بستري شد و ۲۸ مردادماه در سن ۷۵ سالگي درگذشت.

در نهايت، ۳۰ مردادماه آيت‌الله سيدجواد علم‌الهدي موسس و از استادان عالي حوزه علميۀ «امام‌القائم» تهران که برادر بزرگتر سيداحمد علم‌الهدي نمايندۀ ولي فقيه در مشهد بود در سن ۹۰ سالگي درگذشت. او برخلاف برادر خود چندان علاقه‌اي به امور سياسي نداشت و بيشتر عمر خود را صرف انجام امور ديني و تريبت طلاب کرد.

شهريورماه؛ خاموشي «فقيه نوانديش» و «خسروي خوبان»

آيت الله العظمي يوسف صانعي استاد درس خارج حوزه علميه قم که به دليل فتاواي شرعي خاص خود با لقب «فقيه نوانديش» هم شناخته مي‌شود از مهمترين چهره‌هاي درگذشته در سال ۹۹ در ميان روحانيون محسوب مي‌شود. او سال ۱۳۱۶  در استان اصفهان متولد شد، تا چهارده سالگي در حوزه علميه اين استان تحصيل و سپس براي ادامه فراگيري دروس فقهي به قم سفر کرد. وي علاوه بر نشستن پاي درس آيت‌الله خميني، شاگردي استاداني همچون سيدحسين طباطبائي بروجردي، سيدمحمد محقق داماد و محمدعلي اراکي را نيز تجربه کرد. آيت‌الله صانعي در اسفند ۱۳۵۸ به عنوان يکي از شش فقيه شوراي نگهبان قانون اساسي منصوب شد که پس از حدود سه سال، در ۱۹ دي ۱۳۶۱ از آن شورا کناره‌گيري کرد و در همان تاريخ از طرف بنيانگذار جمهوري اسلامي به عنوان دادستان کل کشور منصوب شد؛ مسئوليتي که در ارديبهشت ۱۳۶۴ از آن نيز استعفا داد، اما با استعفايش موافقت نشد و البته چندي بعد، آيت‌الله محمد موسوي‌خوئيني‌ جايگزين وي شد. او در اولين دوره مجلس خبرگان رهبري در آذر ۱۳۶۱ به عنوان نماينده منتخب مردم تهران رأي آورد. آيت‌الله صانعي پس از کناره‌گيري از کليه مناصب حکومتي به قم رفت، درس خارج فقه را ادامه داد و براي اولين بار رساله توضيح‌المسائل خود را در سال ۱۳۷۲ هجري خورشيدي منتشر کرد. وي از مراجع تقليدي است که احکام فقهي نويي به ويژه دربارۀ حقوق زنان و حقوق غيرمسلمانان دارد. او پس از يک‌ روز بستري‌ شدن در بيمارستان نکويي قم به دليل شکستگي استخوان لگن، با افزايش شدت آسيب‌ديدگي در ۲۲ شهريورماه در سن ۸۳ سالگي درگذشت.

صبح چهارم شهريورماه هم با خبر ناگهاني درگذشت روح‌الله حسينيان از سوي پسرش آغاز شد. وي متولد ۱۳۳۴ در استان فارس بود که با تأسيس وزارت اطلاعات و انتخاب محمد محمدي ري‎شهري به عنوان وزير، همکاري‎هايش در مقام يک مسئول قضايي با اين مجموعه آغاز شد. او جانشين نماينده دادگاه انقلاب در اين وزارتخانه بود و همزمان در کنار کار قضاوت به عنوان عضو هيئت منصفه در بسياري از دادگاه‎هاي وقت حاضر مي‎شد. مسئوليتي که در طول دهه هفتاد هم ادامه يافت و عضويت وي در دادگاه‎هاي غلامحسين کرباسچي و عبدالله نوري را به کارنامه‎اش افزود. در همين دوره بود که نزديکانش در دستگاه‌هاي اطلاعاتي از او با لقب «خسرو خوبان» ياد مي‌کردند. حسينيان در پاييز سال ۱۳۷۷ با گشوده‎شدن پرونده‎اي با عنوان «قتل‎هاي زنجيره‎اي» در فضاي سياسي و رسانه‎اي کشور، در سخنان خود حمايت‌هاي ويژه‌اي از «سعيد امامي» يکي از متهمان اصلي پرونده داشت. فعاليت‎هاي ديگر او همچون رياست بر مرکز اسناد انقلاب اسلامي از سال ۱۳۷۴ و انتشار مجموعه‎اي از خاطرات، اسناد و کتاب‌هاي تأليفي در زمينه انقلاب و نيز سابقه دو دوره نمايندگي وي در مجالس نهم و دهم، همواره زير سايه سخنان معمولاً خاص و ديدگاه‎هاي عمدتاً شاذش قرار گرفت و کمتر کسي به اين ابعاد کار او، به ويژه تلاش‎هايش در مرکز اسناد براي ثبت خاطرات جمع کثيري از انقلابيون توجه کرد. رئيس مرکز اسناد انقلاب اسلامي، عضو جبهه پايداري، نماينده اسبق تهران در مجالس هشتم و نهم آخرين روزهاي عمر خود را در بيمارستان خاتم الانبيا گذراند و پس از طي يک دوره بيماري در در سن ۶۵ سالگي درگذشت و برخي از رسانه‎هاي نزديک به حوزه علميه و صداوسيما علت فوت را ابتلا به ويروس کرونا اعلام کردند.

۱۶ شهريور هم خبر درگذشت نورمحمد ربوشه نمايندۀ دوره‌هاي چهارم و ششم مجلس در سن ۶۰ سالگي بر اثر ايست قلبي روي خروجي رسانه‌ها قرار گرفت. او در انتخابات هفتمين دورۀ مجلس از حوزۀ انتخابيل ايرانشهر حائز اکثريت آرا شد اما نتيجه از سوي شوراي نگهبان باطل اعلام شد.

مهرماه؛ پايانِ آقاي جامعه‌شناس

غلامعباس توسلي از واپسين بازماندگان نسلي از سياسيون ايراني بود که عقيده به مبارزه را با علاقه به تدريس و تحصيل همراه مي‌ساختند و نه چندان آلودۀ سياست و پستي‌بلندي‌هايش مي‌شدند و نه آنقدر در پستوي اتاقهاي دانشگاه غرق در درس و مشق مي‌ماندند که ارتباطشان با دنياي اطراف محدود شود. او متولد اول خرداد ۱۳۱۴ در رشتخوار خراسان رضوي بود که پيش از انقلاب به نهضت آزادي پيوست و پس از انقلاب هم رياست دانشگاه اصفهان را برعهده داشت و هم در کنارش به فعاليتهاي سياسي مي‌پرداخت. او نخستين رئيس انجمن جامعه‌شناسي ايران محسوب مي‌شود و همچنين نامش را به عنوان بنيانگذار جامعه‌شناسي ايران نيز بر زبان مي‌آورند. او از سال ۱۳۶۴ به عنوان مدير گروه جامعه‌شناسي دانشگاه تهران برگزيده و اندکي بعد به سمت رياست دانشکده نيز منصوب شد. هرچند در نهايت در جريان موج بازنشستگي «استادان ناهمسو» در سال ۱۳۸۶ از اين دانشگاه خارج شد. وي در سالهاي پاياني عمر به دليل تشديد بيماري چندان در انظار عمومي ظاهر نمي‌شد و نهايتاً در ۲۵ مهر به دليل کهولت سن و ايست قبلي درگذشت.

آيت‌الله حسن ممدوحي از روحانيون عضو جامعه مدرسين و نماينده دوره چهارم مجلس خبرگان رهبري هم از ديگر چهره‌هايي بود که در روز اول مهرماه پس از يک دوره بيماري در سن ۸۱ سالگي درگذشت. او از جمله روحانيوني به شمار مي‎رفت که انتقادات متعددي را نسبت به جريانهاي سياسي مخالف مطرح مي‌کرد و در يکي از مصاحبه‌هاي خود با خطرناک خواندن نحله‌هاي روشنفکري گفته بود: «روشنفکرنماها از ابتدا مزاحم بودند و نمي‌گذاشتند امور پيش برود.»

حميد بهرامي احمدي نمايندۀ دورۀ هفتم مجلس که ماجراي رد اعتبارنامه‌اش در جريان مجلس پنجم با اتهاماتي خاص در زمان خود حاشيه‌هاي فراواني ايجاد کرد نيز در روز ۳۰ مهر در سن ۷۸ سالگي درگذشت.

حزب مؤتلفه نيز در چهارمين روز مهر بارديگر شاهد درگذشت يکي از موسسان و حاميان خود در سال ۹۹ بود؛ حاج محمدجواد رفيقدوست که در تشکيل و تقويت حزب مؤتلفه  اثرگذار بود و در کنار حاج تقي اماني از حاميان مالي اين تشکل سياسي محسوب مي‌شد.

آبان‌ماه؛ درگذشت «نوانديش دين‌پژوه»

از جوانترين درگذشتگان سال ۹۹، پژوهشگر انديشۀ سياسي اسلام و استاد تمام گروه علوم سياسي دانشگاه تهران که در شوراي مرکزي مجمع محققين و مدرسين حوزۀ علميۀ قم نيز عضويت داشت. فيرحي از سال ۷۸ تا زمان درگذشت عضو هيئت علمي گروه علوم سياسي دانشگاه تهران با داراي درجه «استادي» بود. وي در مقطع دکترا تدريس دروس «انديشه سياسي در ايران معاصر» و «انديشه سياسي در اسلام معاصر»، در کارشناسي ارشد تدريس «فقه سياسي» و «افکار سياسي در ايران و اسلام»، «بنياد گرائي و راديکاليسم اسلامي معاصر» و در مقطع کارشناسي تدريس «نظام سياسي و دولت در اسلام»، «تاريخ تحول دولت در جهان اسلام» و «مباني انديشه‌هاي سياسي در اسلام» را عهده‌دار بود. فيرحي پس از ابتلا به کرونا، به بخش آي‌سي‌يو منتقل شد اما به تاريخ ۲۱ آبان در ۵۶ سالگي درگذشت. او از جملۀ پژوهشگراني بود که مي‌کوشيد انديشه‌ها و نظريه‌هايش دربارۀ مباحث فقهي و عقلي با روزآمدترين يافته‌هاي علوم سياسي همراه سازد و درکي نو از موضوع انديشۀ اسلامي ارائه دهد.

۱۶ آبان محمدرضا نجفي از نمايندگان مردم تهران در مجلس دهم و معاون سابق استانداري مرکزي که پيش از ورود به مجلس به عنوان چهره‌اي اقتصادي و تا حدودي دانشگاهي شناخته مي‎شد، نيز به علت عارضۀ قلبي در ۵۱ سالگي درگذشت. وي از جملۀ جانبازان شيميايي جنگ هشت‌ساله نيز به شمار مي‌آمد.

از ديگر چهره‌هاي درگذشته در آبان‌ماه مي‎‌توان به حجت‌الاسلام جواد اژه‌اي داماد آيت‌الله محمد حسيني بهشتي و موسس و رييس اسبق سازمان ملي پرورش استعدادهاي درخشان در ۲۴ آبان و در ۷۲ سالگي، عمران عليمحمدي نمايندۀ دورۀ نهم مجلس در ۲۳ آبان در ۵۵ سالگي و ماموستا عبدالقادر بيضاوي امام جمعۀ اهل سنت اروميه در ۸۷ سالگي و هر سه بر اثر ابتلا به کرونا اشاره کرد.

آذرماه؛ از ترور در دماوند تا ايست قلبي در قم

نخستين جمعۀ آذرماه با انتشار اخبار ضدونقيضي از ترور «يکي از دانشمندان هسته‌اي» به پايان رسيد. عصر هفتم آذرماه کانالهاي تلگرامي و صفحات اجتماعي برخي خبرگزاري ها و سايت هاي خبري از ترور محسن فخري‌زاده در بلوار مصطفي خمينيِ شهر آبسرد دماوند خبر دادند. او رييس «سازمان پژوهش و نوآوري وزارت دفاع» بود که اگر تا پيش از آن کسي نامي از وي شنيده بود، مربوط به کوشش‎هايش براي ارتقاي سطح پيشرفت‏‎هاي دفاعي و قدرت بازدارندگي نيروهاي مسلح بود، فخري‌زاده که هدف يک حمله تروريستي تحت هدايت جاسوسان اسرائيلي و همکارانشان قرار گرفته بود، دقايقي پس از انتقال پيکر مجروحش با هلي‎کوپتر نيروهاي امدادي به بيمارستان، به شهادت رسيد. به دنبال اعلام قطعي خبر شهادت وي، واکنشهاي بسياري نسبت به اين حادثه در ميان مقامات لشکري و کشوري به گوش رسيد و مسئولان ارشد نظامي رژيم صهيونيستي را تهديد به انتقامگيري از خون او کردند. در سطح جهاني نيز بازتاب اين خبر موجب ايجاد نگراني هايي در آن مقطع نسبت به وقوع برخورد سخت نظامي ميان ايران و رژيم صهيونيستي و امريکايي‌ها در منطقه شد.

۱۹ آذرماه نيز خبر درگذشت آيت‌الله محمد يزدي از باسابقه‌ترين فقهاي شوراي نگهبان که تنها يک ماه پيش از مرگ با اين جايگاه خداحافظي کرده بود در رسانه‌ها منتشر شد. او در بيشتر سال‎هاي دهۀ ۶۰ و تقريباً در طول مدت حيات بنيانگذار انقلاب، به عنوان «خطيب» شناخته مي‎شد و کمتر مسئوليتي اجرايي را بر عهده داشت؛ جز اين اما يزدي دو دوره نمايندگي مجالس اول و دوم را هم تجربه کرده است. او البته در دورۀ سوم مجلس نيز کانديدا شد، اما به دنبال بالاگرفتن اختلافات ميان جناح راست و چپ درون حاکميت و حمايت رهبري وقت انقلاب از دولت ميرحسين موسوي، انتخابات دورۀ سوم در فضايي به شدت دوقطبي برگزار شد که نهايتاً به شکست کامل ليست راست‎گرايان انجاميد. محمد يزدي پس از آن و در پي استعفاي لطف‎الله صافي گلپايگاني از عضويت شوراي نگهبان در سال ۶۷ با حکم بنيانگذار انقلاب جايگزين او شد. يزدي در سال ۱۳۶۸ با حکم رهبري به عنوان رئيس قوۀ قضائيه منصوب شد. دوران صدرات او بر دستگاه قضايي با مسائل سياسي و اجتماعي متعددي هم‎زمان شد و رخدادهاي مختلفي را به همراه داشت.

او در پنجمين دورۀ انتخابات اين مجلس در تهران شکست خورد اما بارديگر در انتخابات ميان‎دوره‎اي که همزمان با انتخابات مجلس يازدهم برگزار شد از قم به خبرگان راه يافت؛ عضويتي که البته به دليل شيوع کرونا و لغو مکرر نشست‎هاي خبرگان، هرگز منجر به حضور مجدد وي در صحن اين مجلس نشد. وي پس از يک تحمل يک دوره بيماري در ۸۹ سالگي در قم درگذشت.

۱۶ آذر ماه علي‌اصغر زارعي از نمايندگان سابق مجلس که به دليل مخالفت هاي صريحش با برجام شهرت بسيار کسب کرده بود،درگذشت. سيدمحمدعلي شهيدي رئيس سابق بنياد شهيد و آيت‌الله سيديحيي جعفري نمايندۀ ولي‌فقيه در کرمان نيز از ديگر چهره‌هايي بودند که اخبار درگذشت آنان در آذرماه منتشر شد.

دي‌ماه؛ درگذشت عقبۀ تئوريک نظام

محمدتقي مصباح‌يزدي در ۱۱ بهمن ۱۳۱۳ در يزد متولد شد و تحصيلات دورۀ ابتدايي را در حالي پشت سر گذاشت که بارها به خانواده‌اش از علاقۀ خود به تحصيل علوم ديني در مهد و محل آن، يعني نجف سخن گفته بود. او پس از مدتي تحصيل به علت شرايط اقتصادي خانواده به ايران بازگشت و در قم به طلبگي ادامه داد. مصباح‌يزدي از اوايل دهۀ ۵۰ «موسسۀ در راه حق» را تأسيس کرد و يک‌تنه راه‎‌اندازي و توسعۀ واحد آموزش و برنامه‌ريزي آموزشي موسسۀ جديد را بر دوش کشيد و حتي پس از پيروزي انقلاب و بازگشت رهبري نهضت به کشور نيز همچنان تدريس و تعليم در موسسه‎اش را ادامه مي‎داد. با آغاز دهۀ دوم انقلاب بود که توانست «بنياد فرهنگي باقرالعلوم» را تشکيل دهد و اندکي بعد با حمايت رهبري جديد انقلاب در سال ۱۳۷۴، اين بنياد به موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني توسعه و تغيير نام يافت. محلي که نسل جديدي از شاگردان و ارادتمندان به مصباح يزدي را تربيت کرد و از نيمۀ همين دهه بود که حضور و سخنراني هاي او در مجالس و محافل مختلف و در پيش‌خطبه‌هاي نماز جمعۀ تهران وي را بدل به يکي از اصلي‌ترين تئوري‌پردازان جمهوري اسلامي کرد. با شيوع کرونا و تعطيل بحث و درس، از سخنان خبرساز آيت‎الله ديگر چيزي منتشر نشد و نامش تنها زماني دوباره به گوش رسيد که نزديکانش از بازگشت مجدد علائم بيماري گوارشي در وي خبر دادند. او در منزل بستري شد، مدتي به همين منوال گذشت، يک هفته بعد به بيمارستاني در تهران منتقل شد و با گذشت کمتر از ۶ روز به علت تشديد علائم به کما رفت و ۱۲ دي‌ماه در ۸۵ سالگي درگذشت.

صمد شجاعيان نماينده ادوار اول و دوم مجلس نيز ديگر چهرۀ درگذشته در دي‌ماه ۹۹ بود.

بهمن‌ماه؛ درگذشت سه منبري قديمي

۱۳ بهمن شيخ عبدالله نظري از روحانيون قديمي مازندران و شاگردان بنيانگذار انقلاب که از جملۀ مبارزان با حکومت پهلوي در ساري به شمار مي‌رفت بر اثر کهولت سن در ۸۸ سالگي درگذشت. ۱۵ بهمن نيز شيخ حيدرعلي جلالي خميني از وعاظ اراکي که سال ها امامت جمعه شهر خمين را برعهده داشت در ۸۸ سالگي درگذشت. او توليت حوزه احمديه شرق تهران و استاد درس اخلاق اين حوزه بود. وي همچنين از نمايندگان امام راحل در حج، در سال ۱۳۶۰ بوده و در پايه‌گذاري حوزه علميه خمين نيز نقش داشت. 

سيدمحمد ضياءآبادي منبري معروف ساکن تهران نيز از ديگر روحانيون درگذشته در بهمن‌ماه بود. او استاد اخلاق اسلامي و مفسر قرآن محسوب مي‌شد که از سال۱۳۴۰ تا وفاتش ساکن و استاد حوزه علميه تهران بود و جلسات ديني و اخلاقي برگزار مي‌کرد. ضياءآبادي در مدرسه مجتهدي نيز مدتي به تدريس اشتتغال داشت. وي بعد از وفات آيت‌الله بروجردي به تهران مهاجرت کرد و حدود ۶ دهه در اين شهر به تدريس و منبررفتن مشغول بود. ضياءآبادي پس از مدتي بيماري و نيز ابتلا به کرونا در ۲۰ بهمن در ۹۲ سالگي درگذشت، هرچند يکي از نزديکانش علت مرگ او را کهولت سن و عارضه قلبي اعلام کرد.

الهيار ملکشاهي نمايندۀ دور نهم و دهم مجلس و رييس کميسيون حقوقي و قضايي آن هم از ديگر چهره‌هاي سياسي بود که در ۲۵ بهمن در ۵۹ سالگي درگذشت.

اسفندماه؛ داغِ علي اکرمي

صبح روز دهم اسفندماه علي اکرمي، فعال سياسي که سالها در نشريات مختلف به عنوان روزنامه‌نگار مشغول فعاليت بود، در پي ابتلا به کرونا و تنها سه روز پس از بستري‌شدن در بيمارستان در ۴۳ سالگي و در روز تولد دخترش، درگذشت. اعلام اين خبر براي چندمين‌بار از زمان درگذشت مهرداد ميناوند و علي انصاريان، واکنش هاي انتقادآميز تندي را در فضاي مجازي نسبت به کندي روند واکسيناسيون به همراه داشت و انتقاداتي را متوجه مسئولان وزارت بهداشت ساخت. علي ربيعي سخنگوي دولت در يادداشتي به ياد علي اکرمي نوشت: «هنوز رفتن برخي‌ها، سخت شگفت‌زده‌ات مي‌کند و وقتي اسمشان مي‌آيد، کسي نمي‌تواند بهت و غمش را پنهان کند؛ علي اکرمي از اين جنس بود. علي روزنامه نگار بود،‌ رفيق بود، معتقد به تفکر و صاحب انديشه بود. اهل تعامل بود. از بچه هايي بود که به رغم داشتن خط مشي سياسي خاص خودش، اهل تعامل با همه گرايش‌هاي سياسي بود. چندي قبل او را در جلسه‌اي ديدم. آمده بود و از ميانجي‌گري نسلي سخن مي‌گفت. برخلاف خيلي‌ها، او براي آينده، فکر داشت.»

اسحاق جهانگيري معاون اول رئيس جمهوري، محمود واعظي رئيس دفتر رئيس جمهوري و محمد توسلي فعال سياسي از جمله چهره‌هايي بودند که درگذشت اکرمي را در پيامهايي جداگانه تسليت گفتند.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد