بازخوانی یک واقعیت برجامی

مهر

بروزرسانی 1400/02/14 - 19:42

مهر/ وزارت امور خارجه به گفته رهبر انقلاب مجري سياست خارجي است اما آيا اين وزارتخانه به خوبي توانسته است سياست‌هاي مربوط به توافق هسته‌اي را اجرايي کند؟

رهبر انقلاب دو روز گذشته بود که فرمودند «سياست خارجي در همه جاي دنيا در مجامع بالادستي تعيين مي‌شود و نه در وزارت امور خارجه. وزارت خارجه در تعيين سياست‌ها مشارکت دارد اما تصميم‌گير نيست بلکه مجري است. در کشور ما نيز سياست خارجي در شورايعالي امنيت ملي با حضور مسئولان تعيين مي‌شود و وزارت امور خارجه بايد با شيوه‌هاي خود آن را اجرا کند»

پس از ايراد اين بخش از بيانات مقام معظم رهبري، برخي عناصر جريان اصلاحات با بهره‌گيري از فرمايشات رهبري اين شائبه را القا کردند که «وزارت خارجه طبق سخنان رهبري هيچ‌کاره است و سياست جايي ديگر تعيين مي‌شود و اگر برجامي رقم خورد، مسئوليتش تماماٌ با مقام معظم رهبري و نهادهايي غير از دولت و وزارت خارجه بوده است.»

اما واقعيت چيست؟ اينکه رهبر انقلاب تاکيد کرده‌اند که سياست‌هاي کلان نظام در حوزه سياست خارجي در وزارت خارجه تعيين نمي‌شود، سخن جديدي نيست بلکه بارها ايشان در جريان مذاکرات برجام به اين مهم اشاره کرده بودند.

اما آنچه در اين ميان بايد مورد بازخواني قرار بگيرد، عملکرد مجري سياست‌هاي کلان کشور در حوزه روابط خارجي و بخصوص مساله برجام است. وزارت خارجه به گفته رهبر انقلاب مجري سياست خارجي است اما آيا اين وزارتخانه به خوبي توانسته است سياست‌هاي مربوط به توافق هسته‌اي را اجرايي کند؟

فروردين ۹۴/ رهبر انقلاب: من مسائل کلان و خطوط قرمزها را مي‌گويم

براي نمونه ايشان ۲۰ فروردين ماه ۱۳۹۴ در ديدار مداحان اهل بيت عليهم السلام تصريح کردند: «بنده در جزئيات مذاکره دخالتي نکردم، بازهم نمي‌کنم؛ من مسائل کلان، خطوط اصلي، چهارچوب‌هاي مهم و خطّ قرمزها را به مسئولين کشور همواره گفته‌ام؛ عمدتاً به رئيس جمهور محترم که ما با ايشان جلسات مرتب داريم، و موارد معدودي هم به وزير محترم خارجه؛ خطوط اصلي و کلّي. جزئيّات کار، خصوصيّات کوچک که تأثيري در تأمين آن خطوط کلان ندارد، مورد توجه نيست؛ اينها در اختيار آنها است، مي‌توانند بروند کار کنند. اينکه حالا گفته بشود که جزئيّات اين مذاکرات تحت نظر رهبري است، اين حرف دقيقي نيست؛ البتّه بنده احساس مسئوليّت مي‌کنم، نسبت به اين مسئله به‌هيچ‌وجه بي‌تفاوت نيستم، کلياتي وجود دارد که حالا اشاره هم خواهم کرد به بعضي از آنها؛ قبلاً هم در صحبت‌هاي عمومي خطاب به مردم آنها را گفتيم؛ به مسئولين هم مفصّل‌ترش را گفتيم.»

تاکيد مهم رهبري در سخنراني اخير، جايگاه اجرايي وزارت امور خارجه بود، جايگاهي که تاثير مستقيمي در کاميابي و ناکامي يک پرونده ديپلماتيک دارد و عمداً يا سهواً کمتر به آن از سوي جريان سياسي حامي دولت، پرداخته مي‌شود.

فروردين ۹۵/ رهبر انقلاب: وزير خارجه گفت نتوانستيم برخي خطوط قرمز را حفظ کنيم

خطوط قرمز در مذاکرات هسته‌اي طي سال‌هاي اخير همواره از سوي رهبر انقلاب ترسيم و به مسئولين ابلاغ شده است، اما اين خطوط و خط مشي‌ها همواره به طور کامل اجرايي نشده است.

حضرت آيت‌الله خامنه‌اي در سخنراني اول فروردين سال ۹۵ در حرم رضوي در همين رابطه فرمودند: «در توافق اخير هسته‌اي نيز که مورد تأييد قرار گرفت و مذاکره‌کنندگان کشورمان نيز مورد قبول بودند، همين اتفاق افتاد و در مواردي، وزير محترم امور خارجه به من گفت ما نتوانستيم برخي خطوط قرمز را حفظ کنيم».

ارديبهشت ۹۷/ رهبر انقلاب: گفتم امضاي رئيس‌جمهور آمريکا را بگيريد اما نتوانستند

سه سال بعد، يعني در ۱۹ ارديبهشت ۹۷، رهبر انقلاب در دانشگاه فرهنگيان به يکي از شروط ۹ گانه برجام که از سوي ايشان ابلاغ شده اما اجرا نشده بود اشاره مي‌کنند و مي‌فرمايند: «يکي از چيزهايي که بنده آن‌وقت، بخصوص روي آن تصريح کرده بودم اين بود که گفتم ما اين قرارداد [برجام] را قبول مي‌کنيم به اين شروط -چند شرط بود- يکي از شرط‌ها اين بود که گفتيم رئيس‌جمهورِ وقتِ آمريکا بنويسد و امضا کند که تحريم‌ها برداشته شد؛ اين جزو شرايط ما بود، جزو شرايط بنده بود؛ خب، مسئولين محترم زحمت کشيدند، تلاش کردند، عرق ريختند، [ولي] نتوانستند و اين نشد و نتيجه‌اش اين است که داريد مشاهده مي‌کنيد: دو سال، دوسال‌ونيم گذشته است، ما به همه تعهّدات عمل کرده‌ايم، اين مردک مي‌آيد بيرون و مي‌گويد که من قبول ندارم و خارج مي‌شوم و چنين مي‌کنم و چنان مي‌کنم.»

رهبر انقلاب در اين سخنراني، وزارت امور خارجه را هيچ‌کاره نمي‌دانند بلکه به سياست‌هاي ۹ گانه‌اي اشاره مي‌کنند که دستگاه ديپلماسي در مقام مجري، نتوانست به طور کامل، آن سياست‌ها را اجرايي کند.

خرداد ۹۸/ رهبر انقلاب: برجام را به آن صورتي که عمل شد، بنده خيلي اعتقادي نداشتم

رهبر انقلاب يکم خرداد ماه ۱۳۹۸ در ديدار جمعي از دانشجويان باز هم به اجراي ناقص سياست‌هاي کلي نظام در برجام اشاره و بيان کردند: «يکي از دوستان گفتند تصويب برجام را به رهبري نسبت داده‌اند؛ خب بله، امّا شما که چشم داريد، ماشاءالله هوش داريد، همه چيز را مي‌فهميد! آن نامه‌اي را که من نوشتم نگاه کنيد، ببينيد تصويب چه جوري است؛ شرايطي ذکر شده که در اين صورت اين [توافق] تصويب مي‌شود. البتّه اگر چنانچه اين شرايط و اين خصوصيّات اجرا نشد، اِعمال نشد، وظيفه رهبري اين نيست که بيايد وسط و بگويد برجام نبايد اجرا بشود. [البتّه] خود اين، يک مقوله‌اي است که وظيفه رهبري در اين جور مواقع اجرائي چيست. عقيده‌ي ما اين است که در زمينه‌هاي اجرائي، رهبري نبايد وارد ميدان بشود و يک کاري را اجرا کند يا جلوي اجراي يک کاري را بگيرد، مگر آنجايي که به حرکت کلّي انقلاب ارتباط پيدا مي‌کند؛ آنجا چرا، وارد مي‌شويم، امّا در موارد ديگر نه. بنابراين نه، برجام را به آن صورتي که عمل شد و محقّق شد، بنده خيلي اعتقادي نداشتم و بارها هم به خود مسئولينِ اين کار- به آقاي رئيس‌جمهور، به وزير محترم خارجه، به ديگران- همين را گفته‌ايم و موارد زيادي را به آنها تذکّر داده‌ايم.»

فروردين ۱۴۰۰/ تشخيص مسئولين براي [اجراي] سياست کشور، مذاکره است

رهبر انقلاب همچنين در فروردين ماه سال جاري فرمودند: «يک جمله هم راجع به اين قضاياي جاري اين روزها، قضيّه برجام و تحريم‌ها و اين حرف‌ها عرض بکنيم که خب گفتگوهاي زيادي هست. سياست کشور را ما اعلام کرديم و به مسئولين هم گفته‌ايم؛ هم از نزديک گفتيم، هم با نوشته گفتيم، هم در جلسات گفتيم، هم در صحبت عمومي گفتيم؛ سياست کشور معلوم است که چه کار بايد بکنند. خب حالا تشخيص مسئولين ما اين است که برويم مذاکره کنيم تا همين سياست را اِعمال کنيم؛ ما بحثي در اين زمينه نداريم، منتها بايد مراقبت بشود که مذاکره فرسايشي نبايد بشود؛ نبايد جوري باشد که طرف‌ها بخواهند همين طور مدام اين مذاکره را کش بدهند که اين براي کشور ضرر دارد.»

علاوه بر کلام صريح مقام معظم رهبري مستندات ديگري نيز از برخي مسئولان وقت وجود دارد که نقش وزارت خارجه در اجرا را زير سوال مي‌برد و فصل‌الختامي است بر رد ادعاهايي که مطرح مي‌شود مبني بر اينکه وظيفه وزارت خارجه صرفاً اجرا بوده و کاري جز آنچه در قالب سياست‌هاي نظام برايشان تعريف شده انجام نداده است.

در همين رابطه علي‌اکبر ولايتي عضو هيئت نظارت بر برجام در ۲۱ تير سال ۱۳۹۵ گفته بود: «رهبر معظم انقلاب فرمودند که اوباما بايد تعهدات آمريکايي‌ها را بنويسد و امضا کند ولي اين کار اتفاق نيفتاد.»

علي مطهري نائب رئيس سابق مجلس شوراي اسلامي و نماينده مردم تهران نيز در ۲۵ ارديبهشت ۱۳۹۷ در صحن علني مجلس، گفت: «اين موضوع بسيار خوبي بود که از رئيس جمهور آمريکا در جريان مذاکرات هسته‌اي امضا گرفته مي‌شد، ولي زور تيم مذاکره کننده براي اين کار نرسيد.»

اينکه عده‌اي علي رغم مستندات موجود در کلام و گفتار مقام معظم رهبري تمام توان خود را به کار مي‌گيرند که تاريخ را تحريف و فراموش کنند، عجيب است و تنها دليلي که براي سفسطه‌هايشان برداشت مي‌شود، اين است که وزارت امور خارجه حتي در قالب نقش مجري، در اجراي سياست‌هاي نظام در حوزه برجام ناکام و ناموفق بوده است و مضاعف بر آن، طبق تاکيدات مقام معظم رهبري از قبول سياست‌هاي تعييني و تاکيدي متعدد سر باز زدند و راه خودشان را طي کردند و نتيجه اين خودمختار رفتار کردن آنها، برجامي است که کاميابي‌هاي آن نصيب کشور نشد.